Albistea entzun

LAUHAZKA

Liburuak suntsitzen dituztenei

Katakrak liburu dendaren erakusleihoa, <em>Puta zIkinak. Sexu langileen eskubideen aldeko borroka</em> liburuz betea.
Katakrak liburu dendaren erakusleihoa, Puta zIkinak. Sexu langileen eskubideen aldeko borroka liburuz betea. KATAKRAK Tamaina handiagoan ikusi

Katixa Agirre -

2023ko martxoak 19

Gauza jakina da liburuak erretzeko kapaza dena edozer gauza egiteko kapaza izango dela, aukera izanez gero. Begira zer gertatu zitzaion Bittori Etxeberriari. Baztango ikastolako sortzaileetako bat izan zen, Errepublika garaian. Txokote auzoan inauguratu zuten, Elizondon, berak eta bailarako beste euskaltzale batzuek, 1935eko irailean. Ez zuen asko iraun egitasmoak. 1936ko uztailean, gerrako lehen ekintza gisa, falangistak ikastolan sartu eta dena txikitu zuten. Bereziki anker jokatu zuten ikastola hartako liburutegiarekin. Ez zen edozein liburutegi, kaputxino baten donazioa medio, ondo hornitutako altxorra baizik. Malapartatu horiek liburu guztiak herriko plazara atera eta hantxe erre zituzten, Bittori bera testigu zela. Ikastolaren eraikina kuartel bihurtu zuten gero.

Flash-forward orain. Bost urte pasa dira liburu suntsiketaren egunetik, 1941eko uztailaren 3an gaude, eta Bittori Etxeberria Madrilen dago, tribunal militar baten aurrean, beste hemeretzi abertzalerekin batera, sententziaren zain. Ordu pare bateko epaiketa lotsagarriaren ostean, heriotza zigorra egokitu zaio, bera eta beste hamazortzi abertzaleri, «matxinada militarrari atxikimendua egotzita». Alava sareko kideak ziren denak, gerraosteko euskaldunen elkartasun eta informazio sarea.

Soka luze eta trinko batek lotzen ditu, noski, bi egun horiek, 36ko uztaileko egun abaildu hura eta 41ekoa. Bost urtetan gorantz egin du errepresio faxistaren oldarraldiak. Ezer baino lehen, liburuak erre dizkiote Bittoriri. Gero: deserria, atxiloaldia, tortura. Amaitzeko, odol hotzean erailtzeko teatro guztia martxan.

Izan ere, zer bilatzen du liburu bat suntsitzen duenak? Beti gauza bera, Alexandriatik Sarajevoraino. Ideia, memoria eta identitate baten bortxazko ezabaketa. Liburua erretzen duenak ez du erretzen liburu horrek mina ematen diolako (hala balitz, ez irakurtzearekin nahikoa litzateke), baizik erretzearen ekintzak besteari ematen dion minarengatik. Eta ez hori bakarrik. Irene Vallejok dioen moduan, liburua ez da soilik tradizioaren edukiontzia, etorkizuneko ideiekin lotzen gaituen artefaktua ere bada. Eta liburua suntsitzen duenak badaki hori: ideia, memoria eta identitatea ezabatzearekin batera, balizko etorkizun hori ere ezabatu nahi du.

Heriotza-zigorra ezartzen duenak bezalaxe. Horregatik da memoria betebehar morala, faxismoaren aurrean.

Beste flash-forward bat. 2023ko neguan gaude orain, eta talde bat Baionako liburu denda batean sartu da. Liburu bat dute jomugan, euskarazko liburu bat, baina ez hura irakurtzeko preseski. Liburuak Puta zikinak. Sexu langileen eskubideen aldeko borroka du izena eta bi sexu langilek idatzi dute, Juno Macek eta Molly Smithek. Euskaratu, Amaia Astobizak egin du, eta argitaratu, berriz, Katakrak argitaletxeak. Talde honek egin duena, harrigarriki (edo ez), liburu honen ale guztien azalak apurtzea izan da, eta barruan pegatinak ezarri. Liburu dendako gainerako liburuak bakean utzi dituzte, baina Puta Zikinak-en ale bat bera ere ez da geratu hondatu gabe, eta liburu dendak erretiratu behar izan ditu denak.

