«Linguizidioa» agerian

«Inork ez dio bere lehen hizkuntzari borondatez uko egiten normalean. Inork ez dio bere lehen hizkuntzari uko egiten ez bada derrigortuta, ez bada bortxaren bidez bere arbasoen hizkuntza ahaztera behartzen». Egia, aitortza eta erreparazioa euskaldunontzat manifestuaren lehen hitzak dira. Atzo aurkeztu zuten, EHE Euskal Herrian Euskaraz-ek antolatutako ekitaldi batean, Donostian. Jatorrizko hizkuntza albo batera uzteko prozesu gehienetan «sufrimendua» dagoela gogorarazi dute testuan: «Pertsonaren izatearen muinean eragiten duen mutilazioa izaten da norbere hizkuntza galtzea. Nortasunaren eremu intimoenari lotutako galera». Euskararen kontrako «linguizidioa» —euskara guztiz suntsitu ez duena, «zorionez»— egon dela oroitu nahi dute agiriarekin: kontzientzia hori hedatu. Mila lagunek baino gehiagok egin dute bat mezuarekin; orain, behin ezagutzera emanda, izenpe gehiago espero dituzte.

Bi emakumek irakurri zuten manifestua. Kontxita Beitia izan zen horietako bat. Andereño ibili zelako da ezaguna: 1960ko hamarraldian ikastolen sarea ehuntzen ibili ziren emakume haietako bat izan zelako. Usu kontatu du bere istorioa; guztiz lotuta dago atzoko manifestuarekin. Izan ere, familia euskaldun batean jaio zen, baina, oro erdarak irensten zuen giro hartan, galdu egin zuen hizkuntza. Elbira Zipitria andereñoarekin berreskuratu zuen, gaztetan: erdarazko mundu batean —1940ko hamarraldian hasi zen euskarazko eskolak ematen, Donostian— ia uharte zen emakume harekin. Euskaltzale gazte bat izan zuen atzoko agerraldian aldamenean Beitiak: Ane Aizpuru.

«Euskaldunok ez diogu gure borondatez uko egin euskarari. Herri gisa zapalduak, zatituak eta ukatuak izan garen bezala, hiztun komunitate gisa ere zapalduak, zatituak eta ukatuak izan gara», adierazi zuten. Bideo bat prestatu dute, propio, manifestuarekin zabaldu nahi duten mezua hedatzeko: Ahotsak egitasmorako jasotako lekukotasunen bilduma bat da —adineko pertsonenak—, eta guztiak dira euskal hiztunek pairatutako «jazarpen, debeku, zigor, isun zein mespretxuen» erakusgarri. Historian Euskal Herri osoan gertatutakoen «lagin txiki bat» direla adierazi zuten EHEko ordezkariek.

Eskakizunak

Horregatik guztiagatik, hiru eskari egin dituzte manifestuan. Egia eskatu dute lehenik. Ikerketa «independente, integral eta sakona» nahi dute Espainiak eta Frantziak euskal hiztunen kontra «inposatutako» legediaren eta erabakien inguruan: «Hizkuntza eskubideen urraketaren dimentsioa ezagutu nahi dugu». Bigarren eskakizunak aitortza du ardatz: «Nahiko genuke euskararen eta euskaldunon aurkako jazarpen politika garatu duten instituzioek, eragileek eta pertsonek egindako kaltea aitortzea». Agirian bertan onartu dute, hala ere, hori gertatzeko itxaropenik ez dutela: «Ez soilik egindako kaltearen aitortza egiteko inolako borondate edo keinu txikiena ere ez dutelako adierazi, baizik eta euskararen aurkako politika linguizida mantendu eta are sakontzeko adierazpenak gero eta ugari eta oldarkorragoak direlako». Hirugarren eskea da erreparazioa. «Osoki burujabea izango den hizkuntza politika batek» bakarrik ekar dezakeela uste dute, eta mezu zuzena dute Frantziako eta Espainiako estatuentzat: «Ez dezatela oztopatu herri hau bere hizkuntza berreskuratzeko egiten ari den ahalegina».

Ororen gainetik, jazarpenek eta debekuek lagatako ondorioak agerian utzi nahi dituzte manifestuarekin: «Ez dugu ahaztu nahi, ez dugu ahaztu behar zer gertatu den. Egun bizi dugun egoerara zergatik eta nola iritsi garen ezagutu beharra dugu, egun oraindik ere pairatzen dugun egoera bere osotasunean ulertzeko ezinbestekoa baita. Gertatutakoa ezagutu gure ondorengoei transmititzeko ere, ezagutza horretatik euskararen berreskurapena bururaino eraman dezaten».