«Opera abeslari baten ibilbidea 40 urterekin hasten da, ez amaitu»

BERRIA egunkariarekin elkarrizketa izateak hunkitu egin du Ainhoa Arteta sopranoa (Tolosa, Gipuzkoa, 1964). BERRIA Taldeko lehendakari izandako Joxan Lizarribarren izena aipatzearekin batera, begiak bete zaizkio. Kosta egiten zaio hitz egitea ere. «Joxan nire bizitzan oso pertsona garrantzitsua izan da. Ni hemen banago, Joxanek inori ezer esan gabe ni ikastera joan nendin dirua jarri zuelako nago. Zergatik izan zen horrela? Trantsizio garaia zen orduan, eta hemen ez zegoen ezer. Diru laguntzak eskatu eta inork ez zizun ezer ematen. Bera beti zihoan besteak baino pauso batzuk aurrerago, eta hark lagundu zidan».

Euskaraz hitz batzuk egin dituen arren, hobeto moldatzen da gaztelaniaz Arteta. Dena dela, euskaraz hitz egiten duela eta euskalduna sentitzen dela nabarmendu du behin eta berriro. 18 urterekin joan zen Euskal Herritik, Italiara lehenik, eta bost urte geroago New Yorkera (AEB). 40 urterekin itzuli zen, eta ordurako dena aldatuta zegoen, haren arabera. «Ni joan nintzenean euskaraz hitz egiten zuena zigortu egiten zuten, eta itzuli nintzenean denek egiten zuten euskaraz». Pozik agertu da egoera aldatu delako, eta ingurura moldatzen saiatzen ari da. «Orendaingo [Gipuzkoa] baserrian beti egiten dut euskaraz. Ahal dudan moduan, sarritan hanka sartuz, baina berdin zait».

Bada, ordea, min eman zion eta ahaztu ez duen kontu bat. Twitterrean atari bat du, eta egun batean euskaraz idaztea bururatu zitzaion. Alde guztietatik eraso omen zioten bere euskara egokia ez zelako. «Nire euskara ez da akademikoa, baserrikoa baizik», argudiatu du. Ordutik ez du gehiago euskaraz idatzi. «Pena ematen dit, baina ez dut inor mindu nahi. Nola nahi duzue jendeak horrela euskaraz egitea?».

Donostian bizi da azken urteotan, eta bihar eta larunbatean Kursaalean taularatuko du Giacomo Pucciniren Tosca. Urte askotako esperientzia patrikan, ilusioz beterik dago Euskal Herrian lehenengoz egingo duelako.

Nola definituko zenuke Tosca?

Uste nuen inoiz ez nintzela gai izango Floria Toscaren rola egiteko. Opera abeslari bat ondoen definitzen duen rola da, hura ere opera abeslaria baita. Halere, bi aurpegi ditu pertsonaiak, eta nik ezberdin abesten eta interpretatzen ditut biak: Mario Cavaradossi maitalearekin erromantikoa eta jeloskorra da; baina, beste aldetik, Napoleonek Italia hartu zuenean, errepublikaren alde iraultzan parte hartuko duen pertsonaia dugu. Maitemina tarteko, Escarpia ere hilko du.

Zertan dute antza Ainhoa Artetak eta Floria Toscak?

Biok gara operako abeslariak, ameslariak eta erromantikoak. Ez dakit, ordea, norbait hiltzeko gai izango ote nintzatekeen. Seme-alabengatik agian bai, baina maitale batengatik, ez dakit.

Zein zailtasun tekniko ditu?

Interpretazio aldetik, rol gogorra da, eta ahotsari dagokionez, oso exijentea. Une batzuk teknikoki oso konplikatuak dira, eta burua hotz izan behar da, baina hori ez da nabaritu behar antzezpenean. Tosca bezalako pertsonaia bat interpretatzean, ahotsa ondo kontrolatzen ez badut, mutu irits naiteke amaierara. Dena den, zoragarria da obra. Urte eta erdian zortzi pertsonaia antzeztu ditut, eta horien artean, batez ere, Tosca izan da merkatuaren begiradapean jarri nauena. Mundu osoko antzoki askotan egingo dut pertsonaia bera, eta ilusio handia egin dit etxean interpretatu ahal izateak.

