«Gazteek egindako jazzaren aldeko apustua da gurea»

Lasai baina tentsio egokiarekin dago Miguel Martin (Donostia, 1956) Donostiako Jazzaldiaren 50. ekitaldia hasi aurreko egunetan. «Lan dezente eginda, baina jaialdiak iraun bitartean egin beharrekoa ere handia dela jakinda». Nolanahi ere, neurri batean, lasai egoteko arrazoiak ere baditu. Jazzaldia hasteko egun batzuk gelditzen direnean [ostiralez egin da elkarrizketa], sarrerak amaituta daude kontzertu askotarako. «Alde horretatik, oso lasai nago, baina egia da, era berean, detaile asko zaindu behar direla jaialdian: irteerak, sarrerak... eta ea dena guk espero bezala ateratzen den».

Aurtengoa ekitaldi berezia da. Ez da nolanahikoa mende erdi betetzea. Baina eskatzen dizue horrek lan handiagoa edo eragiten tentsio handiagoa?

Ez, ez momentu honetan behintzat. Aurreko hilabeteetan agian bai, dokumentazio lan handia egin dugulako. Oso pozik utzi gaituen erakusketa bat prestatu dugu San Telmorekin, eta dokumental bat Morgancrea ekoiztetxearekin. Baina une honetan aurreko urteetan bezala gaude lanari dagokionez. Egia da lasaitu egiten duela ikusteak jendeak erantzungo duela eta kontzertu ia guztiak jendez gainezka egongo direla.

Hori ez baita beti gertatzen.

Ez, ez. Ez da beti gertatzen. Zorionez, ari gara krisi garai bat bukatzen, baina krisi horrek eragin handia izan du. Gizarte osoan eragin du, baina kulturaren alorrean bereziki. Eta hor dago %21eko BEZarena, normala ez den egoera bat. Ez baita posible kultur kudeaketa egoki bat BEZ horrekin. Alde horretatik, garai ez hain onak bizi izan ditugu, eta azkeneko lauzpabost ekitaldietan ahalegin handia, ohi baino handiagoa, egin behar izan dugu aurrera egiteko.

Orain dela zazpi bat urte berregitura bati ekin zenioten, krisiari aurre egiteko. Kanpora begira,irudi egonkortua ematen du Jazzaldiak; baina barrura begira,nola eragin du egoera ekonomikora moldatu behar horrek ?

2007 eta 2008 urte gogorrak izan ziren, baina saiatu ginen hori ez azaleratzen. Sei egunetik bostera igaro ginen, eta aurrekontua ere oso modu gogorrean murriztu genuen. Batez ere, instituzioen ekarpena asko murriztu zelako. Horrek ekarri zuen jaialdiaren finantzaketan aldaketa bat, eta ekarpen pribatua ekarpen publikoaren gainetik jartzea. Horrek ahalbidetu digu zazpi-zortzi urte hauek ikara handirik gabe pasatzea. Ez dira urte errazak izan, baina uste dut kanpora begira ez dela hainbeste nabaritu, egun bat murriztetik aparte, artista on asko eta asko ikusteko aukera eman duelako jaialdiak. Eta horietako asko garestiak, esan beharko nuke! [barrez]. Ondo etorri zaigu gerrikoa garaiz estutu izana.

Nola dago banatua gaur egun Jazzaldiaren aurrekontua ekarpen pribatuari eta publikoari dagokienez?

Erdi eta erdi. Ekarpen pribatuaren barruan marka nagusi bat daukagu, Heineken, eta jaialdiaren aurrekontuaren ia %25 jartzen du. Beste marka leial batzuk ere baditugu: Skoda, Coca Cola, Frigo, DV, Kutxa... eta Donostiako Udalak, antolatzaile gisa, ekarpen instituzionalaren parte handi bat hartzen du bere gain.

Noiz arte daukazue lotuta kontratua Heinekenekin?

Aurtengo abenduaren 31ra arte. Udazkenean berritu beharko genuke. Guk ez dugu aurreikusten aldaketarik, bai Heineken eta bai gu gustura gaudelako harremanarekin. Pentsatzen dut segituko dugula beste hiru urte. Hiru urtetik behin berritzen dugu.

Jazzaldia ondo saltzen den marka da?

Bai, hala da. Marka salgarria da. Baditugu beste enpresa batzuk jazzaldian sartu nahiko luketenak baina ezin ditugunak hartu Heineken dagoelako. Jaialdiak ahalmen handia dauka, esan dezakeelako bost egunetan 150.000 lagun biltzen dituela eta ikus-entzuleen satisfazio maila 8,2koa dela. Hori neurtuta daukagu.

Mende erdia egin du jazzaldiak. Zer gelditzen da 1966an lehenengo aldiz antolatutako jaialdi hartatik?

