«'Nouvelle Vague'-k ez zuen dena deskubritu, inportantea izan arren»

Hiru ordutik gorako lana da, eta, hala ere, labur geratu zaio. Pasio biziz mintzo da Frantziako zinemaz ez ezik, zinemaz oro har Bertrand Tavernier (Lyon, Frantzia, 1941). Bere gustuko filmak, zuzendariak, aktoreak, musika konpositoreak... agertzen ditu Voyage à travers le cinéma français lan dokumentalean: Jean Renoir, Jacques Becker, Claude Sautet, Jean Pierre Melville, François Truffaut, Jean Luc Godard, Louis Malle... Eta, stop 1970eko hamarkadan. Hain geratu zaio labur, ezen ordubeteko beste zortzi kapitulurekin osatuko baitzuen lana. Horietako batean zuzendari emakumeak aipatuko ditu: «Agnes Varda ageri da film dokumentalean, baina izan ziren gehiago haren aurretik ere, zenbait oso garrantzitsuak eta aurrerakoiak, eta haien inguruan ere hitz egingo dut jakina». Elkarrizketa kudeatzen duen agenteak esan dio stop, bestela «gustura» jarraituko zukeen zinemaz hitz egiten...

Zer-nolako garrantzia izan zuen Frantziako Zinematekak zure zinema zaletasuna garatzeko?

Behingoz eskola barnetegiak utzi eta Parisen ikasten hasi nintzenean ezagutu nuen Zinemateka. Hor ezagutu ahal izan nituen hainbat zuzendari; adiskideak egin eta gure zinekluba osatu genuen. Film mordoa ikusi nuen. Baina hasieran programazioa oso errepikakorra zen, eta beste leku batera joaten hasi nintzen, Montparnasseko estudiora. Leku garrantzitsua izan nuen zinemazaletasuna garatzeko. Asteartero emanaldi bat izaten zen, eta, ondoren, mahai inguru bat egiten genuen. Zinemateka bezain garrantzitsua izan zen. Autore zinema beste hainbat klubetan ere ikusten genuen, txikiagoetan, eta eskerrak...

Martin Scorseseren A Personal Journey with Martin ScorseseThrough American Movies erreferentzia garbia izan duzu...

Bai, baina desberdintasun batzuk badaude. Nik istorioaren parte bat barrutik kontatu dut, zuzendari haietako batzuekin harreman estua izan bainuen. Esaterako, Jean Pierre Melvilleren inguruko kontuak... Bertatik bertara ezagutu nuen; harekin hasi nintzen lanean. Scorsesek egindako lana asko miresten dut, baina bada beste alde nabari bat. Scorsesek ez zuen denbora luzez hitz egiten zuzendarien inguruan, gehienez bizpahiru minutuz. Nik nahiago izan nuen pertsona gutxiagotaz hitz egin, baina bakoitzari denbora gehiago ematea. Zuzendari bakoitzaren lanean gehiago sakontzea izan da asmoa; niri eragiten zidana, niri gustatzen zitzaidana aztertzea, filma zergatik zen niretzat berezia zehaztasunez azaltzea. Bestetik, Scorsesek lantalde izugarria izan zuen, eta gu bost bakarrik ginen.

Filmaren une batean gogoratzen duzu Melvillek bi zinema mota bereizten zituela: oso txarrak ziren filmak eta obra gorenak. Ados zaude banaketa horrekin?

Ez, gorroto dut Melvilleren banaketa hori. Nik uste dut gauzak konplexuagoak direla. Obra gorenak ez diren film askok gauza oso interesgarriak izaten dituzte. Badira ukitzen zaituzten filmak, hunkitzen zaituztenak... Ez dute zertan obra gorenak izan zugan eragin berezia izateko. Eta badira oso distiratsuak diren lanak, edukizko karga handia dutenak, baina denbora bat behar dutenak digerituak izateko, eta erabakitzeko arte obra gailenak diren edo ez. Eta, alderantziz, oso onak zirela uste izan, baina oso gaizki zahartzen direnak. Banaketa binarioa, beraz, ez zait batere interesatzen zineman. Absurdo samarra da.

