«Estrategia konpartitu bat behar da, errealista baina eraldatzailea»

Beste gauza batzuen artean, Markel Olano Gipuzkoako ahaldun nagusiaren kabineteburua eta Deustuko unibertsitateko Soziologia irakaslea da Xabier Barandiaran (Ataun, Gipuzkoa, 1969). Astelehenean hasiko da Gobernantza irekia eta lankidetzazkoa: Etorkizuna Eraikiz kasua izeneko EHUko uda ikastaroa, eta Barandiaranek zuzenduko du.

Gobernantza irekia eta lankidetzazkoa. Zergatik behar hori?

Gobernantza eredu berri baten premia dago, bereziki Mendebaldeko herri aurreratuetan. Eta, noski, horrek bete-betean harrapatzen ditu Euskal Herria eta Gipuzkoa. Sarri esan izan dugu: globalizazioaren testuinguruan, egitura eta kultura politikoak izugarri aldatzen ari dira. Ondorioz, ezinbestean, egitura politikoek egokitu egin behar dute garai berrietara. Oro har, herritarrak urruti daude sistema politikotik.

Eta Etorkizuna Eraikiz, zer da?

Etorkizunaz hausnartzeko gune bat, baina baita esperimentatzeko ere. Gure agenda politikoa nahiko zaharkitua geratu da, eta eztabaida berriei heldu behar diegu: dibertsitatea, kontziliazioa, enpresetako eraldaketak, klima aldaketa... Horri heldu nahi diogu. Gipuzkoako Foru Aldundiak apustu estrategiko garbia egin du gobernantza eredu horretan.

Eredu horren zertzelada batzuk eman ditzakezu?

Etorkizuna Eraikiz iaz jarri zen martxan; beraz, eskuartean gauzak badauzkagu. Batetik, Gipuzkoa Lab, gune bat, proiektu pilotuak esperimentatzeko: Pasaiako adinekoen atentzio zentroa, euskarazko produktu berriak ikus-entzunezko sistemara nola sartu; enpresetan, langileek parte hartzeko kudeaketa eredu berriak; bizitza laborala eta etxekoa arduraz kontziliatzeko esperientziak... Dagoeneko ez da nahikoa teoriaz hitz egitea; esperientziak jarri behar ditugu, herritarrekin eta gizarte eragileekin lankidetzan.

Bestetik, Gipuzkoa Taldean deitzen dioguna dago, gizarte eragileekin batera hausnarketa sendo bat egiteko, Gipuzkoako etorkizunari nola heldu behar diogun. Eta nazioarteratzea eta sarean lan egitea ere alderdi garrantzitsuak dira, unibertsitateekin, enpresekin eta gizarte eragileekin lankidetzan eginda.

Publiko eta pribatuaren arteko lidergo partekatua aipatzen duzue, baina pribatu hori nor den, aldea egongo da, ezta?

Pribatua baino gehiago, egokiago litzateke esatea gizarte ekimena. Argi dagoena da administrazioak bere autarkiatik atera behar duela. Gipuzkoan badago tradizio bat sektore askotan, herritarrekin eta gizarte eragileekin. Egin behar duguna da hori sendotu eta indartu.

Aspaldian aurkako joera nabari da: distantzia bat, hoztasun bat erakundeekiko, politikariekiko. Zer arrazoi daude atzean?

Distantzia hori orokorra da Europako demokrazietan. Nagusiki, XIX. gizalditik XX. mendeko erdira arte ezagutu dugun nazio estatuak, globalizazioak, indibidualizazioak eta kontsumo gizarteak eraman dute politika distantzia handi batekin bizitzera. Noski, politikak berak ongi egin ez dituen gauzek ere bai. Gertatu dira aldaketa estruktural batzuk, eta horrek behartzen du sistema politikoa gizartearekin berriz konektatzeko moduak bilatzera. Gizartearekin, eta gizartea antolatuta dagoen moduarekin. Bestela, arazoak areagotu egingo zaizkigu.

Europako testuinguruan, badago beste sentsazio bat: erakundeek, estatuek barne, zenbaterako erabaki ahalmena duten benetan, egiturazko gauzetan. Ez al da hori arrazoietako bat?

