Berdintasuna

Martxoaren 8an,beste gauza askoren artean, berdintasuna aldarrikatzen da. Baina zer esan nahi dugu berdintasuna diogunean?

Berdintasuna, matematikoki hitz eginda, elementuen arteko erlazio bat da. Erlazio horrek lau propietate betetzen ditu. 1 (erreflexiboa): Elementu bakoitza bere buruarekin erlazionatuta dago, hau da, nor bere buruaren berdina da. 2 (simetrikoa): Ni zurekin erlazionatuta banago, zu nirekin ere bai; xy-ren berdina bada, yx-ren berdina da. 3 (antisimetrikoa): Ni zurekin erlazionatuta banago, eta zu nirekin ere bai, derrigor pertsona bera gara. Bestela esanda: xy-ren berdina eta yx-ren berdina bada, x eta y elementu bera dira. 4 (trantsitiboa): ni zurekin erlazionatuta banago, eta zu harekin, ni harekin ere erlazionatuta egongo naiz; xy-ren berdina bada eta yz-ren berdina, orduan xz-ren berdina da.

Berdintasunaren kontzeptu honekin norbera norbere buruaren berdina da, eta ez beste inorena. Hau da, denok gara elkarrekiko desberdin. Izan ere, 2 eta 3 propietateek horretara garamatzate. Ni zure berdina banaiz, 2ak dio zu ere nire berdina zarela. Baina orduan 3ak pertsona bera izatera derrigortzen gaitu.

Berdintasunaren oso ikuspegi zurruna da hau. Ados, inor ezin da bere burua ez den beste inoren berdina izan, baina hor bukatzen al da jokoa? Ezin al dugu bestelako erlaziorik definitu, berdintasunaren antz minimo bat baduena? Tira, bai. Esan dugu 2 eta 3 propietateek egiten dutela definizioa zurrun. Ken dezagun bietako bat eta ea zer gertatzen den.

3a kenduz gero, baliokidetasun erlazio gisa ezagutzen dena lortuko genuke. Kasu honetan posible da ni eta zu pertsona bera izan gabe erlazionatuta egotea. Demagun, adibidez, erlazioa jaiotza urtea dela. Noski, ni 1990ean jaio nintzenez, neure buruarekin erlazionatuta nago. Orain, 2a ere egia da, ni zurekin erlazionatuta banago, zu 1990ean jaio zinelako da. Baina orduan, zu ere nirekin erlazionatuta zaude derrigor. Hala ere, ez dugu zertan pertsona bera izan, jende asko jaio zen 1990ean, 3a ez da betetzen. Eta 4a ere beteko da: ni zurekin eta zu hirugarren batekin erlazionatuta bazaude da hirugarren hori ere 1990ekoa delako. Beraz, ni ere banago berarekin erlazionatuta.

Honek berdintasunaren kontzeptu zabalago bat ematen du, erlazionatuta dauden elementuak berdintzat har baititzakegu. Baliokidetasun erlazioek populazioa multzokatzen dute. Tira, edo segregatu. Izan ere, inor ez dago aldi berean bi multzotan. Nik adibide politikoki zuzen bat jarri dizuet; zuen esku bestelako baliokidetasun erlazio posibleak irudikatzea.

Baina jokoa ez da hemen bukatzen. 3a mantendu eta 2a ken dezakegu. Horrek ordena erlazio bat definituko luke. Zenbakien txikiago edo berdin erlazioa da ordena erlazio baten adibiderik errazena. Zenbaki bat beti da bere burua baino txikiagoa edo berdina (1a betetzen da). 3a ere betetzen da, xy baino txikiagoa edo berdina bada, eta yx baino txikiagoa edo berdina, derrigorrez x eta y zenbaki bera dira. Baina 2ak ez du zertan bete: bat bi baino txikiagoa edo berdina da, baina alderantziz ez.

Gurera eramanda, esan nahiko luke zu nire gainetik bazaude ni ez naizela zure gainetik egongo. Eta zure gainetik beste inor badago, orduan hura ere nire gainetik egongo da. Hitzak garbi dioen bezala, ordena erlazio bat.

Gure gizartean ere badauzkagu berdintasuna orokortzen duten bi erlazio hauek, segregatu edo multzokatzen eta ordenatzen gaituztenak. Berdintasun erlazio zurrun bat posible litzatekeen? Desiragarria? Derrigor beste biak desagertu behar diren benetako berdintasun batera iristeko? Galderak botatzen ditut, nik neuk ez daukadalako erantzun garbirik...