Kontsumoetan itotako garrasia

Uztailaren 30ak udako usaina dakar. Baita bizi berri dugun nostalgiaz beteriko sanferminen oroitza ere. Bien bitartean, oporrak amaitzen dituzten familiak eta hainbat espero zuten atsedenerako bideari ekin diotenak elkarrekin gurutzatzen dira. Horrek guztiak, jai-giroan eta itsas brisan murgilduz, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) Pertsonen Salerosketaren Aurkako Nazioarteko Eguna izendatu duen egun honetako errealitatetik oso urrun uzten gaitu.

Itxaron, zer demontre da pertsonen salerosketaren kontua? Uda erdian, eskuoihala eta eguzkitakoa alde batera utzita, ez dago sobran honi buruzko azalpen txiki bat ematea, minutu batzuk eskaini ahal izateko. Lehenik eta behin, gai hau urrunekoa eta zaharra iruditu dakiguke, eta, hala, pertsona beltzen esklabotasuna izango da burura datorkigun lehen gauza. Bigarrenik, iragan eszenak izatetik urrun, duela hamar urte NBEk errealitate gordin eta hurbil samar honi esleitu zion honako eguna. Honen inguruan, datuen arabera, salerosketaren biktimen erdiak adingabeak dira, eta pertsonen bi heren emakumeak dira, eta horietatik %80k sexu-esplotazioa jasaten dute. Hona hemen irekitzen dugun meloi handia: prostituzioa.

Azken urteotan, prostituzioari buruzko eztabaida gorantz doa. Hauxe ez da gai atsegina, eta, gainera, epaiketa zama handia dakar. Horrela, mundu guztiak honi buruzko ahotsa eta irudia duela dirudi, protagonistek izan ezik, noski. Alde batetik, guztiok zeharkatzen gaituzten etiketez eta aurreiritziez jositako ikuspuntua ematen dugu. Bestetik, emakumeari zuzendutako iritzia, nola ez, bere lanak zenbaterainoko duintasuna duen edo ez adieraziz. Hori dela eta, gizarte-arazo guztiekin bezala, horri buruzko egitura-ikuspegia behar dugu, agian epai bidezkoagoa egin ahal izateko.

Beraz, komenigarria litzateke «lanbide zaharrena» izenekoaren egiturazko ezaugarriak eta baldintzak kontuan hartzea. Besteak beste, atzerritartasun lege ez-eraginkorrak, transfobia edo lan feminizatuen prekaritatea. Horrek guztiak kondizio horietan bizi diren emakumeak ekonomikoki jasangarriagoak diren aukerak bilatzera bultzatzen dituzte, biziraupen hutsagatik. Horien artean, noski, prostituzioa. Horri gehitu behar zaizkio ezarritako kriminalizazio-politikak, emakumeak zuzenean zigortzen dituztenak, eta, gainera, arrisku, bazterketa eta indarkeria egoera handiagoetara erbesteratzen dituztenak.

Bestalde, kontuan hartu behar da begien bistakoa den genero desberdintasuna. Gizarte arau horrek berak ezartzen dituen oinarriak sexu-harremanen modus operandi-ari eragiten diotelarik. Aldiz, emakumearen desira eta sexualitateak ez dute oraindik bere kabuz baliozkotzerik izaten, gizonaren bitartez edo haren baimenarekin ez bada. Oinarrizko gizarte egoera horrekin, ez da zaila imajinatzea gorputza entregatzeagatik emakumeek ordaintzen duten prezioa altua dela. Hortxe bertan sartzen dira alkohola eta beste droga batzuk. Izan ere, azken horiek emozio desatseginetatik ihes egiteko bide erraza eskaintzen digute beti, disoziazioa errazteko edo aurrera egin eta jasateko modu gisa. Psikofarmakoak ere bai, anestesiatzeko eta atseden hartzeko aukera emaorien kontsumoa geroz eta nabarmenagoa den gizartean, nola ez dute erabiliko biolentzia handiagoa jasotzen dutenek, farmakoen efektua beren bizitza mantentzeko beharrezko bihurtuz. Horrela, elixir preziatua eskaintzen digu honek guztiak, pertsonen salerosketaren makineria mantendu eta martxan jartzen duena guztiz. Aldi berean, emakume horiek, askotan, mendekotasun-arazo bat garatzeko arriskuan egoten dira.

Orain arteko guztia gutxi balitz bezala, garrantzitsua da nabarmentzea estigmak zeregin suntsitzailea duela bere nortasunean, edozein motatako laguntza eskatzetik edota jasotzetik urrunduz. Are gehiago, haien gainean estigma handiagoa dago; «adikzio arazoak» ezartzen duenaz gain, ezin dugu ahaztu emakume horiek jasaten duten estigma nagusia: puta izatearen epaia. Horrek dakarren gizartetik jasotako epaiketa handiak, biktimak direnak baztertu, eta ikusezin bihurtzen ditu. Gainera, ezin dugu ahaztu droga kontsumoak, gehienetan, sufritzen dituzten egoerei aurre egiten laguntzen diela, eta horrek intentzio hoberenekin doan kontsumoa uzteko eginiko edozein proposamen bertan behera uzten duela. Horrela, itota geratzen da, gehienetan kontsumoen bidez, inork entzuten ez duen baina denek epaitu ahal duten emakumeen garrasia.

Errealitate horren beste aldean, sexu-lana badago, zerbitzu horren eskaera bat dagoelako da. Eta horretan ez dago ardura emakumeengan, gizonengan baizik. Hauxe lehen aipatutako gizarteko harreman-arauetan sartzen badugu, kluben eta pisuen erabileraren permisioa eta normalizazioa ulertuko ditugu, lasaitu ederra hartzeko bide bezala edo plazera botere-posizio batetik bilatzeko. Egoera horretan, alkohola eta beste droga batzuk agertzen dira berriro. Bai bertaratzeko tresna deshinibitzaile gisa, bai gizakiaren neurrigabeko beste plazer baten gehigarri gisa. Hor agertzen dira mendekotasun-arazoak dituzten adikzio zentroetako bezeroak, asko joaten baitira klubetara edo pisuetara.

Azkenik, premia larria dago gizartearen eta profesionalen kontzientziazioari dagokionez. Horretarako, ezinbestekoa da generoaren ikuspegitik lan egitea, baita gizarte-talde horiekin lan egiten dugun erakundeon arteko koordinazioa bermatzea ere. Gainera, garrantzitsua iruditzen zaigu prostituzioan aritzen diren emakumeen errealitate desberdinak ikusaraztea, esparru zabalago eta bidezkoago bat eskainiz horri buruz. Horrela bada, laguntzen duten erakundeekin sarean lan eginez, eta aipatutako baldintzak kontuan hartuz, gure helburua bazterketa-egoeran dauden emakume horiei behar dituzten tratamenduak eskuratzeko aukera ematea da.

Beraz, guztion artean, has gaitezen gogoeta eta ulermena bultzatzen, nahiz epaiketa murrizteko espazioak eratzen. Laguntza eskatzea zailagoa duten pertsonek, behintzat, errazago izan dezaten.