Ez da lehen aldia artea baliatzen duela haurrei eta nerabeei buruzko filmak egiteko Patrice Ricordeau zinemagileak (Annecy, Frantzia, 1970). Nerabeen suizidioaren eta eskola jazarpenaren gaiei buruzko lanak egin ondotik, oraingoan familian haurrei eginiko abusuen gaia tratatu du, plazaratu berri duen La petite fille qui vivait sous son lit film laburrean (Bere ohearen azpian bizi zen neskatila). Film egile eta taula zuzendari izateaz gain, zinema eta antzerki irakaslea da, eta beharrezkoa iruditzen zaio haurrek jasaten dituzten bortizkeriak aipatzea.
Plazaratu berri duzun lanak zer kontatzen du?
Laburki, Lily izeneko neskatoaren istorioa da; ohe azpian bizi da. Tarteka gizon ahots batek deitzen du, eta ahots horretatik babesteko, ohepean gordetzen da, eta bere irudimenean sartzen da. Hori guztia abusuaren irudia da. Filmak hori kontatzen du. Jakin behar da filmean ez dela bortizkeria zuzenean agertzen, deus ez da ageri, baina dena erran gabe adierazia da.
Familian haurrei eginiko sexu abusuez buruzkoa da filma. Zerk eraman zaitu gai hori lantzera?
Ene ibilbide hasieratik, ene lan guztiak engaiatuak izan dira. Horrez gain, haurtzaroa, haurrak eta nerabeak ez dira sekula ene sorkuntzetatik urrun egoten, segurki haurrekin anitz lan egiten baitut. Eta bidean, bistan da, oldartzen nauten gauza anitz entzun ditut. Badu zenbait urte, proposatu zidaten sentsibilizaziorako filmak egitea, bereziki fikzioaren bidez. Ene pentsamoldearekin eta izaerarekin bat egiten duen proposamena zen. Beraz, hasi nintzen. Ene lehen bi lanak eskola jazarpenari buruz eta nerabeen suizidioari buruz izan ziren. Eta argi dut hurrengoan emazteen aurkako bortizkeria aipatu nahi dudala.
Filma zer borondaterekin egin duzu, borondate militantearekin, pedagogikoarekin ala artistikoarekin?
Borondate nagusia da hitza askatuko duen tresna bat sortzea. Bada bistan da, alde artistikoa, zinemetan edo festibaletan ibiliko dena, pixka bat curriculum aldea, baina nik ez ditut filmak horregatik egiten. Tresna interesgarriak direlako egiten ditut filmak, eztabaidatzeko, ohartarazteko, eskoletan laguntzeko... Filma erakutsia izateko egin dut; tresna bat da gaia jorratzeko. Horregatik egin dut film goxo bat.
Filmean, bortizkeria ez da zuzenki ageri. Bortizkeria ulertzen da azpierranei esker. Zergatik hautatu zenuen manera horretan erakustea?
Terrence Malick film egilearen mireslea naiz. Thin Red Line filma egin zuen. Gerraren zentzugabekeriari buruzko lanik onena dela uste dut. Finean, obra horretan, naturaren edertasuna aipatzen da, eta, gerra abiatzen delarik, ohartzen gara segidan gerrak ez duela zentzurik, absurdoa dela. Hori guztia zertarako? Ehun metro baizik ez irabazteko? Zertarako? Bien arteko kontrasteak bortizkeria are bipilagoa bilakarazten du. Ene lanean, neskatila eta haren irudimenezko mundua agerian eman nahi nituen. Eta aitak egiten duen abusuaren eszenan, bortxaketaren eszenan, zuri eta beltz bilakatzen da irudia, eta isiltasun pisu bat agertzen da. Enetzat aski zen.
«Inozentziari buruzko lan bat egin nahi nuen. Haur hori inozentziari esker sartzen da bere irudimenean, eta irudimenari esker bizirauten du, eta bizitzen segitzen du»
Familian haurrei eginiko sexu abusuen gaia aipatzeko lanketarik egin ote zenuen elkarte edo biktima batzuekin, gaia hobeki ulertzeko?
