Damak

Bizkaian gehien saltzen den egunkariak Neguriko emakume baten heriotza-berria zekarren ostegunean, artikulu hau bezain luzea. Emakume hori María Victoria Dolagaray Uhagón zen, 98 urtekoa, Manuel Lezama-Legizamonen emaztea. Ez nuen ezagutu andre hori, ezta bere familiako inor, nik dakidanez. Ez dut zalantzan jartzen pertsona ona eta zintzoa zenik, gauza on asko egin zituenik, horrelako artikulu bat merezi zuenik. Seguru baietz.

Hala ere, atentzioa eman dit bere merituak azaltzean hauxe izatea nagusia: «Lehenengo bere senar eta seme-alabei dedikatuta bizi izan zen, eta gero ilobei», «Emazte zoragarria izan zen, beti tartekoei lotua». Bere sinesmen katolikoa ere sutsua zela eta azkenera arte mantendu zuela ere badio. Berba batean, gizon handiaren atzean dagoen emakume handia, topiko tipikoa erabilita.

Hara, horrelako emakume asko ezagutu ditut familian eta inguruan. Senideen alde dena emateko prest, lan asko eta handia eginez, ia osasuna galduz, maite zituztenei bizimodua errazagoa egin nahian. Beren buruaz ahaztuta askotan, pairamen itzelekoak.

Inguruko emakume horiek, baina, ziur nago ez zituztela izan Dolagaray andreak izan zituen baliabideak: ez ekonomikoak, ez humanoak. Bere sasoiko andre horiek denetatik sufritu zuten familia aurrera ateratzeko. Ume asko, diru gutxi, gerra…

Denok ditugu horrelakoak gure sendian, eta barkatuko didazue, azaldu gura dudana argitzeko gure amama Virginia aipatzen badut. Zuen amamek ere antzeko kontuak izango dituzte, ziur. Gure besteak ere, amama Maria Angelesek, badu historia latza. Ondorengoa izan dadila andre horien guztien oroimena eta gorazarre!

Amama Virginiak zortzi seme-alaba izan zituen, eta txikia jaio eta gutxira senarra hil zitzaion. Hori gutxi balitz, gerra hasi eta Durangon bizi zirenez Kale Barrian, italiarrek bonbardatu eta etxe barik geratu ziren, goian zerua eta behean lurra. Gainera, seme-alaba bi gaixo: poliomielitisa eta hezurretako tuberkulosia.

Seme-alaba nagusiak Ingalaterrara bidali zituzten gerra-ume, gaixoak Gorlizko ospitalean eta bera hiru ume txikienekin, Goizeko izarra itsasontzian Frantziara errefuxiatu. Han hiru bat urte egin, eta Euskal Herrira itzuli. Familia osoa sakabanatuta, etxe barik, senar gabe. Eibarrera etorri zen lehengusina baten etxera. Hantxe hartu zuten abaro guztiek. Ahal bezala, Virginiak familia jaso zuen lan eginez tailer batean erretiratu arte.

Inork ez zion hileta-artikulurik idatzi, inork ez zuen goretsi egindakoa eta jasandako guztia. Dirurik ez zuelako eta Negurikoa ez zelako. Hori bai, inork ezingo digu ukatu Virginia Azpitarte Irala María Victoria Dolagaray Uhagón bezain dama ez zela. Izan ere, gure amama horiek dira gure benetako noblezia.