Eraikitzailea eta kritikoa

Hamar urte igaro dira Euskal Herriko ikastetxeetako ikasgeletara eskola 2.0 lehorreratze teknologikoa heldu zenetik. Teknologiaren lilurak irakasle batzuk itsutu omen zituen, eta hezkuntzaren benetako helburuak alde batera gelditu omen ziren. Hori diote hezkuntzaren digitalizazioaren kontra aritzen diren batzuek. Silicon Valley-n dauden erraldoi teknologikoetan lan egiten dutenen seme-alabak teknologiarik gabeko eskoletara doazela jakinarazten digute hezkuntzaren digitalizazioaren aurka aritzen direnek. Erraldoi teknologikoen menpe bizi omen gara erraldoi horietako exekutiboen seme-alabak kobazuloetako buztinezko tailerretan hezten diren bitartean. Bertan sortzen den pertsonen arteko harremana hezkuntza-prozesurako funtsezkoa dela argudiatzen dute, Internet konexiorik gabeko harremana, eta, noski, mugikorrak ere debekatuta kobazuloetako ikasgeletan. Baina Platonen kobazuloaren errealitatean heziko al ditugu gure gizarteko haur eta gazteak? Ez al gara konturatzen beraiek dagoeneko kateetatik askatu eta kobazulotik ateratzen ari direla ideien mundura? Han ikasteko estrategia berriak eraikitzen ari dira, kobazuloko itzalen bitartez jasotako ezagutza aberastuz. Ezagutzaren eraikuntza komun partekatuaren filosofia sortzen ari da kobazuloaren kanpoaldean. Hezkuntzan ari garenok ezin gara kobazulo barruan kateatuta geratu, bertako paretari begira: kanpora atera behar dugu, edo behintzat ateratzen saiatu, kultura digital honetan gure rola zein den deskubritzeko. Irakasleok, kanpoko munduak planteatzen dizkigun erronkak eta egoerak planteatu behar dizkiegu ikasleei, protagonismoa beraiei emanez. Horrez gain, hezkuntza-prozesu horretan aholkulari papera garatzeko unea heldu zaigu. Irakasleak izan ohi duen ezagutzaren monopolioa desagertu da.

Digitalizazioari mugak jarri behar zaizkio, noski, hezkuntza ez-digitalizatuari jarri behar zaizkion bezala: alde batetik, erraldoi teknologikoen monopolioak, eta, beste alde batetik, liburuen argitaletxeen monopolioak. Bazterkeriak erreproduzitzeko ahalmenaren aurrean neurri hezigarriak asmatzen gabiltza, bai gailu teknologikoen bitartez sortzen diren egoeretan, bai ingurune fisikoetan gertatzen direnetan. Hizkuntzaren osasun digitala bermatzeko ere, hezkuntza-sisteman mugak, edo estrategiak, ezarri beharko genituzke hizkuntza erraldoien agintea neutralizatzeko; baina erronka bera zegoen hezkuntza ez-digitalizatuan. Geure buruari galdetzen diogu zenbat eskola-ordu digitalizatuta jaso behar duten ikasleek hezkuntza-prozesuan zehar kalterik ez jasateko. Eta, era berean, zenbat eskola-ordu magistralez egon behar du ikasleak era pasiboan irakaslearen diskurtso jarraitua entzuten? Azken horren inguruko ikerketez gain, dagoeneko argitaratzen hasiak dira eskola-ordu digitalen kopuruaren inguruko ikerketak ere.

Teknologia ez da gure hezkuntza-metodologien ardatza, baina hezkuntza-metodologia berriak denon artean deskubritu behar ditugu kobazuloaren kanpoaldean dugun teknologia kontsideratuz. Kanpoko argiak erakutsiko digun bidea gure iraganeko hezkuntza-sistematik abiatzen asmatzea ezinbestekoa da. Digitalizazioak ekartzen dizkigun onurak hezkuntza-sistema ez-digitalizatuek zituzten onurekin uztartu behar ditugu, kobazuloaren kanpoan, barruan, paretari begira, edo atzera begira kanpoalderantz. Edozein kasutan, hezkuntzan eraiki beharreko bide berrien erronka nagusienetako bat da etorkizuneko biztanleak hiritar eta herritar digital, aktibo, kritiko eta sortzaile izatea.