Hizkuntza politikan, Euskal Elkargoa gidari eta EEP elkargune

«Euskara eta euskal kultura dira Euskal Elkargoaren oinarria eta funtsa; horiek gabe ez zen elkargorik izanen». Hitz horiekin eman zien hasiera Jean Rene Etxegarai Baionako auzapezak Euskal Konfederazioak eta Euskaltzaindiak Baionako Euskal Museoan antolatutako jardunaldiei. Euskal Elkargoaren sortzea eta euskararen geroa izenburupean, egun osoko gogoeta eta eztabaida proposatu zituzten, urtarrilaren 1etik aitzina sortuko den egiturak izan beharko duen hizkuntza politikaren erronka nagusiak definitzeko.

Mathieu Berge EEP Euskararen Erakunde Publikoko presidenteak argi utzi zuen hasieratik: «Lau milioi euroko aurrekontuarekin ezin da hizkuntza politika bat eraman». Erakunde bakoitzak eraman behar du hizkuntza politika publikoa. Horregatik, adierazi zuen Euskal Elkargoak hizkuntzaren eskumena hasieratik hartu behar duela, euskara batzorde bat sortu eta kudeatuko duen eskumen bakoitzeko transbertsaltasuna bilatuta. Frantziako legediak euskararen ofizialtasuna baimentzen ez badu ere funtzionamendu elebiduna izatea ez duela debekatzen ohartarazi zuen. «Hizkuntza politikaren eskumena hasieratik hartu beharko da. Gehienak ados dira, baina delibero baten bidez formalizatu beharko da», Jean Claude Iriart Euskal Kulturaren Herri Arteko Sindikatuko (EKHAS) presidentearen hitzetan.

Hala, Ipar Euskal Herrirako hizkuntza politikaren gidaritza Euskal Elkargoak hartu beharko duela zehaztu zuen Bergek. «Baina ez zaie beste erakundeei erantzukizuna kendu behar». Horretarako, EEPren funtzioa azaldu zuen: adostasuna lortze aldera instituzioak mahai inguruan jartzen dituen organo politikoa izatea. Iriartek zehaztu zuen desafioa: «Eskumenak usu partekatuak dira; haurtzaindegien kudeaketa lau instituzioren artean egiten da, gaur egun. Elkarren artean bildu behar dira, helburu amankomunak definitzeko».

Eleetatik harago, neurriak praktikara eraman behar direla gaineratu zuen Bergek. «Begira Korsikan: paperean gauza asko lortu dute, baina lekuan berean ez da aldaketa ageri. Hautetsioi anitz gustatzen zaigu pankarten gibelean agertzea, baina gero praktikara eraman behar da». Haren ustez, Frantziako administrazioaren arazo nagusia ez da euskararen «kontra» direla, ez dutela ezagutzen baizik. Hartara, hizkuntza politikako adituen eremutik atera behar dela erran zuen. «Eragina izatea nahi baldin badugu, hizkuntza politika herritar guziei mintzatu behar zaie».

Erronkak

Euskalgintzako eragileek hartu zuten hitza goizean, euskara biziberritzeko beharrezkotzat jotzen dituzten neurri nagusiak aurkezteko. Orain artekoan EEPk nagusiki irakaskuntza eta aisialdi arloko politikak bultzatu dituela esplikatu zuen Sebastien Castet Euskal Konfederazioko kideak, bereziki haurrak ukitzen dituzten eremuak jorratuta. Era berean, aste honetan parlamentari sozialista batzuek egin duten lege proposamena ere izan zuen mintzagai. Berandu iritsi den proposamena izateaz gain biziki mugatua dela deitoratu zuen, irakaskuntza, hedabideak eta seinaleak baizik ez lituzkeelako ukiko. Hala, Euskal Konfederazioak egin duen prospekzio lana aurkeztu zuen. Hiru jokaleku landu dituzte 2050erako utz lezaketen egoera aztertuta: orain arteko garapenari eustea, gelditzea eta indartzea. Gelditu edo mantenduko balitz, Ipar Euskal Herriko hiztun kopurua %21 inguruan izanen litzatekeela neurtu dute, Unescok hizkuntzen iraupenerako jartzen duen langatik biziki apal. Hartara, ezinbestean hizkuntza politika indartu behar dela aldarrikatu zuen. «Nola egin herritarren %35 euskarazko B1 mailara iritsi eta hiztun autonomoa izan dadin?», galdetu zuen. «Txepetxen teoriari jarraikiz», hiru arlo indartzeko beharra agertu zuen: ezagutza, motibazioa eta erabilera. «Hiruretan eragin behar da».

Transmisioan jauzi kuantitatiboa eta kualitatiboa egin behar dela argudiatu zuen Marie Andre Ouret Biga Bai guraso elkarteko kideak. Haurren irakaskuntzan, eskaintza elebiduna sail guzietara zabaltzeaz gain, irakasle kopuru «egokia» segurtatu behar dela adierazi zuen. Halaber, sail elebidun guzian, lehen hezkuntzan murgiltze eredua jartzea beharrezkotzat jo zuen. Euskarazko ikasmaterialak eta irakasleen formakuntza bermatu behar direla ere erran zuen, «oztopo arruntei» aterabidea emateko eskatuta. «Botere publikoei ikastoletan inbertsioak egitea baimendu behar zaie».

Helduen irakaskuntzari dagokionez, hiztun berrien kopurua %25era igotzea jarri dute helburutzat, horretarako arloa «antolatu» behar dela azalduta. Diruztapenaz gain, irakasleen formakuntza eta ikasleentzako bekak aipatu zituzten, irakasmoldeen garapen bat —besteak beste, numerikoa— egon behar dela ohartaraztearekin batera.

Erabileraren arloan, euskarazko aisialdi eskaintza garatzeko beharra azpimarratu zuten, besteak beste, 2020rako euskarazko sei zentro sortzea eskatuta. Euskal hedabideen saila ere indartu behar dela ohartarazi zuten, baina, bereziki, euskara bizi publikoan txertatzeko botere publikoek duten ardura utzi zuten agerian. Herriko etxe guzietan euskara planak diseinatzearekin batera, beren zerbitzuetan euskarak «transbertsala» izan behar duela adierazi zuten, eta zerbitzu pribatuetan jende gehien ukitzen dutenak lehenesteko eskatu.

Azkenik, euskara ikasteko, erabiltzeko eta transmititzeko «motibazioa» sustatu behar dela erran zuten, arlo bakoitzeko neurri zehatzak jarrita. Casteten hitzetan, horrek ez du «soilik» euskalgintzaren funtzioa izan behar. «Erakunde publikoak eredugarri izan behar dira, neurriak hartuz eta egunerokoan erabilera praktikara eramanez». Hur Gorostiaga Seaskako zuzendariak eman zion azken puntua. «Orain arte, erabakitzaileak Bordelen edo Pauen ziren; orain, Baionan izanen dira. Ez ditugu laxatuko!».