Bai. Halako abusuen aurka borrokatzen diren elkarte batzuen bidez biktima batzuekin mintzatu ahal izan nintzen. Momentu berezia izan zen: ene lekua galdekatzen nuen etengabe. Ttipi izaten saiatu nintzen, entzutea zen ene lana. Horretarik atera dudan ideia nagusia izan da inozentzia hiltzen dela horrelako bortizkeriak pairatzen dituztelarik. Inozentziari buruzko lana egin nahi nuen. Haur hori inozentziari esker sartzen da bere irudimenean, eta irudimenari esker bizirauten du, eta bizitzen segitzen du.
Filmaren parterik handiena ohepean gertatzen da. Baina bukaeran, neska kanpoan ikusten da. Eszena horrek zer erran nahi du?
Hori da istorioaren parterik garrantzitsuena. Bukaeran, Lilyk ohe azpitik ateratzea lortzen du. Haren askatasuna irudikatzen du. Beti ber ideia da: munstroetatik ihes egitea. Ohartzen da bizitzen duena ez dela normala. Eta behin horretaz ohartu dela, ate bat edo irtenbide bat atzeman behar du, eta atea zeharkatzeko indarra atzeman behar du. Ohartzea hasiera baizik ez da. Batzuek bizi bakar batekin ez dute aski horretaz ohartzeko, eta indarberritzeko.
Lanaren lehen proiekzioa urriaren 11n egin zenuten, Baionako Atalente zinema gelan. Nola pasatu zen?
Beti berezia da momentu hori. Badu hilabeteak horrekin lan egiten ari naizela, obra hirurehun aldiz baino gehiago ikusi dut, eta zaila da gibeltasuna hartzea. Gainera, proiekzio denboran beti zaila da neurtzea jendeak maite duenetz, filma ez baita irrigarria. Ez da markagailurik. Isiltasun osoan pasatu zen proiekzioa; bortxaketaren eszena izan delarik, publikoaren arnasa aditzen zen, gela hain zen isila. Behin filma bukatu zela, berriz ere isiltasuna. Berezia da. Eta horren ondotik emozioz beteriko uhinak pasatu ziren ene gainetik: jendeak eskerrak eman zizkidan, eta uste dut jendeak maitatu duela. Lucie Cazeaux, protagonista antzeztu duen aktorea, laino ttipi baten gainean zen, poz-pozik. Eta hori ikustea eskertzekoa da.
Familian haurrei eginiko sexu abusuak bizi izan dituztenei zer iruditu zaie?
Filma bukatzean, haien begiak, haien bisaiak ikusi ditut, eta segituan ulertu nuen ene helburua lortu nuela. Eskerrak eman dizkidate. Eskerrak eman dizkiet.
Uste duzu zinemak ahalbidetzen duela horrelako gaiei buruzko hitza askatzea?
Bai. Artea horrentzat egina da. Bistan da irri eginarazteko eta beste hainbat gauzarentzat ere izan daitekeela, ez du zertan gai zailei buruz izan. Arteak balio du gauza indartsuak kontatzeko. Horregatik, erregimen totalitario guztiek artea zentsuratzen dute, eta artea debekatzen dute, kontrakotasun edo protesta botere bat baita.
Familian haurrei eginiko sexu abusuen gaiak zer leku du artean?
Tabu da. Eta kasik legalizatua den gai bat da, eta trabagarria da. Anitz aipatzen da Vladimir Nabokoven Lolita obra, izan filma edo liburua. Normala ez den gai bat normala balitz bezala aipatua da. Nik hori ez dut onartzen. Kasu eman behar dugu kontatzen dugunari, eta nola kontatzen dugun. Ezin da familian haurrei eginiko sexu abusuena bezalako gai bat normalizatu, aberekeria hutsa da. Eta orokorrean, gizartean, haurren aurkako abusuak tabua dira. Jendea trabatzen duen gai bat da. Baina eskerrak gero eta gehiago aipatzen den, bereziki aktiboak izan diren emazteei esker. Eskerrak, bazelako garaia. Segitu behar dugu ahoa irekitzen.
