Lorategi bat poesiari

Iranera garamatza udaberri honetan Munduko Poesia Kaieren bildumak. Forugh Farrokhzad 1930eko hamarkadan sortu zen Teheranen, eta bere hitzei darien indar eta askatasunari esker, poesia modernoaren ikur bilakatu zen laster bere herrialdean. Miretsia eta arbuiatua aldi berean, Farrokhzaden lanak sentipenak eta pasioak jartzen ditu tradizioak ezarritakoaren gainetik. Bizi-intentsitate hori, ordea, fintasun eta lirismo handiz adierazten du, Miren Agur Meabek euskarara bikain ekarri duen gisan.

Lorategi bat da Farrokhzaden poesia, bere usain, kolore, argi eta ilunekin. Poema bakoitza hazten eta loratzen ikus daiteke irakurri ahala, idazleak darabiltzan erritmo eta lengoaia lirikoaren bidez. Errepikapenak erabiltzen ditu sarri, poemen azpian dirauten erresistentzia aldarrien oihartzun, eta testuari indarra emateaz gain, irakurketa-erritmo propioa ezartzen die, deklamaziotik gertu lerratzen dena. Irudi sinboliko sendoak sortzen ditu, ahaltsuak, betiere naturarekiko harreman estuan, baina ohiko metafora klasikoetatik itzuri doazenak: «Damutuko zara/ zure oinazeari kontra eginez gero./ Tristuraren lorea usaintzen ari zara,/ beste poema bat idazten hastear». Lorategi bat eraiki zuen Farrokhzadek poesian, bere min eta esperantzak, amets eta nostalgiak erein eta zaintzeko.

Poeta irandarraren lan guztian zehar suma daiteke gizartearen epaiak bere bizitzan utzitako arrastoa. «Okerreko» bidea hautatzearen zamak talka egiten du emakume honen askatasun egarriarekin. Hala, bada, abandonuak, gaitzespenek eta baztertzeak eragindako samin hori garrasi baten indarraz zein lore baten hauskortasunez adieraz dezake. Gizarte tradizional baten pentsaeratik eta juzgu gaiztoetatik ihes egin nahi du Farrokhzadek, baita haren poesiak ere. «Denboragarrenera, haize-euriek/ nire izena ezabatuko dute hilarritik./ Nire hilobia, izenik gabe orduan/ desondraren ele-meletik geratuko da libre». Min horretan, bereziki nabarmentzen da semea kendu izanaren zigorra (Poema bat zuretzat, Itzulera). Ez zaio, baina, kemenik ezta ironiarik ere falta epai horiei aurre egiteko (Panpina mekanikoa, Ai herrialde miresgarria...).

Zubiak eraikitzea da Munduko Poesia Kaieren lorpen ederrenetako bat, eta ezin uka dezaket Farrokhzaden askatasunarekiko grinak eta bizitzarekiko minak bilduma honetan itzulitako beste poeta bat gogorarazi didanik, Alfonsina Storni. Arauz jositako mundu batean emakume izatearen zigorra eta plazera dakarte biek ala biek poesiara. Kontzientzia horren baitan, gorputzak presentzia garrantzitsua hartzen du esku artean dugun liburuan: «Gorputza zer da, kartzela edo lur askea?».

Antologia labur baina intentso honek ongi aitortzen digu Farrokhzaden poesiak haren bizitzarekin batera egin zuela bidea. Bidaide dira maitasuna, bereiztea, bakardadea, zigorra, erbestea, matxinada, itzulera, esperantza. Askatasunaren pasioz eta errealitatearen krudelaz loratutako lorategi batera doan bidea.