«Beti behar da filmatu, mundua ezagutzeko modu bat baita»

Ignacio Agueroren (Santiago, 1952) lana behatuz, ohar daiteke zinemagileak behatutakoa behatzen uzten duela. Egiten duen film bakoitza pieza bakarra da, batetik bertzera jauzi egiten du aldi oroz esperimentatuz, sortu berri baten bizi gose beraz. Orain lanean ari bada ere, iraganak akuilatzen du, eta geroari so dago.

Augusto Pinocheten kolpe militarrarekin batera abiatu ziren zure filmak.

Zinemagile txiletar guziak deserriratu zirenez, guti gelditu ginen eta bakarrik. Hori oso gogorra, tristea eta zaila izan zen. Arras gauza guti egin ahal izan genuen, diktadurak berak ez baitzuen nahi zinemarik egon zedin. Baina nik egin ahal izan nuen; Cien niños esperando un tren, erraterako; libertate osoa hartu nuen egiteko, isilpean. Baina nik ez dut harreman zuzenik ukan prozesu politikoekin, ez bainaiz kronista bat. Ikusten ditudan gauza batzuekin gogoberotzen naizen zinemagilea naiz, eta gauza batzuekin lotzen ditut. Errealitatea da sartzen filmean. Filmak kontatzen baitu jendarte horrek bizitzen duen errealitate hori.

Zure lanetan aspektu soziala azkarra da, eraikuntzarekin batera, arkitektura ere ikasi zenuelako, segur aski.

Naturala izan da. Hiriko filmak dira, eta baloratzen dut hiriko kultura soziala zein den. Baina ez naiz haiek lantzen dedikatzen; haiek dira filmetan sartzen.

Zertara dedikatzen zara, beraz?

Esploratzera zinemak eskaintzen dituen posibilitateak. Film bat egiten ari naizela ez naiz gai bat lantzen ari, baizik eta egiten ari naiz film bat. Zer da egin daitekeena zinemarekin? Zinema tai gabe berrasmatu behar da, jada existitzen diren formuletatik urrunduz. Horrek nau erakartzen.

Tai gabeko laborategi batean ari zara?

Hori bera. Horrek nau erakartzen, eta oso motz gelditu naiz horretan, beti aitzinatzen ari naiz.

Baduzu zinema eredurik? Errealismo italiarra, adibidez?

Ez, baina admiratzen dut eredu hori bai, bai eta Latinoamerikan abiatu ziren zinema berriaren mugimenduak ere 1960ko hamarkadan; haien semea naiz. Raul Ruizengandik oso hurbil sentitzen naiz, zinezko maisu eta artista handia da; zinemagile izateaz baino askoz harago doan pentsalaria, zinematik mundua pentsatzen baitu. Filosofo eta teoriko handia da.

Zure ibilbidearen hastapenean zuri-beltzean hasi zinen.

Ondoko guziak kolorezkoak dira, salbu orain egiten ari naizen hau.

Zergatik?

Txile hegoaldeko paisaia oso erakargarria lantzen dut; baina ezin dut kolorez irudikatu, zeren eta kolorea oso banala izan daiteke, egunerokoaz hurbilegia; alta, behar zen pertzepzioa urrundu berehalakotasunetik. Zuri-beltzak distantzia sortzen du.

Denbora distantzia?

Esperientzia distantzia, denborarena ere bai.

Zer egiten ari zara?

1889an maputxe lurretan sartu zen trenaren eraikuntzaz, belgikar baten egunerokotik.

Zure lan guziek badutea haririk?

Bai; zinemarekin liluratzen den zinemagile baten ibilbidea da. Ez naiz gauzak nehori erraten dituena; beti behatzen ari naiz.

Zer duzu kontatzen orduan?

Munduan egotearen esperientzia kontatzen dut.

Entseatu zara, hala ere, zinemari esker eragiten; El diario de Agustín-en, adibidez.

Erresistentzian egin filma izan zen, diktadurako hilez mintzo zena, diktadura pean: ezin nintzen egin gabe egon. Oso ongi antolatzen du informazioa errateko egunkari kriminala izan zela El Mercurio. Amerikako egunkaririk zaharrena da, prestigio handikoa, baina kolpista, kriminala,eta esku zikinak ditu. Hau egin behar nuen bertzeak egin ahal izateko. Gainerako nire filmetatik oso ezberdina da, berezia niretzat. Izan ere, ezin bainintzen tronpatu, ezin nion tokirik utzi anbiguotasunari —maite badut ere—, parean izugarriko talde boteretsua nuelako. Plazera izan da niretzat desmuntatzea, hunkitzea eta biluztea egunkari hori, egia gordetzeko zituen mekanismoak erakusteko.

Zentsuratu zuten.

Telebista publikoak erosi zuen,baina ez zabaldu. Salaketa jarri genuen, eta erakutsi behar izan zuten.

Maite ez dituzunak elkarrizketatu behar izatea nola bizi izan duzu?

Elkarrizketatu batek dio oraindik komunista gehiago hilko zituzkeela. Eta haren etxean egon naiz. Okaztagarria da.

Denboraren nozioa irreala dea zure obran?

Zer da erreala eta zer ez? Maite dut asko denbora arintzea eta istorio batean ez aitzinatzea. Istorio kontaketaren etsaia naiz, aitzinatu behar baitira bukaera baterantz. Denboran gelditzea maite dut, baina aldi berean orainaldiaren jokoan denborak nahasten dira; betiere orainaldian egotearen esperientziatik.

Ez duzu maite istorioetan aitzinatzea, baina ukanen duzu gidoi bat, ez?

Ez, giddorik gabe lan egiten dut. Esperientzia batzuen metatzeaz ari naiz, zeinak gizentzen hasten baitira, solidoagoak izaten, esperientzia metaketa handiagoa izaten. Eta horrek ez du eskatzen aitzinatzea, baizik eta egotea, deus konpondu behar izan gabe.

Zerk zaitu akuilatzen lan bakoitza abiatu eta bukatzen?

Filmatzeko gogoak. Beti behar da filmatu, filmatzea bizimodu bat baita, mundua ezagutzekoa, gelditzekoa, harremanak izateko modu bat da, oso aberatsa. Baina filmak abiatzeko, zehazki, horretara naramaten irudiak behar ditut. Azken batean, irudien esklaboa naiz. Horretan datza jokoa: irudi batzuetatik abiatu, eta bertze batzuekin harremanetan sartzean datza filmaren eraikuntza. Bertze film bat abiatzeak bukatzen du aitzineko filma.

Irudiaren mende honetaz zer diozu?

Irudia banalizatu da sobera, bainazinemak uroski badu banaletik ateratzeko gaitasuna, irudiaren zeremonia eta liturgia sortzekoa.