Zure ustez, zer behar du film batek arte obra goren izan dadin?

Ez dakit zein ezaugarri behar diren. Oso gai soil eta xumea duen filma izan liteke obra handi bat. Yasujiro Ozuren kasua aipa nezake, adibidez. Baina, batzuetan gaiak berak ere bihur dezake film bat zerbait handiago. Esaterako, Jean Renoirren La Grande Illusion-ek balio oso garrantzitsuez hitz egiten du. Jacques Beckerrek film mota desberdin asko egin zituen; batzuek oso gai traszendentalak jorratzen zituzten, heriotza zigorrarena, adibidez. Le Trou filmak bost lagun azaltzen ditu kartzelako ziega batean, handik nola ihes egingo... Giza harremanak. Esperantza, ausardia, laguntasuna lantzen ditu. Baina, horrek ere ez du ziurtatzen obra handi bat. Ez dago errezetarik obra goren bat egiteko, eta ez da komeni errezetarik izatea, gainera.

Zinemaren historiaren ezagutza zabala duzu, ez soilik Frantziako zinemarena. Horrek zenbateraino laguntzen dizu zure zinemagile langintzan?

Denetariko kasuak daude. Bai Beckerrek eta bai Renoirrek asko ikusten zuten Frantziako zinema, jantziak ziren, eta ez dago esan beharrik: zinemagile handiak izan ziren. Baita Melville ere. Zinemaren ezagutza izan behar duzu, txikiagoa edo handiagoa, baina izan behar duzu. Ezagutu behar duzu zure aurretik zer egin izan den, eta baita zure garai bertsuan zer egiten ari diren, ideiak har ditzakezu, kontrasteak bilatu... Baina garrantzitsua da besteen lana ondo xurgatzea, gero zuk zurea zure nortasunez egiteko. Batzuentzat oztopo bilakatzen da ezagutza, ez baitute lan propioa garatzen, soilik besteen erreferentziak errepikatzen baitituzte. Baina, kontuz kontrakoarekin ere, badira inguruan dagoen guztia gorrotatzen duten zuzendariak ere. Halakoak, bizitzaren amaierarako, erretxin hutsak bihurtzen dira, eta haiek kontrakoa uste arren, buruz itxiak izaten amaitzen dute. Mundu guztia gorrotatzen zuten zuzendariak ezagutu ditut, beren burua izan ezik, jakina.

Nouvelle Vague mugimenduko zuzendariak aipatzen dituzu filmean, baina nahiko modu laburrean...

Bai, aukeraketa bat da. Oso mugimendu garrantzitsua izan zen, baina bost hamarkadako historian zortzi bat urte hartu zituen, eta azaldu beharra zeuden beste garai eta zuzendari batzuk ere. Zer gertatu zen zinemarekin alemaniarren okupazio garaian Bigarren Mundu Gerran, zer gertatu zen 1930eko hamarkadan soinua sartzen hasi zenean, Errusiako eta beste herrialdeetako zinemagileek zein eragin izan dute... Nouvelle Vague-k ez zuen dena deskubritu, inportantea izan arren. 1950eko hamarkadan olatu berri hark zabaldu zituen leiho batzuk, baina itxi zituen beste batzuk ere. Ekarri zituen lan autobiografikoagoak, adibidez. Baina NouvelleVague-n ez dago ia historiari buruzko lanik, ez dago film politikorik, ez dago langile klasea oinarritzat duen pelikularik. Beckerrek, aldiz, kontuan hartzen zituen proletarioak. Oso film gutxi egin zituzten Aljeriako gerrari buruz, eta oso orduko gaia zen. Bakarren bat bazegoen, eta Agnes Vardak kontzientzia feministatik egin zituen lanak, bai.