Urteko egunik luzeenak, alaienak?

Iritsi da ekaina, eta harekin urteko egunik luzeenak. Hondartza denboraldia estreinatu berri dugun honetan, opor usaina dario ekainari: badator uda eta badatoz festak! Aspalditik ospatu izan da udako solstizioa, eta badira arrazoi kulturalez haratago, ugaztun bezala, berezkoak ditugun hainbat arrazoi urteko egunik luzeenetan alaitasuna eta ongizatea sentitzeko.

Gure planetaren zikloetara egokitzeko, bizidunok ere zikloak osatzen ditugu gure baitan, ziklo zirkadianoak deituak. Gorputzean ordulari molekular konplexuak ditugu, gure zikloen maiztasuna eta anplitudea planetaren zikloekin sinkronizatzen dituztenak. Horren helburua inguruko elikagaien kalitatearen, tenperaturaren, hezetasunaren eta urte sasoiaren aldaketen aurrean baliabideak hobekien kudeatzea izaten da, biziraupena bermatzeko. Jakina denez, loa eta elikatzeko momentua erritmo zirkadianoak zehazten dizkigu, baina baita gorputzeko tenperatura, garunaren aktibitatea, hormonen ekoizpena, zelulen birsorkuntza, zaurien sendatzea, eta beste hainbat funtzio biologiko ere.

Ordulari gehienen antzera, barne ordulari horiek ere etengabe doitu behar dira. Hainbat ikerketak diotenez, eguzkiaren argiaren intentsitatea, uhin-luzera eta iraupena dira ordulari molekular horien funtzionamendua gehien moldatzen duten faktoreak. Gure erretinan argiarekiko sentikorrak diren zelula desberdinak ditugu: batzuek jasotzen duten informazioa ikusmenerako erabiltzen dugu, baina badira beste batzuk pigmentu bereziei esker eguzki argiaren bestelako informazioa jasotzen dutenak. Horrela, gure begietara iristen den argiaren araberako informazioa garunean (hipotalamoan) integratzen da, eta bertatik jariatzen den melatonina hormonaren bidez, gure zikloak eguzkiaren ordulari eta egutegiarekin sinkronizatzen dira.

Odoleko melatoninaren presentzia eta kontzentrazioa erritmo zirkadianoaren jarraipena egiteko erabili izan da hainbat ikerketatan: Suedia iparraldeko hainbat pertsonaren melatonina hormonaren zikloak, adibidez, urtaro aldaketak —eta bereziki eguzki orduek— sinkronizazio prozesuan duen eragina aztertzeko egindako ikerketa batean. Lortutako emaitzen arabera, pertsona horiek melatonina ordu eta kantitate desberdinetan jariatzen zuten urtaroaren arabera. Gainera, Siberian egindako beste ikerketa batean ikusi zutenez, melatoninaren zikloak hobeto doitzen dira udan neguan baino, eta argitaratutako artikuluak dioenez, Siberiako neguak ziklo zirkadianoaren sinkronizazioa zailtzen du.

Sinkronizazio prozesuak huts egiten duenean ondorio kaltegarri nabarmenak pairatzen ditugu, hala nola, depresioa, lo ezina, arazo gastrointestinalak, sistema-immunearen desorekak edo obesitatea. Hori gutxi balitz, Frontiers in Neuroendocrinology aldizkarian argitaratu berri den artikulu baten arabera, baita ugalketa-aparatuan ere. Artikulu honetan, gainera, argiztapen artifizialak eta argi kutsadurak gure osasunean izan ditzaketen kalteen inguruko gogoeta egin dute. Izan ere, argi artifizialak egun eta gau zikloak asaldatzen ditu eta berarekin erritmo zirkadianoaren sinkronizazioa eragozten du.

Laburbilduz, argiak —artifiziala zein naturala— eragin nabarmenak ditu gure gorputzean. Egunak luzatuz doazen honetan, gure barneko ordularia errazago sinkronizatzen da inguruarekin eta horrek hainbat funtzio orekatzen eta osasuntsu mantentzen laguntzen digu. Pentsatzekoa da ongizate honek positiboki eragiten duela gure umorean eta gure bizimoduak udan ematen dizkigun pozak alde batera utzita (oporrak, hondartza denboraldia, herriko festak...), gure arbasoek ere bazituztela urteko egunik luzeenak alaitasunez ospatzeko arrazoiak.