J.M. Jimeno Juríoren Eunate eta bere enigmak irakurri ondoren, eta zehazki toponimiari buruzko atala, ausartzen naiz Oñate proposatzera ermita honen jatorrizko izen probableena bezala; nire iritziak, egileak bezala, lekuaren topografian eta ermitaren kokapenean oinarritzen ditut eremu horretan (Unatermin).
J. M. Jimeno Juríok Onate jatorrizko izena nahiago du; On (ona) eta ate (atea, atea) adjektiboetan banatzen du. Bigarren elementua (ate) Unatermin atearen aurrean dagoen ermitaren kokapenarekin erlazionatzen du, zeinetik igarotzen den Obanosko Gatzagarako eta Artaxoako herrirako bidea, Eneriz eta Obanos mendien artean.
Hizkuntzaren ikuspuntutik, Portillo de Ona terminoa nahiago du, beste batzuek Buena Puerta (Ate Ona) bezala itzuli dutena.
J.M. Jimeno Juríok sarean eskuragarri dagoen aipatutako testuan dioenez, Oñate (1699) ermita honi eman zaizkion izenetako bat da; ermitaren topografia eta kokapena kontuan hartuta, uste dut jatorrizko izena izan daitekeela, ermita aipatutako mendate txikiaren oinarrian (oña) kokatuta baitago, portuaren oinean.
Wikipedian Oñateko (Gipuzkoa) toponimia kontsultatzen badugu, antzinako dokumentuetan agertzen diren Oñati eta Oñate formek bere topografiari egiten diotela erreferentzia esaten digu; herria mendiz inguratuta dago eta «portuaren oinarekin» erlazionatuta daude.
Jakin-minez, atearen goiko aldeari ataburu deitzen zaio euskaraz (adibidez, Alto de Markalain). Horrela, oñate portuaren/atearen oinarria izango litzateke, eta ataburu goiko aldea, atearen ateburua.
Bide batez, bai ermitan, bai Onat-en etxean, bertan dauden hainbat karteletan ez da agertzen euskararen erabilera. Espero dut Unate-ren izenaren enigma argitu izana eta, bide batez, bertan idatzitako hainbat testu euskaraz etiketatzea eskatuko nuke.
