«Ez dut ulertzen desobedientziak hainbati eragiten dion dardara»

Jaume Soler (1950, Arbucies, Herrialde Katalanak) oso gaztea zela murgildu zen Kataluniako ezker independentistaren erraietan. 1979tik 2003ra Arbuciesko alkate izan zen, eta 1986an CUPeko sortzaileetako bat. Gaur egun, ANC Biltzar Nazional Katalaneko kidea da, La Selva eskualdean.

Zein iritzi duzu azken hilabeteotan Kataluniako prozesuan izan den geldialdiaz?

Egoera anbibalentean bizi gara. Batetik, albiste ona izan zen gobernua eratzea lortzea, baina bestetik, sekula ulertu ez ditudan kontraesanek eta neurritasun adierazpenek ezaugarritu dituzte azken hilabeteak, prozesua motelduz. Hala ere, kontraesanak ez dira hutsegite handien emaitza, baizik eta nagusi diren zalantza eta nahasmenaren ondorio.

Zein izan dira zailtasun nagusiak?

Bide orri oso zehatza dute alderdi politikoek, baina praktikan jartzean zalantzak sortu dira. Eta horrek ere ANC Biltzar Nazional Katalanarengan eragin du, kontraesan horien erdian gaudelako. Baina, tira, garrantzitsuena da helburu gutxienekoak bete direla eta Errepublika Katalan independentearen bidean gaudela.

Uste duzu gobernu krisia dagoela?

Ez, gobernu krisia egongo balitzizango litzatekeen prozesua ez delako berez den bezain sendoa. Besterik gabe, Katalunia, gaur egun, eraldatze eta iraultza demokratiko orok berezkoa duten egoera eskizofrenikoan bizi da. Badakigu zer nahi dugun, baina zailtasunak gertatzen zaizkigu bidean. Izan ere ez dugu ahaztu behar testuinguruaren konplexutasuna.

CUPen sorreran parte hartu zenuen zuk, 1986an. Zein iritzi duzu CUPen bilakaeraz?

Begi onez ikusten dut azken hauteskundeetan izan duten gorakada, baita parlamentura jauzi egin zuten hiru diputatuen ibilbidea ere, batez ere David Fernandezena. Baina, bestalde, izan ditu hainbat kontraesan. Larriena, nire ustez, gobernuaren eraketan Artur Mas presidente ohiaren kontra agertu zuten jarrera. Orduhartan euren jokabideak arriskuan jarri baitzuen prozesua bera, eta hori zen gurutzatu ezin genuen lerro gorria.

Artur Mas joan zen, eta Carles Puigdemont buru, aurrera segitzen du, hala ere, prozesuak.

Arrakastatsua izan da aldaketa, jokaldia karanbolaz ongi atera baitzen. Baina, hala ere, uste dut CUPek jokoan jarri zuela prozesua, eta arriskutsua izan zen oso.

Zer iruditzen zaizu gobernua eratzeko eztabaidak zabalik zeudenean Junts Pel Siren gobernua babesteko CUPen bozketan berdintasuna atera izana? Ez al da kasualitate gehiegi?

Ni han nintzen, hau da, akordioaren alde zeuden 1.515 horietako bat izan nintzen. Han geundenontzat ere harrigarria izan zen, eta ez genuen sinesten, baina barruan ibili ziren konfiantzazko hainbat lagunek konfirmatu zuten, gardentasunez, emaitza erreala zela... kar-kar.

Tira, gerora etorri zen Masek urrats bat albora egitea erabaki zuen unea. Espero zenuen?

Inolaz ere ez. Masek indar gehiegi zeukalako. Hala ere, ulertzen dut Masek ikusi zuela prozesuarentzat, bere alderdiarentzat eta berarentzat ere ez zela komeni aurrera jarraitzea; izan ere, prozesuaren hausturaren errudun izan zitekeen bestela. Beraz, abileziaz eta buruargitasunez jokatu zuela uste dut, eta bere lekua ere markatu zuen, hurrengo hauteskundeetara aurkeztu ahalko da...

Kataluniatik kanpo maiz lotu da prozesua Masen figurara, eragile nagusia gizartea izan den bitartean...

Zoritxarrez, bai. Baina hori edo desinformazioa da edo nahitakotasun politikoak eragin du. Baina prozesu hau ez da sekula izan ez Masena eta ez Kataluniako alderdi politikoena, kaleko jendearena baizik. Beraz, eta politikan zein kalean daramatzadan urteetako esperientziaren bitartez, orain eta hemen gezurtatzen dut baieztapen hori. Kataluniako prozesu independentistak ez du atzera bueltarik. Gero, egia da kaleko jendeak prozesua eraikia zuela parlamentuak forma eman diola azken urteetako hainbat gertakaritan, eta sinergia bat egon zela gizartearen eta alderdi politikoen artean.

Azken hilabeteotan, hala ere, orain arte nabaritzen zen gizartearen eta alderdi politikoen arteko sinergiak galdu dira. Zergatik?

