Albistea entzun

EKONOMIA. PENTSALDIAN

Digitalizazio hondarrak

Aiora Zabala - Cambridgeko Unibertsitateko irakaslea

2021eko ekainak 12

Eraldaketa digitalerako impetus-ak hondakin elektriko eta elektronikoen kudeaketaren arreta proportzionala beharko luke.

Inger Andersen UNEPen buruak dio planetaren hirugarren krisia hondakinena dela, klima aldaketarekin eta bioaniztasun galerarekin batera. Euskadiko 2020ko Ingurumena azterketaren arabera, hiruron joerak ez dira onak. Aste honetan BERRIAn irakurri dugu zabortegien edukiera ia bikoiztu beharko dela hurrengo hamarkadan. San Marko zabortegiaren historia motelari so, baikorra ezin izan.

Txikitan kalkulagailua desmuntatzea gustuko nuen, barnetik nolakoa zen ikusi ostean berreraikiz. Gaztetan, ordenagailua: piezak aldatu edo haizagailua garbitzeko. Liluragarria da osagaien konplexutasuna. Sakelan daramagun mugikorra, telesailak eskaintzen dizkigun pantaila, edaria freskatzen duen hozkailua... Hondakin elektroniko bihurtuko dira denak, nahiz eta osagai gehienak oraindik erabilgarri izango diren. Nora gero? Parte bat bertoko industriak prozesatzera eta, horren zatiki bat, birziklatzera ere bai. Bestea, batek daki: zabortegira —toxikotasuna zabalduz— edo, GPS bitarteko ikerketek aurkitu bezala, ilegalki beste herrialdetara agian, metal preziatuak azidoan edo aire librean pizturiko parriletan bereizteko. Adibidez, Indian edo Ghanan, gurean ikusezinak diren inpaktu ekosozialak eraginez.

Hondakin elektronikoei aurre egiteko, Europako Batasunak ekodiseinu irizpideak berritu ditu. Batzuek konponketarako eskubidea bermatzen dutela diote, besteek, nahikoa ez dela. Espainiako Ekonomia Zirkularraren Estrategiak hondakin hauek aipatzen ditu pasadan, baita Jaurlaritza prestatzen ari den Hondakinak Prebenitzeko eta Kudeatzeko Planak ere, non hauentzako irtenbide nagusia plastikoak energia sortzeko erraustea omen baita. Zaborraz hitz egitea ez da cool, baina ostruka bezala hitzak zuloan ezkutatzeak ez ditu desagerrarazten.

Digitalizazioa sustatzearekin batera, ekarriko duen hondakinen ugalketa aurreikusi dezakegu. Zabor elektronikoa gutxitu eta berrerabiltzeko ahaleginak berreskuratze planetan eta Itun Berdeetan nabarmendu zitezkeen. Izan ere, berreraikuntza programen ingurumen eragin netoa positiboa izan dadin, jasangarritasunerako proiektuak sartzea ez da nahikoa. Programan dauden beste ekimen guztiek, digitalizazioa barne, inpaktu negatiborik ez gehitzea ere eskatzen du.

Beste gai askotan bezala, hondakin elektronikoak murrizteko badugu lana denon artean. Lanbide hezkuntzak bere garaian zuen mantentze-lanetarako bikaintasuna berpiztuz, aparatuak konpondu edota bizkortzeko adituak aurki topa ditzagun. Enpresek, ekodiseinua bezalako estrategia ezagunak erabiliz, eta berritzaileak ere bai, hala nola aparatuak saldu ordez, hauek emandako zerbitzua alokatuz, ondasun iraunkorrak ekoiztea inzentibatu dezakeena. Industriaren bultzadan birziklatzeko teknologiaren garapena ere sartuz, adimen artifiziala eta guzti. Ekologikoki zein ekonomikoki zuhurra zitekeen baterien birziklatze teknologian aitzindari izatea, hauen ekoizpenean egongo den konpetentzia basatia saihestuz. Ordenagailuak zaharberrituz, Ingalaterran zein Bilbon zenbait taldek diharduten bezala. Bigarren bizi hori goza dezakete konfinamenduan etxetik ikasi behar izan zuten eta ordenagailurik ez zuten umeek adibidez, Euskal Herrian bertan. Eta norbanakoak, aparatu hori ordezkatzerakoan, pentsatuz ea konpondu edo beste zerbaiterako erabili daitekeen, edo besterik gabe, software garbitasuna praktikatuz.

Sareko BERRIAzalea:

Irakurri berri duzun edukia eta antzekoak zure interesekoak badira, eskari bat egin nahi dizugu: Berria diruz babestea.

Zuk eta zure gisako sareko milaka irakurlek egindako ekarpenarekin, eduki gehiago eta hobeak sortuko ditugu. Eta, zuekin osatutako komunitateari esker, publizitateak eta erakundeen laguntzek bermatzen ez diguten bideragarritasuna lortuko dugu.

Euskarazko kazetaritza libre, ireki eta konprometitua eskaini nahi dizugu egunero; bizi zaren munduaren eta garaiaren berri ematen segitu.

Albiste gehiago

Euskaltzaleen Topagunearen Mintza Eguna, 2018an, Hondarribian. / ©Jon Urbe, Foku

Euskaldunen erdiak baino gehiago eremu erdaldunetan bizi dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan

Arantxa Iraola-Irati Urdalleta Lete

VII. Inkesta Soziolinguistikoa aurkeztu du Eusko Jaurlaritzak, eta 1991tik hona euskarak izan duen joera «iraunkorra» nabarmendu du. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan egun duela 30 urte baino 261.000 euskaldun gehiago daude. 16 eta 24 urtekoen artean 1991tik %25etik %75era igo da euskaldun kopurua. Biztanleen %21,9k erabiltzen dute egun euskara erdara bezain beste edo gehiago. Eremu euskaldunetan behera egin du erabilerak.

Sindikatu guztietako ordezkariek gaur goizean egindako agerraldia, Iruñean. ©LAB

Nafarroako lehendakariarekin zuzenean negoziatzeko eskaera egin dute hezkuntzako sindikatuek

Jone Arruabarrena

Salatu dute Hezkuntza Sailak «jarrera arduragabea» izan duela negoziazioetan. Apirilaren 3rako greba deialdia zutik dago oraindik.

Bingen Zupiria, artxiboko irudi batean ©Endika Portillo / FOKU

Eusko Jaurlaritzak nabarmendu du handitu egin dela euskararen erabilera eta ezagutza

Irati Urdalleta Lete

Bingen Zupiria Kultura eta Hizkuntza Politika sailburuak VII. Inkesta Soziolinguistikoaren balorazioa egin du.

Alemaniako bidaia agentziek erabilitako iragarkia. ©BERRIA

Donostiaren irudiarekin Nafarroako publizitatea egin dute Alemaniako hainbat bidaia agentziak

Julen Otaegi Leonet

Maria Txibite Nafarroako presidenteak argitu du kanpainak ez duela zerikusirik gobernuarekin. «Legezko ekintzak» har ditzaketela esan du, Nafarroako Gobernuaren menpeko logotipoak baimenik gabe erabiltzeagatik. 

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Iruzkinak kargatzen...