Hemengoa

Behin, Amsterdametik Euskal Herrira bisitan etorri nintzelarik, osaba ikustera joan nintzen. Erietxean zegoen, gaixoak jota.

— Hara, hemen deu estranjera: etorri altzea urruti-urrutitik?

— Osaba... atsaldeon! Zemuz zare?

Ez dut gogoan gure hizketaldia nondik zehar bihurritu zen. Ailegera besterik ez dut gogoan: amak, halako batean, hauxe esan baitzion osabari:

— Nungoa dan eztakilla esateu oaiñ, Martiñ; atea kontuk. Eztala ez hemengoa ta ez hangoa!

Hori amak horrela botatzeko, gaiak auzoan behar zuen izan. Sinetsi nahi nuke —eta horrexegatik beragatik irudikatuko dut hala—, ospitaleko leihotik ikusten zen itsaso zatia izan genuela ahotan. Eta osabak esan zuela, itsaso hura ikusi baino nahiago zuela ukuiluko atetik behi sortari so egin.

— Ni behin besteik enaiz izan atzerrin; Parixen, alazankua! Baño hue ezitzaian bate gustatu ta nik han enun ezer itten. Ni enaiz hangoa-ta.

— Osaba, bakizu? Guk Parixi La cité de l'amour dettu beharren, La cité de la Mugre, esateyou...

Baina osabak, hitz joko hori ulertu ez, eta ez zuen barrerik egin. Osabak ez baitzuen erdararik hitz egiten. Osabak, lehenaldie hitzette zun.

— Gue amazana re, etzan beñe Ezaldanetik atea. Beti baserrin bizi izandu zan. Hantxe jaio ta hantxe hil zan. Ta hantxe zeon poziken, gañea, hangoa zan-ta!

— Maitetxuk nungoa dan eztakilla esateu oaiñ, Martiñ; atea kontuk. Eztala ez hemengoa ta ez hangoa!

Orduantxe esango zuen amak hori ziurrenik. Ez naiz gogoratzen, baina horrexegatik dakit horrela izan zela.

— Zu hemengoa zea ta beti izango zea— erantzun zuen osabak.

Bizirik ikusi nuen azken aldia izan zen.

Zu hemengoa zea ta beti izango zea.

Ta hoi zer da? pentsatu izan dut urte luzetan zehar: hemengoa, nungoa? Nagoen lekukoa? Zer erremedio. Horixe sinetsi nahi izan dut. Nomada bizi denak, edota atzerrian, ba al du beste aukerarik?

Ingurunera egokituko bazara, ahaztu egin behar da atzean utzi duzuna, eta gainera, ahanztura ez al da lehenaldiak beti janzten amaitzen duen soinekoa? Batera eta bestera zabiltza, orain ohe hau, hurrengoan bestea. Sorterria zirriborro lainotsu urrun bat da zure garunean; hurrengo kontzertua da nitidoen dakusazuna. Eta biolin-kutxan gorderik dituzun maiteen argazkia. Baina bertako jaioberriak ez dira jada jaioberri; gurasoek ere elurtuago dituzte ile-matazak; anai-arrebek ximurrak darabiltzate begiak orbitatzen. Eta haietako inork ez daki, hala eta guztiz ere, orain dela ederren.

Orain guztietan garela, inoiz izan garen eta izango garen politen. Ez dagoelako besterik. Horixe delako existitzen den gauza bakarra: oraingoa.

Zu hemengoa zea...

Orainaldia da hemen hori beraz!

Hemen dagoena beti oraina delako.

Oaiñekoa zea.

Ez, bada! Gogoeta honek nire antz handiegia du. Osaba Martiñen filosofiak fisionomia desberdina zuen: lehenaldie hitzette zun. Hemengoa esaterakoan, Euskal Herrikoa nahi zuen adierazi.

Bai? Zer zen Euskal Herria, bada, osabarentzat; haren amazanarentzat?

Mila galdera. Eta Larburua, gainezka.

Zer da Euskal Herrikoa izatea?

Ideia bat? Espejismo bat? Izen hori jasotzen duen eskualde bat?

Nondik noraino, ordea?

Zure inguruko komunitatea? Baserri bat? Ukuiluko atea?

Eta niretzat? Zer izan da Euskal Herria kanpoan bizi izan naizen hamabost urte horietan?

Igandetan Txus limon bat mezetatik aterata hartzea. Bizikleta lasterketak telebistan eta euri jasetan arkupetan jolastea. Galtzen azpildura luzeegi haietan pegatutako taberna-zulo-zerrautsa.

Mendiak.

Ama.

Euskal Herrian bueltan naizenetik, horietatik azken biak izan dira topatu ditudanak, zori-zorionez eta eskerrak!

Baina besteak jada ez daudelarik, oraindik ere hemengoa al naiz?

Galdera horri aireportuei bezain beste buelta eman dizkiot. Eta honezkero, ederki ezagutzen dut. Bere trikimailuak, irri maltzurrak, harrotasunak, jolasak... ohelagun zaizkit. Eta ez diet beldurrik.

Ezta nungoa zea, baño uain nun bizi zea eta hainbestetan bota dizkidatenei ere.

Joana zait sortzen zidaten izua.

Osabak, ondare bat utzi baitzidan.

Erantzun finko bat, betirako eta denetarako balio duena. Komodina.

— Where are you from?

— Hemengoa.

Martiñen hemen hori, berea zen. Intransferiblea. Amonazanarena berea zen bezala. Zuk ere, zure hemen bat duzu. Nik nirea dudan moduan.

Baina hara hemen kontradikzioa eta egia gordina: gu guztiona, hemen bakar bat da. Hitz bat: leku berbera. Hizkuntza jakin batean.

Zain eduki dut urteetan zehar.

Mendia eta ama-ren azpian zegoen, isil-isilik.

Besarkatuta eduki nau, nora joan.

Eta ez, ez naiz beste iñungoa; arrazoi zenuen, osaba Martiñ.

Nonbaitekoa naizela esatekotan, niregandik gertuen, horrelaxe hitz egiten dudanean bainago.

Ez from here,

ez d'ici,

ezta de aquí ere.

Ni hemen nago.

Eta hemengoa naiz.