Kazetaritza eta Ukrainako gatazka. Zertan ari gara?

Egun hauetan Ukrainan kazetaritzan aritzeak oso jarrera kontraesankorrean jartzen zaitu. Komunikabideek, erredakziotik, tentsioaren gorakadaz hitz egiteko eskatzen dizuten bitartean, gerrarako prestaketei buruz, kaleetan ez da ezer gertatzen. Han elkarrizketatu ditugun hamarnaka pertsonetatik inork ez digu esan Errusiak Ukraina inbadituko duela uste duenik. Egia da, astebururo, zibil mordoxka batek entrenamendu militarra jasotzen duela milizien aldetik. Dozenaka errekruta berri baino ez dira egurrezko armekin ariketak egiten dituztenak; entrenamenduetara ia erreklutak adina kazetari joaten dira larunbatero. Egia da Kieveko Udalak 3.000 lekuren zerrenda argitaratu duela, eta horiek aireko babesleku gisa erabili beharko liratekeela Errusiako armadak hiriburua bonbardatuz gero. Baina, egia esan, lurpeko pasabideen, merkataritza guneen edo metro geltokien zerrenda bat baino ez da, eta bertan ez dago prestaketa-lan eraginkorrik. Egia da Bielorrusiako mugan ehunka militar ukrainarrek ariketa militarrak egiten dituztela AEB Amerikako Estatu Batuak bidalitako armamentu berriarekin. Baina inguruko bizilagunek ez dute gerrarako prestaketa sentsaziorik. Txernobilen maniobra militarren leherketak entzuten dira. Historiako istripu nuklear larrienaren lekua Ukrainako armadak maniobrak egiteko erabiltzen du, alde batera utzitako herriak hiri-borroketarako erabili ahal izateaz gain, Bielorrusiako mugan dagoelako, eta horrek bere propaganda-boterea handitzen du. Gainera, Txernobil herrialdeko lekurik merkeena denez, Donbaseko gerrako errefuxiatuetako batzuk kokatu diren lekua da. Ezta beraiek ere, Ukrainan gerra bizi izan dutenek, 2014an hasi zena, ez dute uste eskala handiko gerra bat hastear dagoenik.

Eta hala ere, denok, nik ere bai, gerra baten aukeraz hitz egin dugu Kieven gaudenean, AEBek duela aste batzuetatik Errusia Ukraina inbaditzear dagoela ziurtatzen dutelako. Ukrainakoa bezalako gatazka batean, kazetarientzako oinarrizko printzipio bat izan beharko litzateke alderdiak ez hartzea kontrakoaren berri emateko iturri nagusitzat. Vladimir Putin AEBek zer egingo duten jakiteko iturri fidagarria ez den bezala, zergatik sinesten dute hainbeste hedabidek AEBek Errusiari buruz diotena? Erantzunik argienaz gain, beste arrazoi bat dago. Inork ez du gogoratua izan nahi gerra hastera zihoala ukatu zuen kazetaria bezala, beste guztiek ziurtatzen zuten bitartean. Gerrarik ez badago, ez da ezer gertatzen AEBek esango duelako gatazka bere presioari esker saihestu zela.

Ez gara behar bezala aztertzen ari nori interesatzen zaion gerra bat gertatzea. Bidenek oso pronostiko txarra du agintaldi erdiko hauteskundeetarako hilabete gutxi falta diren bitartean. Boris Johnson berrogeialdian egindako jaiengatik ikertzen ari dira. Emmanuel Macronek ere iragarpen zaileko hauteskundeei egin beharko die aurre. Putinek, bere aldetik, ez du gerra baten beharrik bere helburuak lortzeko —bi dira eta lortu ditu—: bere boterea eta eragina handitzea —hau da, taulako beste pieza bat ez izatea, zuzenean AEBekin negoziatzea baizik—, eta bere gobernu autoritarioa finkatzea, baita beste autoritario batzuekin dituen aliantzak egitea ere (Bielorrusia eta Kazakhstan). Nori interesatzen zaio gehien gerra bat, Putini edo Mendebaldeko buruzagiei?

Minskeko Ituna Ukrainako gatazka konpontzeko tresna diplomatikorik onena da. Ameskeriez haratago, benetan dagoen diplomazia da. Arazoa zera da, inori ez zaiola gustatzen. AEBek ez dute atsegin, esparru europar hutsa delako. Ukrainari ere ez zaio gustatzen, Donbasen hauteskundeak egin beharko lituzkeela ezartzen duelako. Errusiak, esan bezala, ez du atsegin; Putinek nahi duena Europan segurtasuna AEBrekin zuzenean negoziatzea baita. NATOri ez zaio gustatzen, NATOren funtzio nagusia NATO bera ekialdera zabaltzeak eragiten dituen arazoak konpontzea delako. Testuinguru honetan, kazetariok gatazkaren alderdien propagandaren mezulari hutsak baino gehiago izan beharko genuke.