Kintanarentzat euskara ez da gaztelera baino zaharragoa

Orain gutxi Xabier Kintanak idatzitako artikulu bi agertu dira, esanez, euskara beste hizkuntzen adin berekoa dela. Hauxe dio: «Euskara ez ote da inguruko erdarak baino zaharragoa? Ba, era absolutuan hitz eginez: ez, une honetan munduan mintzatzen diren hizkuntza guztiak, aurreko fase batetik helduak diren neurrian, adin berekoak direlako».

Xabierri hizkuntza bat zer den ahaztu omen zaiola dirudi. Izan ere, munduan dauden hizkuntzak, gizakiak bezala, jaio, garatu eta batzuk, zoritxarrez, hil egiten dira. Hau da, hizkuntza bakoitza komunikazio sistema bat da, berezkoa, ezaugarri propioak dituena. Eta, gaztelera edo frantsesera, hizkuntza bezala, nahiz eta latinaren ondorengoak izan, latinetik bereiztu behar dira, hizkuntza desberdinak direlako. Xabierrek zera berdindu nahi du: maratoi batean korrikalari batek egin duen 40 kilometroak eta beste 4 korrikalariek egin duten 10na kilometroak. Euren merituak ez dira konparagarriak, ez.

Xabierrek, artikuluan, azken 2.000 urte hauetan greziera ere asko aldatu dela dio eta hainbat hitz beste era batera ahoskatzen direla, hainbat desagertu direla eta beste berri batzuk sortu direla. Baina, alde handia dago latina eta hizkuntza erromanikoekin: grezieran jarraikortasun bat egon da. Beraz, euskara ez dela gaztelania edo frantsesa baino zaharragoa esatea, hizkuntza bat zer den, non hazten den eta non amaitzen den behar bezala ez duela ezagutzen uste dut.

Gainera, euskararen etorkizuna ziurtatuta ez dugun une honetan, gure hizkuntzaren milaka urteko iraupen miresgarrian, etorkizunerako zer ikasterik eduki beharko genuke, ez?

Baina artikuluan gauza gehiago aipatzen du. Bere iritziz aurreko belaunaldietan ikasitako gauza asko, Adan eta Eva… zientziari esker gainditu egin dira, baina ez beti, euskaldun gizajook orain mende bat bezala gabiltzalako, zer eta pentsatzea «euskara Europako hizkuntzetarik urtetsuena» dela eta «dauzkan sustrai sakonak harri-aroraino heltzen ziren, aitzur, aizkora, aizto, aiztur bezalako hitzek erakusten omen zutenez, guztiak, antza, haitz erro zaharretik sortuak».

Hemen Xabierri hitz gehiago aipatzea falta izan zaio: azpil, azkona, aitzur, eta, garrantzitsuena, ehunka toponimo, hala nola Aizkorri, Atxarte, Udalaitz… Zenbat mendi izen, zenbat toponimo ditugu aitz edo atx erroekin eginak? 200etik gora?

Eta aizkora, aiztoa, aitzurra… paleolitotik datozela dioen teoria hori bertan behera botatzeko, hauxe besterik ez digu esaten: «Berba horiek seguruenik latinetik helduriko mailegu zaharrak direla irakatsi zigutela». 10 hitz erabilita, Xabierrek nahi du teoria bat bertan behera utzi? Zer egin behar dugu, Aita Santuarengan baino fede gehiago izan Xabierrengan? Izan ere, teoria bat pikutara bidaltzeko argudio sendoak eta ondo eraikinak behar dira.

Lehendabizi, ikus dezagun, atx edo aitz erroez osatutako euskarazko hitz guzti hauek latinez: aitzur: ligo, bidentis; azkona: auge; aizkora: ax, securis; aizto: ferro, culter, novacula; azpil: bin, fossa, lacus; azkona: auge. Nik antzekotasun bakarra topatu dut: ax, baina aizkorarekin baino, gaztelerazko hacharekin du antza gehiago.

Hemen kontu garrantzitsua ikusten da, latinez ez dago jarraikortasunik mozteko diren tresnen artean, ematen du hitz bakoitzak ez duela zerikusirik besteekin. Euskaraz ordea, haitzez egindakoak ei dira denak.

Gainera, kontrakoa dirudi, latinaren ax hori latinaren beste hitzak baino zaharragoa dela. Hemen genetikara jo behar dugu, aizkora, tresna gisa, paleolito garaikoa delako eta hor, Mtez. Pancorbok, Cardosok, Arnaizek eta Oppenhaimerrek diotenaren arabera,mendebaldeko Europa, kantabriar eta euskal aterpetik populatu bazen, eta ez Italiatik, baliteke ax=hacha=aizkora hori oso zaharra izatea.

Gai hau garrantzitsua da ez bakarrik Kintana jaunak, Gasteizko Euskal Filologia zuzentzen duen Joseba Lakarrak ere gauza berdina esaten duelako. Eta, duten froga bakar gisa aizkora, aiztoa…harriz egiten zirela eta ez haitzez. Baina, nola esan daiteke ezinezkoa dela 15.000 urtetan haitz eta harria eremu semantikoak aldatzea? Beste hizkuntzei aldaketa askoz handiagoak onartu eta euskarari bat ere ez?

Aizkora, aiztoa … paleolito garaiko berbak direla pentsatzeagatik erabat erratuta egon gintezke, baina Xabier, mesedez, utzi tonu hiperjakintsu hori (garai bateko ipuin zaharrak… errepikatzen ez ibiltzeko…) eta frogatu behar bezala ez dela horrela izan (posiblea baduzu noski), orain arte ez duzulako inondik hori inora hori egin.

Xabier, sentitzen dut baina euskarak urte asko ditu, Europako hizkuntza zaharrena ei da eta horretaz harro egon gaitezke, gure herriak irauteko kontzientzia eta kemena izan dituelako. Gure arbasoek, erromatarrak baino askoz lehenago, bisigodo edo mairuekin, gaztelauekin, edo Nafarroako Erreinua galdu zenean, gure aurrekoek, beste inon gertatu ez den bezala, estaturik gabe, administrazio edo eskolarik gabe, iraun egin dute.

Eta gure arbasoek lortu duten hori ukatzea, ez baloratzea, ez ulertzea, zinez… penagarria da, nor eta, gainera, euskararen defentsarik irmoena egin beharko lukeen Euskaltzaindiaren idazkari jaunak.