Orwell, berridatzia

Laudatua bezain kritikatua, George Orwellen figura (Motihari, India, 1903-Londres, 1950) eztabaida iturri da oraindik ere. Asko idatzi da idazleari buruz, haren pentsamendua eta bizitza behin baino gehiagotan aletu dira, eta badira haren hogeitik gora biografia argitaratuak. Horietako azkena da Orwell: The New Life, D.J. Taylorrek idatzi eta ingelesez aurten kaleratu dutena.

Hau ez da Taylor Orwellen bizitzara gerturatu den lehendabiziko aldia. Izan ere, 2003. urtean publikatu zuen 1984 nobelaren egilearen gaineko bere lehenengo biografia (Orwell: The Life), eta, hogei urte pasatu ondoren, material berria eskuetan —batez ere, azkeneko urteetan azalduz joan diren eskutitzak, baina baita lagunekin eta garai zailenetan hura ezagutu zutenei egindako elkarrizketak ere—, hura berridazteko beharra sentitu du. Alde horretatik, liburu berriak ez du proposatzen informazio berri horien gehikuntza hutsa, ezpada Orwell izan zen pertsonaren eta idazlearen berrikuspen bat. 13 urte zituela irakurri zuen aurrenekoz Orwellen lan bat Taylorrek, eta, orduz geroztik, haren lanaren jarraitzaile eta miresle izan da: «Bera da nire plazera; XX. mendeko beste titan bat ere hurbiltzen ez zaion idazlea». Alde horretatik, Taylorrek Orwellen erretratu gizatiar bat osatu du, haren bizitzaren argi-ilunak azaleratuz, bere bizitza —eta pentsamendua— kontraesanez betea egon zela agerian utziz.

Taylorren biografian, pisu nabarmena hartzen du Orwellek Espainiako gerran bizitakoak. 1936ko ekainean, frankistak matxinatu baino hilabete lehenago, Eileen O'Shaughnessy idazlearekin ezkondu zen, eta urte bereko abenduan Kataluniarako bidea hartu zuen emaztearekin, Europan zabaltzen ari zen faxismoari aurre egiteko helburuarekin. Ordurako sozialismora gerturatzen hasia zegoen Orwell, baina, Taylorrek dioenez, artean bere ideia politikoak ez zeuden erabat formatuta. Bidean Henry Millerrekin afaldu zuen Parisen, eta Tropic of Cancer-en egileak esan zion gerrara borrokara joateko beharra sentitzea «ergelkeria» zela, eta gauza bera gertatzen zela «faxismoa borrokatzeko eta demokrazia defendatzeko» ideiekin.

Bartzelonan boluntario errepublikano gisa igaro zituen sei hilabeteak, ordea, ezinbestekoak izan ziren Orwellentzat bere ideia politikoetan sakontzeko. Zauritu egin zuten, eta, gainera, indar errepublikano barneko borrokak bertatik bizi izan zituen. POUM milizia troskistan integratuta —haiekin hasi ziren borrokan ILP Ingalaterrako Alderdi Laborista Independenteko kideak—, 1937ko maiatzean Bartzelonan izandako istiluen ondoren, POUM faxisten kolaboratzailetzat jo zuen PSUC alderdi komunistak, eta Errepublikako gobernuak legez kanpokotzat jo zuen.

Taylorren iritziz, horrek guztiak eraman zuen Orwell bere jarrera politiko antiautoritarioa finkatzera. Idazleak berak honako hau adierazi zuen orduan: «Sozialismoan sinesten dut, lehen egin ez dudana». Beste ondorio bat ere izan zuen Katalunian gertatutakoak. Handik aurrera gogo biziz gorrotatuko zuen estalinismoa. Hori guztia bere lehenengo liburu politiko garrantzitsuan islatuko zuen: Homage to Catalonia (1938, Omenaldia Kataluniari).

Homofobiaren orbaina

Taylorrek Orwellen pentsamenduaren beste alderdi batzuetan ere jartzen du arreta, eta, aurretik ere kontu ezagunak izan arren, nabarmentzen du kanpora begira sozialismoaren eta autoritarismoaren kontra sutsu jokatzen bazuen bera ere autoritarioa izan zitekeela. Gainera, ez zituen inoiz ezkutatu bere jarrera homofoboak. «Ez naiz [Wystan Hugh] Auden eta [Stephen] Spender bezala modan dauden maritxu horietako bat», adierazi zuen.

Antisemitismoak ere zeharkatzen ditu bere lehenengo lanak, eta Parisen eta Londresen igaro zuen garaia jasotzen duen Down and Out in Paris and London (1933) ez-fikziozko lanean pertsonaia negatibo guztiak juduak dira. Gerora, ordea, Bigarren Mundu Gerra amaituta, holokaustoaren testigantzak eta irudiak mundu osora zabaldu zirenean, Ingalaterran hazten sumatzen zuen antisemitismoa salatu zuen Antisemitism in Britain saiakeran.

Bigarren Mundu Gerra amaituta eta ordurako gaixo, totalitarismoak berriro ere jopuntuan jarri zituzten bi nobela argitaratu zituen Orwellek, biak ala biak XX. mendeko lan ezagun eta goraipatuenetakoak bilakatu direnak: Abereen etxaldea eta 1984.