'SOnKA'
Idazlea: Ignacy Karpowicz. Itzultzaileak: Amaia Apalauza eta Sonia Kolaczek. Argitaletxea: Pasazaite.
«Kostata baina iritsi dira», zioen argitaletxearen mezuak udazkenaren hastapenetan. Sonka liburuaz ari zen, 2022ko ekainean Pasazaiteren amaiera iragarri zenetik argitaratzeke zegoen azken itzulpenaz. Iritsi da Karpowiczen nobela euskal letretara, eta, harekin batera, poz txiki bat eta galera handi bat. Amaia Apalauzak eta Sonia Kolaczekek euskara bikainean itzuli dute poloniera-bielorrusieraz sortutako lan berezi hau, nazioarteko literatura gurera ekartzeko eremuak gutxitzen doazenean.
Bi pertsonaia batzen ditu istorio honek: Sonia eta Igor. Emakume edadetua bata, Krolowe Stojlo herrixkako biztanle bakarra, gaztetan gehiegi sentitu eta bizitakoa, eta bere historia urte luzez isilpean gordeta, helduaroa behi, katu eta txakur banarekin partekatzen duena. Igor, aldiz, auto garesti batek bide ertzean utzi duen (ustezko) hirikume arranditsua da, antzerki zuzendaria eta idazlea, ego handiegikoa. Sorkuntza-krisi betean egin du topo emakume bitxiarekin, non eta Poloniaren eta Bielorrusiaren arteko muga lausoan, mapetan ageri ez den herri galdu batean, hizkuntza-zapalkuntza agerikoa den eremuan. Espero gabeko bisitaren harira, Soniak ulertzen du heldu dela bere unea; heriotzaren aingerua etorri zaio etxera, eta, azkenik, konta dezake bere bizitzaren historia. Igorrek, bien bitartean, antzerki obra bat dakusa Soniaren hitzetan, eta, hala, ohar mentalak hartzen ditu eszenografia irudikatzeko zein antzezleen posizio eta keinuak zehazteko.
Geruza ugariko eleberria proposatzen du Karpowiczek; egitura konplexua duen lana da Sonka. Izan ere, denboran jauzi egiten du, eta oroitzapenak, gertakizunak eta errealitatearen fikzionatzea txirikordatzen dira, unean-unean zein den zein argi zehaztu gabe. Nobelan aurrera egin ahala, irakurleak zalantza egiten du, ezin baitezake bereiz nork kontatzen duen muineko istorioa: kanpo narratzaile batek, Soniak, Igorrek, Ignacyk? Antzerki obra al da irakurtzen ari dena, Soniaren esperientzian oinarritutako narrazio lan bat, edo haren testigantza zuzena? Hala ere, badirudi galdera beste bat dela: axola al du, finean?
Esperientziak artearen bidez adierazteko gaitasunaz eta aukerez hausnartzen du Karpowiczek, basakeriaz eta desohoreaz bezainbeste isiltasunaz, epaiaz. Hori hala, asmo moralizatzailerik gabe mintzatzen da gerrari buruz, eta, bide batez, azaleratzen ditu tragediaren erdian maitasunak har ditzakeen formak eta hurbilekoen heriotza desiratzerainoko minak, baita emakume arraildu baten biziraute estrategiak ere. Ertz ugariko pertsonaiak eraikitzen ditu, errealitate gordina bezain sinesgaitza den istorioa kontatu ahal izateko.
