Mugaz gaindi

Gauza jakina da, eta hainbat bider esana, euskalgintzak ez duela osasun arloaren muga gainditu. Osasun zerbitzuak erdaraz jasotzera ohituta gaude, eltzea beteta ase bizi gara, eta ondo lo eginez gero osasuna ondo doala jakinik, gazteleraren magal gozoan lokartu gara. Lokaztuta, hormak gainditu ezinik hormatuta, kolonizatuta, mugatuta.

Esnatzen hasi ote garen ezin esan, baina euskararen normalizazioan osasungoak duen garrantziaz jabetzen hasi dira eragileak, kontuan harturik eguneroko gauza dela, oinarrizkoa, eta milaka eta milaka langile garela. Egunero milaka harreman. Ustez ezina zena bultza eta bultza egiten da, eta Osakidetzak euskararen normalizazio prozesuan lehentasuna duela onartu da.

Ondo aditu duzu: Osakidetza. Izan ere, osasungoak lehentasuna EAEn dauka. Euskal Herria tamalez zatituta dago, eta euskararen egoera ezberdina da Nafarroan, txarragoa, eta are txarragoa Ipar Euskal Herrian. Euskarak han ez dauka ofizialtasunik, euskal hiztunak ez dira existitzen, ikusezinak dira. Hezkuntzak eta udal-administrazioak izango dute hemen lehentasuna beharbada. Baina osasungintzak ere badauka zer egiterik, badauka euskararen alorrean ekarpenak egiteko aukerarik, eta arlo horretan proposamen bat egitera nator.

Gauza jakina da elkargoen edo herrien osasun erakundeen arteko hitzarmenak edo itunak badaudela. Gobernuen arteko hitzarmenak osasun arloan, beste era batera esanda. Eusko Jaurlaritzak azken urteotan hainbat hitzarmen sinatu ditu inguruko lurraldeetako gobernuekin, herritarrek lurralde horietan premiazko osasun arreta jaso dezaten behar izanez gero: Nafarroarekin, Kantabriarekin, Gaztela eta Leonekin, Errioxarekin, baita mugaz gaindiko Akitaniarekin ere.

Bestalde, esan gabe doa europar herritarrok Europa osoan osasun zerbitzuak eskuratzeko eskubidea daukagula, aldi baterako egonaldietan behintzat, eta hori bermatzeko, Europako Osasun Txartela (EOT) sortu da. Beharrak asko laguntzen du, baina Danimarkan, ingelesez jakin ezean zail samar izango dugu laguntza egokia jasotzea, erabiltzaileak eta medikuak ez badute elkar ulertzen. Frantzian, noski, den-dena frantsesez da, baita osasungoa ere.

Mundua ez da Frantzian amaitzen, ordea, eta frantses hiztunek Bilbon edo aldameneko herrietan zerbitzua gazteleraz jasoko dute, ez frantsesez. Aldi berean, euskaldunok Frantzian premiazko arreta behar izanez gero, frantsesez jasoko dugu. Euskaraz ezta pentsatu ere, ez Bilbon, ez Miarritzen. Izan ere, mundua Bilbao bezalakoa da, baina apur bat handiagoa.

Esan bezala, osasungintzak bere ekarpena egin dezake, eta Osakidetza erabat euskaldunduz gero euskarari bultzada emateaz gain, euskara normaltasunera bideratzeaz gain, Ipar eta Hego Euskal Herria hurbiltzeko baliagarria izan daiteke. Osasun zerbitzuak euskaraz eskaintzea, han eta hemen, eta horren bitartez biak hurbildu. Osasun arreta euskaraz, mugaz gaindi.

Baina nola eskainiko dugu euskarazko osasun arreta Iparraldean hemen eskaintzen ez bada? Eskaintzen eta eskaintzerik ez dira gauza bera; hemen, EAEn, euskaraz eskaintzea posible da, are gehiago, osasun sistema guztia euskalduntzea. Eta hala izanez gero, hori lortuz gero, badago hizkuntzak kontuan harturik hitzarmenak edo itunak garatzeko aukera. Frantziarekin.

Osakidetzak frantsesez lan egiteko gauza diren lantaldeak sor ditzake, frantses hiztunei zerbitzua euren hizkuntzan eskaintze aldera, behintzat ospitale handietan eta hiriburuetan. Eta erabiltzaileei alta-txostenak frantsesez eman, une horretan bertan edo egun batzuk geroago bere etxera gutunaz bidali, edo e-postaz. Osasun arreta frantsesez, ahoz eta idatziz.

Baina dena ez da musu-truk, egindako lanak badu bere saria, eskainitako zerbitzuak ordainean zer edo zer behar du, gereziak gerezia dakarren legez, eta guk ere zerbait eska diezaiekegu. Osasun zentroetan eta ospitaletan errotulazioa ele bitan, adibidez. Erabiltzaileentzako oharrak edo idazkiak, frantsesez eta euskaraz. Gidaliburuak euskaraz, etab. Eta ahal den heinean, mediku euskaldunak, uda garaian bada ere.

Ezinezkoa dela esango duzue, se faire des illusions, utopikoa, hurrengo belaunaldiaren lana dela. Baina jendeak itsumustuan askoz zailagoak eta urrunagoak diren utopiak babesten ditu, dela independentzia, dela amnistia, dela sozialismoa. Hau askoz errazagoa da, Ipar Euskal Herria gertu daukagu, eta beti bezala, borondate apur batekin posible da. Borondatea da behar duguna, apur bat sikieran, jakinik mundua Bilbo bezalakoa dela, baina borondate apur bat handiagorekin. Borondateak gaindituko ez duen mugarik ez baita.