Lehen jaialdi hura bere garaia baino aurreratuagoa etorri zen. 1966an, kulturari dagokionez, norabide bat zegoen, eta jazzaldiak beste aire bat ekarri zuen, aire demokratikoagoa. Bat-batean, gutxi batzuek ezagutzen zuten musika baten inguruko jaialdia egitea bururatu zitzaien Donostian. Eta, gainera, non eta Trinitate plazan, halako jaialdietarako ohikoa ez zen gune batean. Horrek guztiak eragin zuen hiriaren espirituan, eta espiritu horri eutsi nahi diogu orain ere. Jakina, garaiak asko aldatu dira, eta kulturaren edo musikaren inguruko jakituria askoz handiagoa da orain. Baina gorde nahi dugu jazzaldiak ezarri zuen demokrazia kontzeptua. Hemen, ikusle guztiak sartzen dira ate beretik, eta hartzen dute beren lekua. Ikusle guztiak berdinak diroa alde horretatik.

Trinitate plaza da horren sinboloa?

Erabat. Guk uste duguna baino urte gutxiagotan izan da Trinitateplaza protagonista. Hau da, 1974-1975ko urteetan jaialdia Trinitatetik atera zen belodromora eta kiroldegira joateko, eta 1991. urtera arte, Trinitatetik kanpo egon zen. Baina 1992tik han du egoitza nagusia, eta denok uste dugu hala izan behar duela. Trinitate plazaren eta Jazzaldiaren arteko harremana perfektua da, eta identitate zeinu inportantea ematen dio jaialdiari.

80ko hamarkadaren amaieran izan zen jaialdia jazzetik kanpoko estiloetara irekitzeko ahalegin bat, eta orduan izan ziren Johnny Clegg, Desmond Dekker, Wim Mertens, Ruben Blades... Orduko hartako irekierak, ordea, ez zuen harrera ona izan. Orain, berriz, modu naturalagoan hartzen dira jazzari hain lotuak ez dauden proposamen horiek. Aldatu egin da jaialdiko publikoa?

Jaialdiak hiriaren erdigunea hartu du, eta aurkitu du musika mota bakoitzarentzako gune egokia. Gaur egun, oso argi adierazten diogu ikusleari leku bakoitzean zer entzungo duen. Eta ikus-entzule horrek badaki jazza entzungo duela Trinitate plazan, Kursaalean edota Viktoria Eugenian. Jazz ortodoxoagoa edo ez hain ortodoxoa. Baina jazza finean. Eta gero dago Agertoki Berdea. Eta hor ez daukagu mugarik. Kalitatea eta interesa dira musikari batkontratatzeko baldintzak. Gainera, uste dut onartua dagoela eta jende guztia asetzen duela. Jazza entzun nahi duenak badaki non aurkituko duen. Gainera, askotan abangoardiako jazza da, konprometitua eta bere zailtasunarekin. Bere garaian ez zen hori egin,belodromoan sartu zelako dena, eta uste dut orain garbiagoa dela espazioen banaketa eta definizioa.

Jazzaldiaren publikoa ere definitua duzue?

Ez nahiko genukeen mailan. Baina iaz ikerketa bat egin genuen, oso interesgarria gure ustez, eta badakigu publiko ezberdinak direla doako kontzertuetara edota ordaindutakoetara doazenak. Ordaindutakoetan badakigu donostiar asko dagoela, baina badakigu, era berean, kanpotik ere jende asko etortzen dela, baita atzerritik ere. Doako kontzertuetan, ordea, ikus-entzule gehienak donostiarrak eta gipuzkoarrak dira. Hori logikoa da. Eta baditugu beste datu batzuk: gizonezkoak emakumezkoak baino pixka bat gehiago dira, sarrerapeko kontzertuetako publikoa 40-50 urteko adin tartean dabil, eta hori asko jaisten da doakoetan... Datuek berretsi egiten dute begiratu batean ikusten dena.

Aurtengo eskaintzari begiratuta, nabarmena da aurretik ere jaialdian izan diren izen batzuen aldeko apustua egin duzuela. Zergatik bide hori?

Azkeneko bizpahiru urteetan gertatutako egoera batzuen ondorioa da. Batetik, John Zorn eta Jamie Cullum 48. ekitaldian izan ziren, eta proposatu genien prestatzeko zerbait 50. urtemugarako. Cullumekin hiru saio egiteaz hitz egin genuen, eta, finean, beteda hasierako asmo hura, nahiz eta hasieran Kursaalean hirukote moduan aritzea aurreikusten genuen, eta azkenean bakarrik ariko den. Zornek, berriz, proposatu zigun Bill Laswellekin eta Dave Lombardorekin aritzea, eta oso interesgarria iruditu zitzaigun, oso-oso gutxitan aritu direlako elkarrekin. Dee Dee Bridgewaterren kasua ezberdina izan da. Iazko emanaldi ikaragarriaren ondoren, lotu genuen aurten ere hemen egon behar zuela. Eta, gero,bada segitu beharreko jende gaztea ere. Gregory Porter eta Melody Gardot aurretik ere egon dira, baina hazten ari diren artistak dira. Uste dut inportantea dela horien ibilbidea segitzea, eta ez hainbeste dena esan duen batena. Jende gazteak egin eta interpretatutako jazzaren aldeko apustua da gurea. Azken batean, jaialdi gazte eta berritzailea izan nahi du Donostiakoak, bai eta publiko gaztea erakarri ere.