Oraintxeko krisirik larriena da orain arte gizartearen eta alderdi politikoen artean egon den batura, apurtu ez, baina lekuz aldatu dela. Kataluniako iraultza demokratikoak bizikleta baten antza du, eta, beraz, pedalei eragitea ezinbestekoa da. Gaur egun, bizikleta tandema da; horrez gainera, aurrean doaz alderdi politikoak, eta atzean gizarte zibila. Badirudi orain parlamentuak bakarrik eragin nahi diela pedalei, baina gizartearen indarra ere beharko du, bestela eroriko baita.

Zein uste duzu izan daitekeela jendearen partaidetza berreskuratzeko biderik egokiena?

Hau berregin behar da, eta horretarako aski da alderdiek agindu zuten programa betetzearekin. Dagoeneko martxan beharko luke, Junts Pel Si eta CUPen akordioan zegoen prozesu parte hartzaile eratzailea. Beraz, gizartearen ardura da alderdiek agindu zuten konpromisoa eskatzea. Eta gogoa dut Lluis Llach diputatuarekin hitz egiteko. Izan ere, gogoratzen dut berak Felipe Gonzalez salatu zuela behin NATOren erreferendumerako agindu zuen babesa ez emateagatik. Gauzak aldatzen ez badira, guk salatu beharko dugu Lluis Llach bere ardura politikoa ez betetzeagatik... kar-kar. Tandemak batasuna berreskuratzea ezinbestekoa da.

Bien bitartean, zein da Espainian zuk nahiko zenukeen gobernua?

Berdin zait. Hori bai, prozesuarentzat komeni dena da PPreneta PSOEren arteko fronte patriotikoa. Eurekin Espainian anbiguotasunik gabe gure lana egingo lukeen bitartekaria izango genuke.

Espainiaren aurrean desobedientziaren aldeko apustua egiten dutenen aldekoa zara, beraz.

Ez dago haustura demokratikoa sustatzen duen metodorik desobedientziarik gabe. Ez dut ulertzen hainbati desobedientzia hitzak eragiten dion dardara. Tira, dei diezaiogun desobedientzia, haustura, deskonexioa, edo nahi duzun moduan, baina ez dezagun galdu denbora kontzeptuen gaineko liskarretan. Gobernuan dagoen inork ezin du ukatu, eta, ukatzen badu, hobe du joatea, gero eta presazkoagoa dela deslotzea.

Bihar hitzordu garrantzitsua duzue Manresan. Hitz egin dezagun Biltzar Nazional Katalanaz (ANC). Sortzaileetako bat izanik zein iritzi duzu bilakaeraz?

ANCk Kataluniako mugimendu independentisten batasunerako lanabesa baino gehiago da gizarte mugimenduen abangoardia, azken urteotan. Hala ere, bere ibilbidea erabakigarria izan da, ez hainbeste egin duenagatik, baizik eta eragin duenagatik. Batetik, zeharkakotasuna onartzea eta praktikan jartzea. Bigarrena, Kataluniako gizarte mugimenduen katalizatzailea izatea. Eta, azkenik, lurraldekako sare antolatu bat osatzea.

Joan den irailera bitarte gorakadan egon zen arren, krisialdian murgilduta dago orain. Zergatik?

Bi arrazoi nagusi direla tarteko. Batetik, irailetik aurrera egitura instituzionalak nagusitu direlako, eurengan hartuz konpromisoa. Horrek ANC erabat nahasita utzi du. Egoera honek jo du, gainera, barne kontraesan unearekin. ANC orain ez dago kalean eta, okerrena, alderdietan ez du eraginik.

Jordi Sanchezi leporatu diote ANC CDCren tresna bilakatu duela. Ados zaude?

Ezta gutxiago ere. Jordi Sanchez asko ezagutzen dut, eta dezente abilagoa da orain CDC bezalako zaldi galtzaile batekin aritzeko baino. Baieztapen hori sinplifikazio bat da. Sanchezi egiten diodan kritika bakarra da motz geratu dela berezkoak dituen gestio gaitasunak biltzarraren ezaugarrietara egokitzeko saiakeran.

Aurrerantzean zein dira ANCren erronka nagusiak?

Kaleko ikusgarritasuna berreskuratu behar du ANCk, alderdiei prozesu parte hartzaile eratzailea abiatzeko eskatu, eta, azkenik, aurrerantzean zentzutasuna erabili, inork, eta, batez ere, prozesuak min har ez dezan. Ezin dugu sekula galdu Errepublika Katalanaren helmuga.

Itxaropena, beraz, biharko hitzorduan dago. Zenbateraino izango da erabakigarria ANCren indarra berreskuratzeko?

Tira, hitzordu erabat formala da, eta ez da erabaki politikorik nagusituko. Hala ere, egia da, bihar hartuko diren erabakiek alda dezaketela aurrerantzeko joera. Garrantzitsuena da Eduardo Galeanok esaten zuenaren ildotik, krisi uneetan ezkortasuna gordetzea garai hobeak daudenerako. Kontraesanak ezkutatuz gero ezin izango ditugu gainditu.