Estereotipoak bestela ikusteko

Genero indarkeriari dagokionez, gazteek oso ondo ikasita daukate politikoki zuzena den diskurtsoa». Hala dio Izaskun Guarrotxena Urtxintxa eskolako kideak. Azken urteotan azaleratu diren hainbat ikerketak adierazten dute gazteen %90 baino gehiago genero indarkeriaren aurka daudela. Baina zer da bortizkeria mota hori? Zer da haientzat onargarria, eta zer ez? Gazteek ez dituzte onartzen indarkeria fisikoa eta sexuala; ordea, gazte ugarik ez dute kontrol psikologikoa indarkeriatzat jotzen.

Genero indarkeriaren gizarte pertzepzioa nerabezaroan eta gaztaroan lana aurkeztu zuen urtarrilean Espainiako Gobernuko Genero Indarkeriaren Aurkako Bulegoak. Ikerketa horren arabera, gazteen heren batek ez du indarkeriatzat jotzen bikotekidea kontrolatzea. Urtebete lehenago gizarte osoan egindako beste ikerketa batekin alderatuta, bi puntugatik baino ez bada ere, 15-29 urte artekoak gainontzeko adin taldeetakoak baino toleranteagoak dira kontrolari dagokionez. Veronica De Miguel Malagako Unibertsitateko irakaslea da, eta txostena idatzi zuen. Ez du uste egungo gazteak matxistagoak direnik: «Kontuan izan behar da nerabeek parte hartu dutela ikerketan, eta nerabeek bizitza zuri eta beltz ikusten dutela. Pentsatu nahi dut urteak aurrera egin ahala iritziz aldatuko dutela».

Guarrotxenaren aburuz, berriz, gazteek argi dute indarkeria sexistari aurre egin behar zaiola. Hala ere, bikote harreman eta maitasun gaiak lantzerakoan, gauza ugari oso barneratuta dauzkate: «Indarkeria, sare sozial eta kontrolaren inguruko eztabaidak planteatzerakoan, gazteen diskurtsoak ez dira horren zuzenak». Ideia bera nabarmentzen du EHUren txosten batek ere. Espainiako Gobernuak publikatutako datuen antzekoak biltzen ditu Genero indarkeria nerabe eta gazte bikoteetan 2008an egindako ikerketak. Mila Amurrio Soziologia irakaslea da egileetako bat, eta, haren ustez, kontrolaren ideia oso zabaldua dago nerabe bikoteen artean. «Kontrola bikote harremanaren osagai bat dela uste dute. Uste dute horrelakorik ez badago harreman horretan gauzak ez direla ondo joango».

Horren funtsezko osagaia maitasun erromantikoaren ideia dela uste du Amurriok. Azaldu duenez, oinarri hori duten erlazioek «botere harreman asimetrikoak» sortzen dituzte, eta, horren ondorioz, nesken indibidualizazio prozesuetan gatazkak sortzen dira. «Euren espazioa irabazi eta euren erabakiak hartu ahala, neskek talka egiten dute harreman eredu horrekin». EHUk egindako ikerketan unibertsitateko lehen mailako ikasleekin ere lan egin zuten, eta, ondorioztatu zutenez, bazegoen aldea adin horretako emakumeen eta nerabeen artean. Kontrolaren inguruko beste pertzepzio bat dute: «Ikusten da ikaskuntza prozesua egon dela, esperientzia bat bizi izan dutela eta jantziagoak daudela».

Kultura ereduen menpe

Urtxintxa eskolako kideek bederatzi urte daramatzate Eraldatzen proiektua lantzen. Eskoletan sei eta zortzi orduko tailerrak eskaintzen dituzte; besteak beste, sexu-genero sistema aztertu, indarkeria sexista definitu eta harreman osasuntsuak sustatzen dituzte. Emaitzak ikusteko denbora behar da, baina, Urtxintxako kideen arabera, herri batzuetan nabaritzen hasiak dira urteak daramatzatela lanean.

Eskoletan lan egiteaz gain, aisialdi begirale izateko ikastaroak ere ematen ditu Urtxintxak. Hainbat alor lantzen dituzte, hala nola hezkidetza, sexualitatea eta heziketa afektibo sexuala. «Xedeetako bat da etorkizuneko begiraleek ulertzea berdintasunean lan egitearen eta heztearen garrantzia».

Nolanahi ere, nerabeen artean estereotipoak dira nagusi. Hala uste du EHUko irakasleak: «Gaztetxoek eta nerabeek estimulu kultural asko jasotzen dituzte, sarean eta telebistan adibidez, maitatzeko eredu jakin batzuk eta bikotekidea izateko beharra bultzatzen dutenak». Amurrioren ustez, mutil bati «estatusa» ematen dio neska askorekin ibiltzeak, mutilen artean ez ezik, nesken artean ere. Neskekin, ordea, ez da gauza bera gertatzen. «Neskek ezin dute desirarik adierazi. Mutilek urdanga deituko diete, eta nesken artean ere estatusa galduko dute». Ez da erraza gai horiek nerabeekin lantzea: erresistentzia ugari aurkitu dituzte ikerlariek. Genero indarkeria nerabe eta gazte bikotetan lana egin zutenean gizonezko lankide baten laguntza behar izan zuten mutilekin hitz egiteko, emakumezkoekin ez baitzuten askorik parte hartzen talde elkarrizketetan.

Adituek uste dute hezkuntza formalean eta ez-formalean ahaleginak egin behar direla eta egiten direla mezu horiei aurre egiteko. Malagako Unibertsitateko irakaslearen aburuz, instituzioek eskoletan lan handia egin behar dute, eragin dezaketen gune bat baita. Lan hori gazteekin bakarrik ez dela egin behar uste du, bestalde, Amurriok. «Oso errotuta daude mendeko harremanak oinarri dituzten maitasun ereduak. Horiek deseraikitzea ez dagokie bakarrik bikote gazteei; gizarte osora zabaldu behar da. Baina hori oso konplexua da». Alde horretatik, nabarmendu duenez, harreman motak aldatzeko emakumeak ahalduntzea bezain garrantzitsua da bestelako gizontasun ereduak bultzatzea: «Feminismoari esker lortu dugu hainbat feminitate eredu lortzea. Baina maskulinitateari dagokionez, ez dugu askorik aurreratu».