«Saiatuko gara Euskadiko 'lobby' bat sortzen Europan»

Sabin Etxean duen bulego txikian hartu du BERRIA Izaskun Bilbao Barandikak (Bermeo, 1961), Europako Legebiltzarrerako hauteskunde kanpaina ofizialki hasi aurretik. «Austeritateari jarraitzen diogu», arrazoitu du txikitasuna, irribarretsu. Europarlamentari izan den bost urteetan egindakoaz harro dago, eta hasitako lanei jarraipena emateko segitu nahi du berriro karguan.

Datorren legealdian Europako Legebiltzarrean egotea bereziki garrantzitsua dela diozu. Zer dago jokoan?

Gure kasuan, aurreko bost urteetan egindako lanaren jarraipena egitera goaz. Garrantzitsua da; hasteko, gu ez bagaude han inork ez duelako hitz egingo Euskadiri buruz. Gure presentzia garrantzitsua da Euskadi han egoteko. Sinesten dugu gure ereduarekin ekarpen bat egin diezaiokegula Europa federalari. Europak bere eredu soziala zaindu behar du, krisia dela-eta austeritate neurriak hartu direlako eta hori arazo bihurtu delako. Uste dut erronka dela Europan benetako eredu sozial bat eratzea, jendeak horrela hartuko duelako europar identitatea.

Asko errepikatzen da bestelako Europa bat behar dela, baina posible da benetan aldatzea?

Uste dut posible dela. Gaur, Europa federalagoa daukagu duela urte bi baino, estatuek botere gehiago utzi dutelako Europako instituzioen esku. Hala ere, Europak lidergo argi bat behar du. Oraintxe galdetzen badugu Obamarekin akordioak nork sinatuko dituen Europaren izenean, jendeak erantzungo du Merkel dela ordezkaria. Horrek esan nahi du zerbait txarto egiten ari garela, zeren, Merkel, azken batean, Alemaniako presidentea besterik ez da. Europan bi instituzio daude: Batzordea eta Kontseilua; bakoitzak bere presidenteak ditu, aldatuz joaten direnak. Presidente bakarra eta egonkorra behar da, eta, etorkizunean, Kontseiluak desagertu egin beharko du. Estatuek osatzen dute Kontseilua, eta, askotan, Europako Legebiltzarrak hartzen dituen erabakiak atzera botatzen ditu, estatuei ez zaielako interesatzen. Horrela ez goaz inora. Europak berezko instituzio moduan funtzionatu behar du eta bere lider argia izan behar du. Horregatik diot subiranotasun berriak sortuko direla.

Lantzen ari da bidea?

Badago bidea, baina estatuak oztopo dira bakoitzak bere tokiari eutsi nahi diolako. Barneratu behar da Europa federal batean estatuak ez direla izango XX. mendean edo XIX.ean izan direnak. Hori aldatzen ez badugu, munduan dugun kokagunea ez dugu sendotuko. Eta sendotu beharra dago Europaren eredu soziala eta ekonomikoa. Horrek esan nahiko du globalizazioaren inguruan kokagune bat eta etorkizun bat izango dugula. Sendotzen ez badugu, 10-15 urte barru ez gara gehiegi izango munduan. Hala ere, horrek ez du esan nahi txinatarren eredua kopiatu behar dugunik; guk gure eredua izan behar dugu.

Zein eredu aldarrikatzen duzue?

Euskadin 30 urteotan landu duguna. 90eko hamarkadako krisian, esku batekin industriari eman genion laguntza, eta beste eskuarekin, pertsonei. Diru Sarrerak Bermatzeko Errentak 25 urte bete ditu. Gogoratzen dut proposamen hori egin genuenean alderdi askok esaten zutela hori gastu hutsa zela, baina guk esaten genuen ezetz, hori inbertsioa zela; pertsonengan inbertitzea da. Beraz, nahi dugun eredua da garapen ekonomikoa izango duena, baina garapen soziala ere bai. Eta horretan eredu da Euskadi.

Europako Batasuna estatuek osatzen dute. EAJk eragiteko gaitasuna areagotu nahi du erabakiak ez ditzaten har estatuen ordezkariek soilik. Nola egin daiteke hori?

