Durduza arazlea

Egilea: Irene Nemirovski.

Itzultzailea: J. A. Sarasola.

Argitaletxea: Alberdania.

Irene Nemirovski (Kiev, 1903 - Auschwitz, 1942) XX. mendeko idazle talentudunenetakoa da. Haren bizia erruz aztertua izan da, eta haren obra ezagutzen duenak, gutxiago edo gehiago, oroituko du haren bizitzako zertzeladarik: pasarte gozoak —aberats berrien aberastasunean hezi zela; dantzaldiak eta festak—; baita garratzak ere —jazarri, deportatu eta kontzentrazio esparru batean erail zutela—. Zabala eta aberatsa du obra. Egilea hil ondoren ezagutarazi zuten Suite frantsesa da, apika, haren lanik ezagunena. Zaleek ezagun dituzte euskaratutako beste obrak: Dantzaldia eta Arimen maisua. Eskerga da autoreaz idatzi dena. Askok, kontakizunen esplikazioa haren biografian aurkitu dute, eta edizioen gibel solasetan eta hitzaurreetan hala interpretatu. Halakorik ukatu gabe, uste dut merezi duela kortse biografiko batzuetan estuegietatik aske irakurtzea haren lanak. Maisu izandakoen bizitzen gaineko informazioa handia izanda ere, benetako bizia idazkeran dago.

2009an argitaratu ziren hamabi ipuinok lehen aldiz elkarrekin. Batzuk zenbait aldizkaritan azalduak ziren 30 eta 40ko hamarkadetan, eta beste batzuk, II. Mundu Gerran ezizenez sinatuak, eskuizkribu moduan merkaturatu gabe zeuden oraindaino. Idazteak, Nemirovskiren eskuetan, esan nahi du irakurlea istorioan sarraraztea tximistaren abiaduran, hasieratik muinera abiatzea. Idazteak zailtasunik ez duela iradokitzen du egilearen maisutasunak. Deskribapen biziak, zentzumen guztiei erantzunez. Narratzaile orojakilearen abantailak kudeatzen ditu harremanen bazter ezkutuak agerian jartzeko, sarri emakumeenak. Ama-alaben artekoa, adibidez. Aipatutako erreferentzia biografikoei atxikiz, ezaguna da Nemirovskik amarekiko sentitzen zuen amorrua, eta amak haurtzaroan sufriarazi zion abandonua islatzen da haren lanetan. Hala ere, Zinema mintzatua ipuinean eta Egoerak behartuta deiturikoan, alaben ongizateagatik esfortzuak egiten dituzten amak ageri dira. Nolanahi dela, emakume zein gizon protagonistei ezin zaie begirada uniformerik luza. Askotarikoegia da egilea bere hautuetan.

Laguna eta emaztea ipuinean, emakume egoista, maltzur, limurtzaile, diru eta sexu zalea arbuiatzen da? Edo, epaitu gabe, baina nahita gizon burgoiaren ikuspuntuan kontatuta, ironiari atea zabaltzen dion sententzia gupidagabe bat da?Badira emakumeak benetako maitasuna uste zutena galdu eta oroitzapenak edertzen dituztenak, senarrak sekretuki amorrarazten dituzten bitartean. Birjinak ipuinean, ama eta emazte abandonatu bat hiru neskazaharrekin elkartzen da. Horiek gizonik gabeko bizimoduaren eta autonomiaren alde daude. Emakume ezkongabeen aldeko apologia dirudi, baina maitasunaren plazer zukutsuen defentsa bihurtzen da. Gizon protagonisten artean ere, aniztasuna da nagusi. Laguntasun eta solidaritate pasarteak (Beldurra); idazle gizonezkoen harrokeria agerian uzten dutenak (Oihartzuna, Ezezaguna). Komunean dituzte denek garaiak asignatutako genero rolak: familien mantenua eta gerrara joan beharra. Lehen Mundu Gerraren presentzia, Bigarren Gerra gainean dutela, sarri azaltzen da. Parisen bezala landan, bizimodu txiro eta mingostua daramate gehienek. Badira patuari, magiari, ulermenaz gaindikoari atea zabalik uzten dioten ipuinak ere. Epairik ez du ematen egileak, nahizeta iradokitzen duen beharrizanek daramatzatela pertsonak sinesmenetara (Kartak, Mamua). Ironia ikusiko du batek idazkeran. Garraztasuna, besteak. Nire iritzian, harremanetako desorekak dira, izatekotan, konstante bat. Batek maitasunez eman, besteak komenientziaz jaso. Askotarikoak, txoko ezkutuz beteak protagonista denak. Irakurketa aberasgarria eta durduza arazlea, benetan.