Hainbat hedabidek zabaldu dutenez, kolektibo feminista batek aldarrikatu du liburu suntsiketa. Pentsatzekoa da feminismoaren baitan dagoen banaketa horren ondorio dela, beraz, erasoa. Nik gehiago ikusten dut feminismoaren baitako talde batek hartu duen bide integrista eta autoritarioaren hamaikagarren adibide gisa.

Zeren eta funtsean irrelebantea da eraso hau burutzeko erabili dezaketen aitzakia (adibidez: prostituzioaren abolizioa). Prostituzioaren gaineko nire iritziak ere ez du orain inporta (nahiz eta horretaz publikoki idatzi dudan, non, eta txoko honetan bertan, orain dela hilabete batzuk). Talde horren ideologiaz jakin behar dudan guztia ekintzak berak adierazten du: liburuak suntsitzea borroka bide zilegi dela dioen ideologia da eurena.

Katakrakek adierazi bezala, «liburu zehatzak propio hondatzeak liburu denden, argitaletxeen eta idazleen bizitzak kaltetzeko helburua du». Baita irakurle eta hiritarron bizitzak ere, gehituko nuke. Edo beste modu batean esanda: liburuak suntsitzen baditu, ez da hor. Ez zaidalako batere kostatzen ikustea soka luze eta trinko horren ibilbidea: Baionako liburu denda batean hasi eta etorkizuneko tribunal arbitrario batean amaitzen dena.

Bide batez, Bittori Etxebarriari heriotza zigorra bizi osorako kartzelaldiagatik aldatu zioten errekurtso baten ostean. Hemeretzi kondenatu horietatik bat bakarrik fusilatu zuten azkenean: Luis Alava. Bittori, Luis eta Alava sareko beste kide guztiei, ohorea eta memoria. Liburuak suntsitzen dituztenei, mespretxua besterik ez.

Sareko BERRIAzalea:

Irakurri berri duzun edukia eta antzekoak zure interesekoak badira, eskari bat egin nahi dizugu: Berria diruz babestea.

Zuk eta zure gisako sareko milaka irakurlek egindako ekarpenarekin, eduki gehiago eta hobeak sortuko ditugu. Eta, zuekin osatutako komunitateari esker, publizitateak eta erakundeen laguntzek bermatzen ez diguten bideragarritasuna lortuko dugu.

Euskarazko kazetaritza libre, ireki eta konprometitua eskaini nahi dizugu egunero; bizi zaren munduaren eta garaiaren berri ematen segitu.

Albiste gehiago

Peru Galbete, Iruñean, Baluarten. ©Jagoba Manterola / Foku

Joxan Artzeren obra interpretatu du Peru Galbetek bere film berrian

Uxue Rey Gorraiz

Bide bazterrean hi eta ni kantari du izena film laburrak. Iruñeko Ikuspuntu jaialdiaren Sail Ofizialean plazaratu dute lehenbiziko aldiz.

Euskadiko Orkestraren entsegua, Varsoviako Filharmonia Narodowa auditoriumean. ©Miren Mujika Telleria

Oihalaren atzeko lan musikala

Miren Mujika Telleria

Egindako lana erakusteko gogoz iritsi da Euskadiko Orkestra Poloniara. Lan hori fintzeko, baina, entsegu orokorra egin dute biraren lehen geltokian: Filharmonia Narodowa auditoriumean. Varsoviako lanak amaituta, hiru emanaldi dituzte aurretik: Wroclawn, Krakovian eta Katowicen.

Jaialdiaren antolatzaileak eta bertan parte hartu behar duten sortzaileetako batzuk, gaur, Bilbon. ©Gutun Zuria

Anjel Lertxundiren eta Adan Kovacsicsen arteko solasaldiarekin hasiko da Gutun Zuria, gaur

Mikel Lizarralde

Larunbatera bitartean, idazleen elkarrizketak, hitzaldi musikatuak, eztabaidak, tailerrak eta liburu aurkezpenak izango dira, besteak beste, Bilbon.

 ©MARKEL ONAINDIA

«Euskara berreskuratzeko asmoz hasi nintzen idazten»

Markel Onaindia

Hogei urte dira Kuban bizi dela, eta han ondu ditu, letraz zein irudiz, orain arte eman dituen zortzi ipuin liburuetako gehienak. 'Francisco de Garayren urrea' du lanik berriena.

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Iruzkinak kargatzen...

Izan BERRIAlaguna

Zure babes ekonomikoa ezinbestekoa zaigu euskarazko kazetaritza independente eta kalitatezkoa egiten segitzeko.