Bai. Erakundeek daukate ezagutza eta konfiantza problema serio bat. Ezin dugu pentsatu betiko legitimatze sistemek balio dutela; gaur ez dira nahikoa. Flexibilizatzea, berrasmatzea, sare berriak eraikitzea... Azken batean, lankidetza eta kolaborazio sistemak bilatu behar dituzte beren inguruarekin. Munduan paradigma aldaketa izugarri bat gertatu da, eta etorkizuneko debate eta erronka horiei buruz hitz egin behar dugu.

Horren guztiaren ondorio dira azkenaldian sortutako alderdi berriak? Podemos, esaterako.

Halako fenomenoak dira sistemarekiko kritika zorrotz baten ondorio. Beste gauza bat da, horiek forma politikoa hartzen dutenean, planteatzen dituzten alternatibak egokiak diren edo ez. Hor ez naiz sartzen, baina argi dagoena da Podemos, nagusiki, Espainiako sisteman sortutako ondoez baten ondorioa dela.Hegoaldean indartsu sartu da.

Bai, ikusi beharko dugu zer indar duen. Hori herritarrei dagokie.

Euskal gatazka politikoan gertatu da aldaketa bat. Nola ikusten dituzu indar abertzaleak?

Momentu historiko berezi bat bizitzen ari gara, aldaketa eta krisi momentu bat. Amaitu da Espainiako 1978ko trantsizio garaian eraiki zen gizartea. Batetik, ezker abertzaleak aldaketa estrategiko serio bat egin du, eta bere denbora behar du. Bestetik, abertzaletasun historikoak EAEko erakundeak kudeatu ditu, baina, oraintxe, nahiz eta hegemonia elektoral bat daukagun, garai aldaketa baten aurrean gaude, etorkizunerako erronka handi batekin. Bereziki EAEn ezagunagoa dudalako, eredu aldaketa batean gaude.

Abertzaleak sustraituago daude gizartearekin konektatzeko bide horretan, ala ez du zertan?

Bai ezker abertzalea, bai EAJ, biak dira herrian ondo txertatuta dauden alderdiak. Ez dira koadro alderdiak. Hori abantaila handi bat dela uste dut. Baina esfortzu handi bat daukate egin beharra, belaunaldi berriekin konektatzeko, jendearekin konektatzeko, beren egiturak birsortzeko...

Herri estrategia baten falta sumatzen da sektore batzuetan. Euskal Herri gisa irauteko, nondik jo daiteke? Nazio eraikuntza aspaldian ez da asko aipatzen...

Beti esan izan dut, eta mantentzen dut orain ere: herri honen garapenerako herri estrategia sendo bat eraikitzeko ezinbestekoa da EAJren eta ezker abertzalearen arteko lankidetza sendoa eta konfiantzazkoa. Ez elkar markatzen aritzea. Orain arte ez dira baldintzak eman, baina lan egin behar da hori eraikitzeko. Gero, herri proiektu bat behar da. Alderdiek oinarrizko sistema batzuk konpartitu behar dituzte. Beste gauza batzuetan lehiatuko dute, baina, adibidez, sistema ekonomikoaren, komunikazio sistemaren edo hezkuntza sistemaren hedatzean oinarrizko kontsentsu batzuk ez badaude, eragozpena serioa da. Herri honen erabakitzeko eskubidean oinarritutako egitura politiko bat nahi badugu, horrek ezinbestean behar du estrategia konpartitu bat, errealista, pragmatikoa, baina aldi berean eraldatzailea. Bestela, batek edo besteak irabaziko ditu hauteskundeak, baina faltako da herriaren zutabetzea. Ikuspegi horretatik, krisi egoera inportante batean gaude.

Alderdietatik haragoko eremuetatik iritsi daiteke bultzada? Gure Esku Dago, ELA-LAB...

Euskal gizartea bizia da, eragile asko daude, eta aktibatu egin behar da. Ezin da bakarrik gizarte eragileen bitartez bideratu prozesu instituzional bat, baina prozesu instituzional eraldatzaile bat ezin da sortu gizartearekin etengabe lankidetza bat egin gabe. Balio handia ematen diet dinamika berriak sortu nahi dituztenei. Bereziki, lankidetzazko dinamikei. Lan inportante bat egin dezakete, egiten ari dira dagoeneko.