Orain dela hilabete gutxi aipatu zenuen iazkoa urte gogorra izan zela, doako agertokietako gastuak ordaindutakoena gainditu zuelako. Nola orekatu nahi duzue egoera hori?

Jazzaldiak bere buruari lehia egitea, hori ez da posible. Aurrekontu bat kudeatu behar dugu, eta ezin dugu pentsatu doako emanaldietan gehiago gastatuz jaialdi hobea egiten ari garela. Jaialdi orekatua behar dugu. Aurten, gutxiago gastatu dugu Agertoki Berdean, baina horrek ez du esan nahi kalitatea jaitsi dugunik. Baina doako kontzertuetan indarrak jarriz ordaindutako kontzertuetan eragitea, hori ezin dugu egin. Orekarik gabe, aurrekontuaren kudeaketa erori egingo litzaiguke.

Aurten Agertoki Berdean nagusi dira musika beltzarekiko loturak dituzten artistak, eta poparekin edo indie-arekin lotutakoak, berriz, askoz gutxiago. Erabaki neurtu bat da?

Hala da, bai, baina erabat koiunturala da. Hasieran, plangintza bat geneukan, baina bi izenek huts egin, eta horiek souletik gertu dauden beste bik ordezkatu dituzte. Horrek ekarri du itxura aldatzea. Baina ekartzeko asmoa geneuzkan bi horiek bestelako estiloetakoak ziren, eta Zurriolako programazioaren bestelako irudi bat emango zuten. Dena dela, lehenengo eguneko eskaintza oso pentsatua izan dugu hasieratik. Iaz ere izan genuen Earth, Wind & Fire ekartzeko gogoa, baina azkenean aurtengorako utzi genuen. Eta Jimmy Cliff ere polita iruditu zitzaigun gaua osatzeko. Aurten, gustura gaude souletik gertu dagoen programazio horrekin, baina datorren urtean erabat ezberdina izan liteke, gure asmoa ez delako estilo batera edo bestera eramatea.

Datorren urtea ere urte berezia da. Kultur hiriburutza izanik, aurreikusten duzue Donostia 2016k eragingo duela jaialdian? Ari zarete bulegoarekin lanean?

Donostia 2016k abian jarri du proiektu bat aurten, Elkarrizketak izenekoa, balio duena hiriko programazio iraunkorrekin lan egiteko. Aurten antolatutako hainbat emanaldi horren barruan daude, adibidez: Txikijazz proiektua, Iñaki Salvadorren kontzertua, Punkt zikloa... Oraindik ez dakigu datorren urtean zein proiektu egingo diren, baina egitasmo batzuk badira, lotuz joan beharrekoak. Dena dela, aurreratu dezaket kultur hiriburutzak lortu nahi duenaren ildoan egongo direla, garrantzitsuak izango direla eta Europa mailakoak.

Ze leku izan behar dute euskal musikariek jaialdian?

Euskal musikarien maila gero eta handiagoa da, eta programazioan daude. Egia da hori zenbakitan neurtzea edo portzentajeak ezartzea zaila dela. Baina, adibidez, orain ari gara datorren urterako hiru proiektutan lanean, eta horietako bi, behintzat, Trinitate plazan izan nahiko genituzke. Eta euskal musikariak daude tartean.

Orain dela bizpahiru urte, datak gorabehera,eztabaidak izan zenituzten Gasteizko Jazzaldiarekin. Nola daude harremanak?

Daten gaia tartean behin agertzen da. Baina agertu da, eta agertuko da. Gasteizko Jazzaldiak defenditzen du lau urtetik behin mugimendu bat egitea ez gelditzeko dataz kanpo, eta guk ikusten dugu uztailaren 25aren ingurua dela gure data eremua. Baina ez nioke garrantzi handiagoa emango, publikoa badelako denontzat. Baina guk garbi dugu ez dugula atzeratuko.

Emango dizkiguzu, izen ezagunenak aipatu gabe, hiru proposamen aurtengo Jazzaldirako?

Ez dizut aipatuko Jamie Cullum! Bada, Joshua Redman eta The Bad Plusen kontzertua bikaina izango dela uste dut. Gomendatuko nizuke Julia Biel kantari britainiarrak San Telmon 24an emango duen kontzertua, eta, niri pertsonalki, izugarri gustatzen zait Azar Lawrence saxofonista. Coltraneren estiloan lan egiten duen musikaririk bikainena iruditzen zait.