Uste dugu estatuek gero eta botere txikiagoa izan behar dutela, horrela egingo delako Europako benetako proiektua. Estaturik gabeko nazioak eratzeari dagokionez, bost urteotan azpitalde batean aritu gara, eta adierazi duguna da hori ez dela estatu baten arazoa. Europako arazo bat da; beraz, ezin ditugu erabaki horiek estatu baten menpe utzi. Erresuma Batuak Eskoziarekin adostu du galdera bat, eta galdera normal-normal egingo da. Espainiaren kasuan, hori ez da posible. Gu europazaleak gara, eta uste dugu Europa federal batean gure eskubideek eta eskoziar batenek berdinak izan behar dutela. Biok europarrak bagara, zergatik ez ditut nik izango eskoziar baten eskubide berak? Europa ekonomiko eta sozial bat egiten ari bagara, zergatik ez dugu egiten Europa demokratiko bat, han guztion eskubideak berdinak izateko?

Euskal estatu baten premiarik ez duzu ikusten, beraz? 

Estatuak ez dira izango gaur egun ulertzen ditugun modukoak. Ez dira egungo nazio-estatuak izango. Europako instituzioek botere handiagoa izatean, subiranotasun berri bat sortzen ari gara. Orduan, Europa askoz horizontalagoa izango dela uste dut, eta guk hor toki bat badaukagula.

Independentziaren aldarrikapena alde batera utzita?

Gaur egun, ezker abertzalea ere ez dugu ikusten independentziaren pankartarekin. Gauza bat da norberak zer nahi duen, eta beste bat errealitatea. Guk, Europan, nazio bat nahi dugu izan. Egun, nazioa eratzen da identitate politiko, kultural, ekonomiko eta sozialarekin. Guk badaukagu identitate hori. Gehiago landu behar dugu, baina badugu gure tokia.

Bost urte hauetan Europatik euskal identitatea ikusteko modua aldatu dela diozu. Zein zentzutan?

Zerbait nabarmentzearren, bi gauzarekin geratuko naiz; ez ditut nire hitzak erabiliko, Europako Batzordeko komisario bik esandakoak baizik. Lan arloko eskumena du Andor komisarioak, eta hau erantzun zion Europako diputatu sozialista bati: «Espainiaren arazoa da ez daukala eredu ekonomikorik; ni orain dela gutxi izan nintzen Euskadin, eta ikusi dut arlo sozialean ere egindako lana. Euskadi izan daiteke eredu Espainiarentzat eta Europarentzat». Berrikuntzarako komisarioak, nire galdera bati erantzunez, hau esan zuen: «Ikusita Euskadik 30 urteotan egindakoa, Europan esperantza dago». Ez gaude ohituta instituzioak Euskadiri buruz ondo hitz egiten entzuten. Orain arte, argazki iluna izan dugu, indarkeriari lotutakoa. Eta legealdi honetan ikusi dudana da gure lanarekin irudi hori alda daitekeela. Bide hori finkatu behar dugu, eta presentzia handitu Europako instituzioetan.

Irudia aldatu da, beraz?

Bai. ETAren indarkeria zegoela iritsi nintzen ni hara, eta, edozein gauza proposatzen nuenean —adibidez, giza eskubideen urraketekin lotuta—, esaten zidaten: «Bai, baina biolentziarekin...». Hori ikusita, 2010ean bisita bat antolatu genuen gure taldeko kide guztiekin. Berrehun pertsona baino gehiago etorri ziren, eta Euskadiko erreferentzia diren hainbat proiektu ezagutu zituzten: Zamudioko teknologia zentroa, Zornotzako automozio zentroa, gure kontzertu ekonomikoa zer den, zerga sistema... Azken egunean, taldetxo batek esan zidan: «Izaskun, gauzatxo batez nahi dugu zurekin hitz egin. Barkamena eskatzeko da». Nik, harrituta: «Barkamena? Zergatik?». «Guk sinistu dugun irudia ez datorrelako bat egun hauetan Euskadin ikusi dugunarekin». Horrek bidea argitu zidan, eta horretan sakontzen saiatu gara. Arlo askotako arduradunak etorri dira hemengo eredua ezagutzera: arrantzakoa, nekazaritzakoa, berrikuntza eta teknologiakoa... Bruselan erakutsi dugu krisiari aurre egiteko beste eredu bat posible dela; garapen ekonomikoa behar dela, baina garapen sozialarekin. Duela 30 urte egin genuen diseinu bat birsortzeko, eta gizarte antolamendu horretan sinisten dut. Esaten didate suhartasun handia dudala; sinisten dut benetan aukera badagoela!

Europa gerturatzen ari da herritarrengana?

