Hezkuntza itun politikoa... eta soziala

Eusko Jaurlaritzak eta alderdi politiko batzuek eztabaida bizia eta bizkorra ireki dute udazken honetan, Eusko Ikaskuntzaren sinposio eta Legebiltzarreko ponentzia batekin, hezkuntza lege berri baten aurrekari izango litzatekeen euskal hezkuntza ituna lortzeko helburuarekin. Testuinguru horretan, hezkuntza munduko zenbait pertsona elkartu gara, zeregin, ibilbide eta sentsibilitate ezberdinak ditugunak, gogoeta hau publikoki partekatzeko.

Hitzarmenerako ibilbide orririk ez dugunez, eta atzerabiderik gabeko ekintzak burutu baino lehen, galdera batzuk planteatu nahi ditugu prozesuaren hurrengo urratsen eta emaitzaren inguruan: nola eta nork egingo du sintesia hainbeste ekarpen aprobetxatzeko? Aurrerantzean, zer eginkizun izango dute alderdiek eta hezkuntza eragileek? Alderdi batzuek asko aurreratu zutenez beren dokumentuen eraikuntzan, eta agian akordioan ere, nola egokituko dira agenteen proposamenak? Zer testu motatara eraman nahi da akordioa?

Zalantza horiek mahai gainean ditugula, hezkuntza eragileak desiragarria den itunean sartzea aldarrikatzen dugu. Alderdi politikoen arteko akordio zabala beharrezkoa da, baina mugatua, hezkuntza eragileak inplikatuta ez badaude. Ikasleentzako eta, oro har, gizartearentzako ondorio kaltegarriak dituzten inertzia jakin batzuk gainditzea atzo arte ezinezkoak ziruditen aliantzekin baino ez da posible izango, jatorri askotariko eragileen laguntzarekin eta, azken finean, aurrera egitea hainbestetan eragozten digun atomizazioa gaindituz. Itun hori ezinbesteko baldintza izango litzateke hezkuntza komunitatearen babesa lortzeko, eta erreferentzia loteslea izango litzateke gerora garatutako araudi osorako, hezkuntza legea barne.

Akordioak izan behar duen izaera soziala erreklamatzeak zenbait ezaugarri espezifiko dakartza, adibidez, eskola segregazioaren aurkako Kataluniako itun berrian ikusi direnak. Gure ustez, hezkuntza itun batek, batez ere, hurrengo urteetarako herri konpromisoen programa bat izan behar du, eta ez dokumentu orokor bat, etorkizuneko lege batean soilik pentsatua. Erreferentzia iraunkorra den dokumentu bat, eragile sinatzaileek beren gain hartuko lituzketen konpromisoen jarraipena egiteko. Hezkuntza sistemaren jardunean lortu beharreko emaitzak zehazteko ere balio beharko luke.

Dokumentuak, printzipio eta orientabide batzuk izateaz gain, jarduera eta neurri zehatz batzuk behar ditu (epe, adierazle eta arduradun jakin batzuk ere aurreratu ditzake). Hilabete hauetan ekarpen baliotsu asko egin dira hainbat gairi buruz, eta batzuk ekarpen integral eta programatikoak izan dira. Adibidez, Gonzalo Larruzearen 40 proposamenen dokumentua, bere blogean eskuragarri dagoena, tresna erabilgarria iruditzen zaigu oinarrizko testu gisa. Artikulu honen testuinguruan, edukiaren literaltasunagatik baino gehiago anbizioagatik eta formatuagatik, abiapuntuko erreferentzia gisa aprobetxatzea proposatzen dugu. Artikulu hau sinatzen dugunok, kontraste, negoziazio eta itun prozesu batean, testuari egingo genizkiokeen ñabardurak eta zuzenketak alboratu gabe.

Itunaren izaera publikoak, politikoak eta sozialak, gobernua ez ezik, bat egiten duten eragile guztiak ere behartuko eta konprometituko lituzke. Hori dela eta, parte hartzeko eta hezkuntza erakunde eta eragile guztiak hitzarmenari atxiki ahal izateko mekanismoak ezarri behar dira. Itunak eskatzen dugun gizarte dimentsioa izango badu, gizarte partaidetza izango duen eta erabakitakoaren jarraipena eta ebaluazioa egingo duen organoa edo organoak (daudenak, berrituak edo erabat berriak) ere aurreikusi behar dira, Eusko Legebiltzarrean bertan kontuak emateaz gain.

Azkenik, aukera hau pasatzen ez uzteko deia egiten dugu, ezberdinen arteko akordio sendo batek eskola segregazio kezkagarriari erantzuteko, eta ikasle guztien euskalduntzea eta eskola emaitzak hobetzeko aukera eman dezan, gure sistemak ekitaterik ezaren aurrean erreakzionatzeko duen ezintasunaren sintomak baitira. Gure eskolen eta gure herrialdearen kohesio soziala modu nabarmenean hobetzeko aukera bat da, are gehiago jaiotza tasaren beherakadak bultzatzen gaituen premiazko aldian, egoera hori larriagotzeko mehatxua egiten baitu, eskola plazen eskaintza gehiegizkoa den testuinguruan. 2018ko Eskola Inklusiboa ILParen aukera galdu izan zen. Ea orain erabakitasunez aurre egiten diegun euskal hezkuntzak dituen arazo eta erronka garrantzitsuei.