Zaldi baten deskonposizioa, hiru urtean zehar, plataforma baten gainean ipinitako kamera finko batekin filmatuta. Ez bukaerarik, ez ertzik ez duen lainoak bildutako errepide baten erdian harri heze eta arrexka bat. Talka egingo du kotxe baten azpiekin. Gidaria aterako da, eta pixkanaka-pixkanaka, kostata, mugitu.
Jaurtiko du, azkenean, lanbro grisak harturiko amildegi batera. Hondorik ez duela dirudi, existitzen ez dela dirudi, hain fantasmagorikoa baita paisaia. Kamerak harriari jarraituko dio bere erorialdian. Boteprontoan lurra ez da hezetasun kolorge batek hartua; berdea agertzen da aldapan behera, berde ezkoa. Kamera hor dago, harriaren erritmoarekin bat eginda. Beste arroken kontra joko du. Ibaian erori arte. Eta kamera hor. Urpeko tramankulua bilakaturik, hondoraino segituko du, eta bertako landarediarekin nahasia ikusiko du objektiboak, ikusiko dugu guk, harridurak eta lilurak harturik...
Irudi bi horiek Hlynur Palmason artista Islandiakoak dira sortuak. Zaldiarenak Donostiako Zinemaldian Zabaltegi saileko sari handia lortu zuen Godland filmean zeuden hasiera batean, Tabakalerako paretan agertu aurretik. Zeluloidean, bai, natura hila balitz bezala hartuak. Godland, egun, Hegoaldeko Filmin plataforman duzue eskuragarri.
Esandakoa, baina, zeluloidezko materia izateaz gain, lurrarekin bat egiten ari den zaldi horren deskonposizioa bada egunotan Donostiako Tabakalerak Palmasoni eskaintzen dion erakusketaren une bat, gune bat, soinu bat, Lament For a Horse izenburu duena, zeini zirrara eta lilura darizkion. Markaz fuerako erakusketaren eskuorrian irakurtzen den bezala, «irudiak, ia piktorikoa denak, bizitzaren zikloari, narriadura fisikoari eta prozesu naturaletik sortzen den edertasunari buruzko hausnarketa pausatua sortu nahi du». Eta sortu, sortu egiten du. Pelikulan nola. Palmasonen filmak —hiru dituzue Filminen, Godland, A White, White Day eta Winter Brothers; Nest laburra, berriz, Berlingo Panoraman 2022an estreinatu zena, VK bideo plataforman aurkituko duzue erraz asko— ikaragarri gordinak dira, ez baitute inolako apaingarri formalik ez onartzen ez erabiltzen. Hemen edertasuna latza da, krudela.
Izugarri piktorikoak dira, bai, hori bai. Islandiako lur estrainioa, indar teluriko ezin zundatuzko eta ulertezinek sortu eta sostengatutako hori, zeluloideak harrapaturiko paisaia bihurtzen da fotograma eta argazkietan; bertan, gizakiok urratzen gaituzten delirioek, alegrantziek eta tristeziek su izoztua ematen dute. Ankerra (irla gupidagabea deitzen diote Godland-en) bezain ederra den lur horretan, gizakiok ez gara kasik ezer, eta gure afanak, gure zorabioek inon baino ezdeuskeria handiagoak dirudite. Nahiz eta gu, gure ohiko moduan, ezdeuskeria horien alde, kontra edo gatik hiltzeko prest izan, nahiz eta lur fantasma horretan gure barrenak sutan izan.
Islandiako lur estrainioa, indar teluriko ezin zundatuzko eta ulertezinek sortu eta sostengatutako hori, zeluloideak harrapaturiko paisaia bihurtzen da fotograma eta argazkietan
Palmasonen lana —ez zeluloidezkoa, ez ikus-entzunezkoa, ez hormetan dagoen hori— ez da inolaz ere, inondik ere, erosoa, erraza, laua. Bere zorroztasun formalak, ingurune naturala behatzeko modu bareak, bere egiten eta onartzen duen denboraren zamak, eta Palmasonen proposamen orori darion bizitzaren eta heriotzaren erritmoekiko lotura sakonak txikituko dizkizute begirada eta entzumena. Are gehiago, gurean uda bada ere, hotzak bustiko dizkizue barrenak.
Islandiako zinema maitatzen ikasi genuen aspaldian. 2013an edo, Benedikt Erlingsson-en Of Men and Horses mirari harekin. Ikusi genuen gero Gunnar Sigurosson-en Either Way fabula isolatua… Biei zerien umore izoztu bat… Estua da egun Islandiarekin dugun harreman zinematografikoa. Uda osoa dugu sakontzeko. Palmasonen artelanen bitartez. Hotzez egingo duzue dar-dar, baita plazer handia hartu ere.