Nolakoa izan da lan prozesua?

Egia esan, ez da samurra izan. Kursaala ez da operara egokitutako antzokia, eta, gainera, errekorra egin dugu hain denbora gutxian obra prestatuta. Hamabostaldia musika jaialdi bat denez, ez dute opera antzoki batean eskaini ohi duten azpiegiturarik eta denborarik. Normalean, entsegu orokorraren eta lehen emanaldiaren artean, bi eguneko tartea uzten dute beti, eta konplikazio handiko opera bada, baita hiru ere. Guk egun bateko tartea besterik ez dugu. Inoiz ez dut egin hiru aldiz Tosca bost egunetan. Niretzako erronka bat da, maratoi bat egitea bezala. Gainera, kasu honetan, ez da koruak garrantzia hartzen duen opera bat, protagonisten rolek presentzia handia baitute. Horregatik, asko zaindu behar dut. Azken bi entseguetan ez dut abestu, deskantsua behar duelako ahotsak.

Adinagatik mugarik jarri izan al dizute?

Bai, 39 urte nituela gertatu zitzaidan. Adin horretan ahotsa aldatzen da, eta horrez gain, arazo pertsonalak nituen. Arrazoi horiek direla eta, ahotsik gabe gelditu nintzen. Bederatzi hilabete pasatu nituen ikasten, eta lirikora aldatzea lortu nuen, asko lagundu zidan irakasle bati esker. Berriro kantatzera itzuli nahi nuenean, ordea, ordura arte nire agente izan zirenek nire senar ohiaren alde egin zuten, eta, banandu egin ginenez, kale gorrian gelditu nintzen. Nire irakaslea agente berrien bila hasi zen orduan, eta esaten zidaten 40 urterekin merkatua itxi egiten dela. Nik ezin nuen sinetsi. Ez dago ezer arriskutsuagorik euskaldun bati zerbait ezin dela egin esatea baino. Ez gara gauzak ondo egiten ari. Opera ez da epe laburreko ibilbidea, ezta jende politaren erakustokia ere.

Bizitza osoan kanta daiteke opera?

Abeslari gazteei kalte besterik ez diegu egingo Tosca bezalako rol bat interpretatzen jartzen baditugu. Ahots instrumentua ez da garatzen 40 urteak bete arte. Bizirik dagoen instrumentu bakarra da, eta eraberritu egiten da, baina behin adin horretara iritsitakoan, ez. 40 urtera abesten iritsi eta arazorik gabe jarraitzeko gai denak gauzak ondo egin dituen seinale. Adin horretan amaitu ez, hasi egiten da opera abeslari baten ibilbidea. Orduz geroztik, nire urterik oparoenak izan dira, inoiz baino gehiago gozatu dut kantuaz. Eta hala jarraitzea espero dut datozen 10-15 urtetan. Arazo tekniko guztiak gaindituak ditut, eta nire ahots hariek ez dute batere sufritzen. Orain eskaini izan didate lehengo agenteek haiekin itzultzeko, baina nik ez dut nahi izan.

Ez duzu uste operaren publikoa oso mugatua denik?

Musika Hamabostaldia ari da lanean haurrengana musika klasikoa hurbiltzeko. Haurrak opera bat ikusten dutenean, harritu egiten dira, baina hor gelditzen da arantza. Inoiz ez dugu 15 urteko ikuslerik izango, baina 30 urtetik gorakoa bai. Opera eta musika klasikoa orokorrean ulertzeko, adimen maila bat behar da, eta hori denborarekin lortzen da.

Nola ikusten duzu operaren etorkizuna?

Egia esan, ez dakit iraungo duen. [Cristobal] Montoro eta konpainiak nola tratatzen gaituzten ikusita... Sarrerei %21eko BEZa ezarri diete, eta guri erdira jaitsi digute soldata. Halako batean, abeslariak bere buruari galdetzen dion sakrifizio horrek guztiak merezi ote duen. Jada gu ez gara divak, Ronaldo, Messi eta beste lau baizik. Ezin da kulturatik murriztu, guztion kalterako baita. Kultura gabeko leku bat inozoen gunea da. Baina egia da baloi baten atzetik mugitzen den herrialde bat errazago manipulatzen dela. Espero dut gauzak aldatuko direla.