Guk sareen bidez lan egin dugu helburu horrekin. Lehenengo, gai garrantzitsuak identifikatu behar ditugu; gero, Euskadin gai horietan dabiltzan sektoreak baditugun ikusi, eta horiekin harremanetan jarri. Dugun informazioa bidaltzen diegu, eta haien ekarpenak jasotzen. Metodologia horrekin lortu dugu hainbat sektorerengana hurbiltzea. Lortu behar dugu parte hartzea arlo guztietan, eta, horretarako, metodologia zehatz bat egiten ari gara. Garrantzitsua da hasiera-hasieratik parte hartzea, proposamenak kontuan har daitezen onartuko diren araudietan. Alde horretatik, saiatuko gara Euskadiko lobby bat sortzen Europan. Eta horrek ez du konnotazio txarra izan behar: gure parte hartzea arloz arlo lantzeko modua da. Hori ondo daki Alemaniak eta horrela jokatzen du.

«Europan, gure erara egon nahi dugu». Zure hitzak dira. Zer da zuen erara egote hori?

Gure helburua da Europan nazio bat izatea, baina XXI. mendeko nazio bat nahi dugu. Europako Batzordeak ezagutu behar du Euskadi zer den, arlo guztietan; eta Euskadiko gizarte guztiak ezagutu behar du zein den bidea Europako proiektuetan parte hartzeko. Euskadin, geure burua antolatu behar dugu, Europan gure presentzia izateko. Eta presentzia izateak esan nahi du posible izango dela gure ereduaren antzekoa daukaten herriekin beste aliantza batzuk egitea. Subiranotasun berri hori horizontalagoa izango dela uste dugu. Adibidez, Maltak edo Ziprek zergatik egon behar dute Batzordean? Zenbat biztanle dituzte? Zein ekarpen egiten dute? Guk zerga sistema propio bat dugu, kontzertu ekonomiko bat; instituzionalki, juridikoki eta ekonomikoki autonomoa da. Baliabide guztiak baditugunez, hor gure eserlekua izatea eskatzen dugu, eta beste erkidego batzuekin elkarlanean aritzea gai batzuetan. Euroeskualdea, esaterako, Europa antolatzeko beste modu bat da. Europa asko aldatzen ari da, eta etorkizunean bestelakoa izango da.

Uste baino gehiago aldatzen ari da Europa?

Baietz pentsatzen dut. Batzuk ez daude prest hori onartzeko, baina krisia datorrenean aldatu egin beharko da. Krisi itzelak daudenean, ikuspuntuak aldatzen dira, irtenbideak premiaz behar izaten direlako. Guk dioguna da etorkizunari aurrea hartu behar diogula, eta horretarako antolatu.

Euskal Herriak Europari eta Europak Euskal Herriari eman behar diola, horren alde egiten duzu. Zer eman diezaioke batak besteari?

Hasteko, ezagutza. Hobeto ezagutu behar gaituzte. Gure eredu soziala erreferente da Europako Batzordean. Gure Lanbide Heziketa eredu da Europan. Industriarekin lotutako lanpostu berriei dagokionez, Alemaniaren parean gaude. Orain, Europa programa bat lantzen ari da, eta han esaten da industriak izan behar lukeela helburu Europa guztian lanpostu berriak sortzeko. Guk, horretan, badugu lan bat eginda. Berme sozialaren sistema azaltzen dugunean, hori gastu handia dela esaten digute askok. Baina galdetzen digutenean gure herria nola dugun horren kohesionatuta, azaltzen diegu gakoa dela bi gauzak batera egitea dela: garapen ekonomikoa eta soziala. Europak gero eta argiago dauka Espainiak eta Euskadik eredu diferenteak ditugula; gure eredua erreferente da leku askotan.

Bakegintzan lagun lezake Europak?

Guk hainbatetan eskatu dugu Europaren parte hartzea bakebidean eta adiskidetzean laguntzeko. Horretarako, programa zehatz bat behar dugu, eta nik uste dut ona izango litzatekeela programa hori Eusko Legebiltzarrean sortutako lantaldean egitea. Indar horrekin, Europako Batzordea prest egongo litzateke laguntzeko. Ziur nago. Beraz, nik eskatuko nieke alderdi politiko guztiei ahalegina egiteko, lana egiteko, aurkezteko proposamenak, horrela laguntza argiagoa eta zehatzagoa izango litzatekeelako.

Emakumeen ikuspuntua galdu gabe lan egin nahi zenuela esan zenuen duela bost urte. Lortu duzu?

Nik ez dut emakume ikuspegia galdu, beraz... Beti egin dut liderazgo femeninoaren alde, eta emakumeen balioei eutsi beharraren alde. Errazagoa da gizonen eredua kopiatu, indarkeria agertu eta autoritatea berehala lortzea. Baina ez du merezi. Asko ez gara identifikatzen beren tokia irabazteko oihuka ibiltzen diren emakumeekin. Hori ez da bidea. Norberaren balioei uko egin, sekula ez. Eta hori, arlo guztietan. Pixka bat motelago joango gara, baina gure bidean.