Fake eraldaketa digitala

Aurreko astean,Estatutik sektore pribatura zuzeneko diru eskualdatzea eta kapital metaketa defendatzen duen jarrera neoliberal, soluzionista eta kapitalistak bere posizioa markatu du. Hala adierazten du Arantxa Tapiaren Ekonomia Sailak egindako Euskadi 2025 Eraldaketa Digitalerako Estrategiaren aurkezpenak.

Eusko Jaurlaritzaren asmoen adierazpena argi ikusi zen Enpresa Garapenerako Euskal Agentziak (SPRI) Idom enpresari esleitu zionean lan honen garapena; «iparraldeko kartelean» parte hartu izanagatik. Guztira, ia milioi bat euro inbertitu dira eraldaketa digitalean euskal posizioa zehazteko, oso azaleko eta zehaztasun gutxiko dokumentuen bidez justifikatuta. Adibidez, dokumentu horrek 16 aipamen besterik ez ditu; gehienak Europako Batzordeari, Davosko Foroari edo PwC-ri dagozkion aipamenak dira.

Dokumentuan murgiltzen bagara, lehenik eta behin, estrategiak zenbait palanka teknologiko ezartzeko beharra deskribatzen du: «Euskadik ezagutza aurreratua irabazi behar du, jarduera publikoan, produktiboan eta sozialean aplikatzeko». 5G, adimen artifiziala, zibersegurtasuna, konputazio kuantikoa, cloud zerbitzuak, elkarreragingarritasun-zerbitzuak (jakina, publiko-pribatua), IoT eta baita blockchain ere... Teknologia horiek guztiak, Big Tech-ek eskaintzen duten zerbitzu pribatu gisa baino ezin dira erabili, eta ez gobernuak bermatu nahi duen eskubide gisa.

Bigarrenik, asmo politiko bakarra teknologia burujabetza indartzeko estrategiak blokeatzea da, lankidetza publiko-pribatuaren esparru orokorraren bidez, hau da, azpiegitura teknologikoak atzerriko enpresei alokatzea, bereak garatu beharrean. Hala adierazten du planak, eraldaketa horretarako gaitzaileei buruzko atalean: Berrikuntzako Erosketa Publikoa «eskariak bultzatutako berrikuntza sustatzeko mekanismoa da». Kaliforniako erretismoaren aurrean amore emateaz gain, Euskaltel, euskal jatorriko telekomunikazio hornitzaile handiena saltzen den bitartean gertatzen da hori. Bestalde, Google, Telefónica, Microsoft eta Facebook zuntz optikoa Bizkaiko kostaldean sartzen ari dira. Planak, gainera, «banda zabaleko konektibitate ultralasterra» moduko esaldi erretorikoen bidez, aro digital berri honen gaitzaile moduan ezkutatzen ditu bere asmo interesatuak.

Gainera, dokumentuaren izaerak berak, helburu kapitalistatik harago ezer gutxi eskaintzen duten sektoreetan proiektu digitalen eta start-up-en hedapenaren alde egiten du; hau da, Bizkaia Dorrearen bulegoak, ekintzailetza-zentro bihurtuta, betetzen dituzten foodtech edo start-up-en sustapenaren alde egiten du. Atzerriko kapitalaren erakarpena bultzatzen duen fiskalitate apalaz edo ikusezinaz gain, plan honek finantziazio pribatuko tresna berriak abian jartzearen alde egiten du, besteak beste, venture capital delakoak, soilik etorkizun digitalarekin espekulatzera bideratuta dagoena.

Txostenak «zerbitzu teknologikoen hornitzaileen ekosistema» sortzea eta horretarako Gaia-X plataforma paneuroparrean oinarritzea proposatzen du. Plataforma horri Silicon Valleyko Troyako zaldia deitu izan zaio, eta bertan Palantir, Google, Amazon edo Microsoft bezalako enpresak daude.

Hori horrela, Eusko Jaurlaritzak aurreikusten dituen 1.425 milioiak, sormena eta talentua instituzionalizatzeko gai diren plataforma digital subiranoak garatzeko baino gehiago, Europako edo Estatu Batuetako multinazional teknologiko handientzako transferentzia ekonomikoa izango dira.

Azken batean, softwarearen eta hardwarearen berezko azpiegituren garapenaren aipamenak hutsaren hurrengoak dira, data center baten aldeko apustua egiteari buruzko aipamen batez harago. Merlin Properties socimiak Bilbon datu-zentro bat sortuko duela jakin ondoren agertzen da ideia hori. Bazkide honek nazioarteko inbertsio-funtsen laguntza du, esaterako, BlackRock, zeinak IBEX-35an kotizatzen duen 2015. urtetik. Planaren finantzarizazio digitalaren ideologiaren adierazpenik argiena da, gaitzaileen atalean.

Azkenik, SPRI harro agertu ohi da bere bitartekari rolari buruzko propaganda ariketetan («oso ETEzaleak gara»), baina, egia esan, planaren aplikazio-eremu bakar batek ere ez du horri buruzko aipamenik egiten, orrialde pare batean eta atal txiki batean ez bada. Hori konpontzeko, planaren helburua da hainbat hamarkadatan zehar huts egiten daramatzaten egitura bateratzaileetara bideratzea baliabide publiko guztiak, klusterrak esaterako, administrazio publikoaren plan digitalak diseinatzeko eta garai digital honetan gobernuak egin beharreko lanak egiteko.

Azken finean, publikoa kostu bat delako ideia gailentzen da, berrikuntza-, sormen-, talentu- eta balio-iturri izan ordez. Hori dela eta, planean ez da gogoetarik egiten software libreari buruz, horri esker existitzen diren arren enpresa teknologiko gehienak Euskadin, ez eta aipatutako forma korporatiboak ez diren beste edozein enpresa-koordinaziori buruz ere. Gauza bera gertatzen da ikerketarekin; izan ere, unibertsitate-zentroek duten funtzio publikoari buruzko aipamenik ez da ageri, eta irtenbide itxiak edo enpresa pribatu handien berrikuntzak baino ez dira nabarmentzen.

Egia esan, software librerik gabe, ez dugunez jabetza intelektual propio gehiegirik, ez litzateke lurraldeko garapen teknologikorako ia gaitasunik egongo. Halaber, ez da hain zaila beste etorkizun digital bat irudikatzea, non ESLE (Euskadiko Teknologia Askeen eta Ezagutza Irekiaren Enpresen Elkartea) edo Teks Sarea bezalako sareak (Ekonomia Sozial Eraldatzailearen esparruan teknologia libreetan lan egiten duten enpresa eta kooperatiben sarea), besteak beste, balioetsi, garapen teknologikoetarako sarbidea instituzionalizatu eta tokiko kooperatibei garai berrira egokitutako zerbitzu publikoen sorta bat eskaintzeko aukera emango balitz. Aldiz, ekosistema kooperatibo digital lurraldetu bat plan horretatik oso urrun dago; gobernuak App Store gisa eta gobernantza estrategikoa aurrez definitutako eta itxitako sistema eragile bat balitz bezala irudikatzen du.

Honenbestez, alternatiba bat eta elkarlanean eraikitako etorkizun digital aberats bat zabaltzeko aukerak irudikatzeke daude oraindik.