Albistea entzun

PENTSALDIAN

Uholdeak

Aiora Zabala - Cambridgeko Unibertsitateko irakaslea

2021eko abenduak 21

Azkenaldiko prezipitazioak klima aldaketaren zeinu diren ala ez, zaila da segurtasunez esatea. Ziur esan daiteke, ordea, ondorio latzenak saihestu eta eraginei aurre egiteko prest egotea gure esku dagoela erabat.

Uholdeei buruz idazten tentuz ibili nahi nuke. Galera pertsonalak izan dituztenak aintzat hartuta gehienbat; baita kalte materialak jasan dituztenak ere, jo eta su erreskatean ibili direnak eta garbiketan dabiltzanak, arrisku eta alerta planak kudeatzen dituztenak, eta ikarak edota ziurgabetasunak jota ezinegonean izan direnak eta daudenak. Arrotxapeko piraguistaren eta auzolanean aritutakoen baikortasuna eredu hartuz, gertaera hauei aurrez begiratu behar, ordea. Ez horrenbeste naturaren fenomeno indartsuak behatzeak askori pizten digun zirraragatik, baizik eta hainbaten bizitza aztoratu eta aztoratuko dutelako.

Tentuz, era berean, eguraldi euritsu luze hau klima aldaketaren ondorio dela doitasunez jakitea ez delako erraza. Itzulera-denboraldia teknizismoaren arabera, neurri bateko euriteak eta uholdeen zabalerak hainbat urtetik behin gertatzea espero daiteke: leunagoak hamar urtetik behin, egundokoak ehun urtetik behin, eta abar. World Weather Attribution bezalako ikerlan proiektu erraldoiak dabiltza jazoera zehatzei buruzko horrelako galderak ahalik eta azkarren erantzuten. Proiektu honen arabera, Alemanian udako uholdeak eragin zituen prezipitazioa laurehun urtetik behin espero zitekeen, klima aldaketarik gabe. Aldaketa klimatikoak horrelako epealdiak murrizten ditu; beraz, muturreko fenomenoak maizago espero daitezke.

Prezipitazio hauen aldaketen ondorioak aurreikustea are zailagoa da, tokian tokiko ezaugarriak eta giza faktoreak sartzen direlako. Funtsezko zergatia mundu mailako negutegi efektuko gasen isurpenak direnez, norbanakoei ezer egitea ezinezkoa irudituko zaigu. Beldurrez edo frustrazioz, etsita sentitu gaitezke.

Giza faktorea tartean dagoelarik, ordea, erantzuna gure esku sartzen da bete-betean. Honek esan nahi du ez dagoela etsipenerako tokirik, ekimenerako baizik, baita klima aldaketa bezalako erraldoi baten aurrean ere. Katrina urakanak baliabide gutxieneko familiak ebakuatzeko laguntza behar dutela erakutsi zuen. Kentuckyko tornadoen ondorioak larrialdi meteorologikoetan lantegietan neurriak hartzearen garrantzia oroitarazi du. Gastu ekonomiko gisa hartzen diren neurriek benetako irabaziak edota kalte-saihesteak ekarri ditzakete gero. Iaz Frantziako Alpe Maritimoetan Alex ekaitzak birrindutako hainbat errepide berreraikitzen dihardute oraindik. Kalteak ekiditeko gastuak etorkizunerako aurrezpen itzelak izan zitezkeela erakusten du. Euskadiko Uraren Agentziaren online mapan, adibidez 10, 100 eta 500 urtetik behin urpetu litezkeen tokiak erraz ikus daitezke —zuhur ibiltzeko erabat lagungarri—. Gune aldapatsuetan dagoen lur estaldurak (landaredia, zuhaiztiak) eta azpiegiturek zeresan handia daukatela ere badakigu.

Aipu berezia aldiriek merezi dute. Mendaro errepidez isolatuta gelditu zelarik, trenak jarraitu zuen, fidagarri. Gabirian, bestalde, zerbitzua moztu behar izan zen, agian trenbidearen inguruko landaredia ongi mantendu ez izanagatik. Hortaz, hasierako lagunen zerrendan, mendiak eta zuhaitzak poliki zaintzen dituztenak ere sartuko nituzke. Madril eta Donostia ziztuan lotuko dituen inbertsioaren frakzio bat eguneroko trenbideak mantentzera bideratuko balitz...

Asko balio du irakurri duzun albiste/artikulu honek. Talde baten lanaren emaitza da.

Albiste hau zuri helarazteko eta talde honek bere lana baldintza egokietan egin dezan, BERRIAk ezinbestekoa du zure sostengua.

Zure babes ekonomikoarekin, aldi hau kontatzeko funtzioa betetzen jarraitu nahi dugu: kazetaritza konprometitu, kalitatezko eta independentea egiten.

Albiste gehiago

Abuztuan izandako beroaldiaren irudi bat, Bilbon. ©JAVIER ZORRILLA / EFE

'El Niño', eta tenperaturak goia jo duen urtea

Iñaki Petxarroman

Munduko Meteorologia Erakundeak uztailean eman zuen hasitzat 'El Niño' fenomenoa. Jatorria Ozeano Barean du, baina eragin ohi duen tenperatura igoerak mundu osoa astindu du, inoizko udarik beroena izan baita. Alabaina, neguan izan ohi du indar handiena, eta uste dute 2024an nabarituko direla horren ondorioak.

 ©JAZKI FONTANEDA / FOKU

«Klima krisiari 'El Niño' gehituta, hurrengo urteak oso-oso beroak izango dira»

Nagore Arin - Iñaki Petxarroman

'El Niño' fenomenoak Euskal Herrian dituen ondorioak ikertu ditu, besteak beste, Tecnaliako ikertzaile eta Euskalmeteko meteorologoak.

 ©BOB EDME

Mixel Oronoz, «apezen kasta» lehertu nahi zuen euskaltzalea

Ekhi Erremundegi Beloki

Euskal Konfederazioko lehendakari eta bozeramaile izan zen 2015 arte. Hainbat liburu idatzi zituen, eta Elizaren norabidea gogor kritikatu. 88 urte zituen.

 ©JON URBE / FOKU

«Jar ditzagun aditz errazak, jende guztiak erabiliko dituenak»

Arantxa Iraola

'Euskara orain. Eraginkortasuna helburu' lana atondu du Mendizabalek, euskararen egoera ikuspegi «ezohiko» batetik aztertze aldera. Aurrez ere ozen egina zuen euskara «sinplifikatzeko» eskea: berritu egin du.

Astekaria

Asteko gai hautatuekin osatutako albiste buletina. Astelehenero, ezinbesteko erreportajeak, elkarrizketak, iritziak eta kronikak zure posta elektronikoan.

Iruzkinak kargatzen...

Izan BERRIAlaguna

Zure babes ekonomikoari esker, gure funtzioa betetzen jarraituko dugu egunero:
jendearen galdera eta kezkekin bat egingo duen kazetaritza bat egiten.