New Orleansen doinua

Bidaiatzea, neurri batean, zerbait berria da niretzat. Katrina [urakana] aurretik, nire bizitza zen mundu osotik nire estudiora etortzen zirenak grabatzea. Hori egin nahi nuen: besteentzat idatzi, konponketak egin eta ekoitzi. Katrina-ren ondoren New Orleansetik alde egin behar izan genuen denbora batez. New Yorkera joan, eta han hasi nintzen zuzenean jotzen eta beste artista batzuekin lan egiten». Katrina-k aterarazi zuen Allen Toussaint musikari, konpositore eta ekoizlea (AEB, 1938) New Orleansetik, eta bere hiri kutunetik urruti harrapatu zuen heriotzak ere. Toussaint, Ameriketako Estatu Batuetako herri musikaren ikono bat, herenegun gauean hil zen, Madrilen, Lara antzokian kontzertua eman ondoren hotelera zihoanean bihotzekoak jota. Joan den igandean Bilbon jo zuen.

Bizitza luze eta oparo bat laburbiltzeko modu sinplista izanda ere, esan liteke Toussainten musika ibilbideak bi zati izan dituela. Katrina-ren aurretik eta ondoren. Urakanak 2005ean New Orleans astindu eta hiriaren %80 ur azpian utzi zuenean, musikariaren bizitza aldatu egin zen. Bere bizilekua izan zena utzi behar izan zuen, eta zuzenean jotzen hasi zen. Birak egiten. Lehenengo kontzertu haietako batean egin zuen topo Elvis Costellorekin, Toussainten izena publiko zabalago batengana iristeko bidea irekiko zuen musikariarekin. Elkarrekin lanean hasi, eta hurrengo urterako diskoa zuten grabatua lau eskutara Costellok eta Toussaintek, River in Reverse, New Orleansen hondarretan itxaropena bilatu nahi zuen disko aparta.

Costellorekin elkartzeak berriro jarri zuen lehen lerroan Toussaint. Eta, gainera, Joe Henry musikari eta ekoizlearekin harremanetan jartzeko balio izan zion pianistari. Henryk ekoitzi zuen The River in Reverse, eta Toussaintek berriro jo zuen harengana bere azkeneko diskoa grabatzeko: The Bright Mississippi (2009). Henry ez da soinu mota jakin bat proposatzen duen ekoizle hutsa, eta parte hartzen duen grabazio askotan bera arduratzen da musikariak aukeratzeaz eta erabaki garrantzitsuenak hartzeaz. Toussaintek berak askatasun osoa eman zion. Henryk kantuak eta musikariak aukeratu zituen, eta diskoaren kontzeptu osoa landu. «Eta pozten nau», onartu zuen orain dela gutxi Toussaintek, «bere esku jarrita» ezagutzen ez zituen bere alderdi batzuk azaleratu ahal izan zituelako.

Klasikoen egilea

Katrina-k berriro kokatu zuen Toussaint. Baina Katrina-ren aurretik ere bazen Toussaint. Beste bat nolabait. 1934an jaio zen, New Orleansen, eta XX. mendeko 50eko eta 60ko hamarkadetan finkatu zuen bere rhythm and blues estiloa, betiere bere hiriari oso lotua: «New Orleansek eragin handia izan du nire musikaren soinuan». Professor Longhair, Fats Domino eta Huey Smith pianistek eragin zuten bere aurreneko urteetan, eta musika beltzaren oihartzunei Karibekoak nahiz latinoak gehitu zizkien, funkaren, bluesaren eta Louisianako doinuen arteko nahasketa proposatuz.

60ko urteetan idatzi zituen bere kanturik ezagunenak: Working in the Coal Mine, Lee Dorseyk ezagutarazia, Ruler of My Heart (Irma Thomasentzat), A Certain Girl (The Yardbirds) eta Fortune Teller, besteak beste, The Hollies, The Rolling Stones eta The Whok interpretatuko zutena.

70eko hamarkadan segitu zuenbeste musikari batzuentzat lanean —Solomon Burke, Willy Deville—, baina bakarkako bideari ere heldu zion, eta hainbat disko grabatu.