Unibertsitate lege propioa izatearen beharra

Duela gutxi, Unibertsitate Sistemaren Lege Organikoa (LOSU) onartu dute Madrilen. Lege hori ez dela eurena aldarrikatu dute alderdi abertzaleek. Haiena Kataluniako legea dela adierazi du ERCk, edo euskal legea, EAJk. Andaluziako Gobernuak, bere aldetik, iragarri du laster hango unibertsitateei buruzko Andaluziako lege berria onartzeko izapideak egiten hasiko dela. LOSUren ondorioak arintzeko dela diote. Orduan, gure ustez, eta logika berari jarraikiz, Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, Espainiako legedia berea ez bada, premiazkoa izango litzateke bere legedi propioa tramitatzen hastea; LOSUren ondorio kaltegarriak arintzeko ez ezik, hura interpretatu, edukiak gehitu eta gure herriaren interesei erantzuteko moduan gidatzeko.

Zentzu horretan, Iztueta izena daraman euskal unibertsitate-sistemaren legeak aurreikusitakoa irakasleen mailan osatu egin beharko litzateke. Komenigarria litzateke irakasle ez finkoen kategoriak gehitzea egungo irakasle laboral finkoen kategoriei (horien plaza kopurua handitzea ezinbestekoa da), eta lanpostu horiek birformulatzea; hau da, gaur egun existitzen ez den benetako ibilbide profesional bat martxan jartzeko konpetentziak argitzea, eta ondo formulatutako sarbide-bideak eraikitzea egoera iraunkorra lortzeko. Gaur luzeegiak diren denborak murriztea, irakasleen lan egonkortasunera heltzeko; irakasleen eta ikerketa-kontratuetatik datozenen arteko gatazkarik gabeko irtenbideak bilatzea; kontratuen denborazkotasuna eta prekaritatea nabarmen murriztea; irakasle ezegonkor horien soldatak eta lan baldintzak hobetzea. Horrela moztuko litzateke dinamika neoliberalak unibertsitatera daraman aldi bateko lanpostuen hazkunde prozesua.

Horretarako ezinbestekoa da finantzaketa nabarmenki handitzea, LOSUren aldekoek gomendagarri eta adierazgarri gisa adierazi duten BPG barne produktu gordinaren %1 horretatik dezente urrun baitago unibertsitateko aurrekontua. Eta irakasleei buruzko kapitulu honetan, komenigarria litzateke Espainiako legediak barne hartzen dituen funtzionarioen gehiengoa interpretatzea. Gehiengo hori, gure ustez, irakasle finko guztiei aplikatu behar zaie (lan-kontratua dutenei zein funtzionarioei) eta ez bakarrik funtzionarioei. Zeren bestela lan-kontratuaren bidea hain mugatua izango litzateke, ezinezkoa izango bailitzateke Euskal Autonomia Erkidegoan onartutako edozein unibertsitate legeri propioa deitzea. Era berean, lan taldeak hazteko eta etorkizunean berritzeko aukera ere larriki murriztuko litzateke.

Euskal Legeak, gainera, aurre egin beharko dio LOSUk ahalbidetzen duen Ebaluazio eta Egiaztapeneko Euskal Agentzian eskumen berriak gehitzeari. Era berean, Gizarte Kontseilua birformulatu beharra dagoela uste dugu, ez baita Unibertsitatea gizartearekin benetan lotzen duen organoa, interes korporatiboetako organo ofiziala baizik, non gizarte eta herri elkarteek lekurik ez duten.

Hori berritzea ezinbestekoa da beste instantzia ez-ofizial eta independente batzuk ahalbidetzeko, lankidetzarako eta kanpoko aholkularitzarako organo bat sortzeko, eta bertan herriaren eta euskal kulturaren interesak ordezkatzen dituzten gizarteko taldeentzat lekua egon liteke.

Legeak nazio-hizkuntzarako, euskararentzako, arauak jaso beharko ditu, unibertsitateko irakaskuntza eta ikerketa-esparruetan duen presentzia areagotzeko ez ezik, jauzi kualitatibo bat emateko, hizkuntza hori unibertsitateko jarduera guztietan komunikazio-hizkuntza nagusi izan dadin.

Euskal Herriko lurraldeen arteko elkarlanari dagokionez, unibertsitate-eremuan lankidetza-hitzarmen soilak izatetik lurralde eta instituzio desberdintasunek sortzen dituzten egungo zailtasunak gainditzeko gai izango den unibertsitate-espazio nazional baten eraikuntzara igaro behar da. Hala ere, guretzat garrantzitsuena da Euskal Unibertsitatea bere etorkizuneko garapenerako jarraibide batzuez hornitzea, kanpoko eredu soziopolitiko eta ekonomikoekiko erabateko menpekotasunean ez erortzeko.

Unibertsitate merkantilistaren joera neoliberala gero eta nagusiago da, eta horrekin batera lehenetsi egiten dira lehiakortasuna, bikaintasuna, produktibitatea merkatura egokitzea, eta kapitalaren interesak eta unibertsitateko rankingak; laburbilduz, nazioarteratzea deitzen zaiona (truke-balioak nagusi diren eskakizun horiek alde batera utzi gabe, noski).

Unibertsitateak bere nortasun-zeinuak hartzen diren lurralde-alderdietan eragin behar du: ondare materiala, kultural eta linguistikoa, nazio-balioak, erabilera, balio-jarduerak. Aranzadi bezalako enpresen azken aurkikuntzek eta lanek ongi erakusten digute zein garrantzitsua den diziplina anitzeko talde-lana; zientziaren, teknologiaren eta humanitateen arteko gatazkarik gabeko konfluentzia, lan parte-hartzailea eta gizartearekin eta bere sustraiekiko lotura eta irabazi-asmorik gabeko ezagutzarako motibazioa. Unibertsitateak ispilu honetan begiratu eta aurrera egin beharko luke, zenbaiti errefus handia ematen dion eraikuntza nazionalaren prozesu honetan.