Berria Estilo Liburua

MUNDUA

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

G

GABON
Gales
Galizia
GAMBIA
Gaza
GEORGIA
GHANA
Gibraltar
GINEA
GINEA BISSAU
Golan
GRENADA
GREZIA
Groenlandia
Guadalupe
Guam
GUATEMALA
GUYANA
Guyana Frantsesa

GABON

Gabongo Errepublika
Herritar izena: gabondar.
Eremua: 267.667 km2.
Hiriburua: Libreville (librevilletar).
Hiri nagusiak: Lambarene, Muila, Tchibanga, Makoku, Kulamutu, Oyem, Port Gentil, Franceville.
Dirua: CFA franko.

Hizkuntzak: frantses (ofiziala), fangera, myene, nzebiera, eshira/bapunuera (edo punuera), bandjabi eta beste zenbait.
Biztanleak: 1,5 milioi (NBE, 2012). Berrogei talde etniko daude Gabonen. Bantu tribuak (fang, bapunu edo punu, obamba eta nzebi dira handienak). Beste afrikar batzuk (babongo tribua tartean) eta europarrak (frantziarrak, nagusiki).
Erlijioak: kristau (%55-75), animista, musulman.

Gales

Herritar izena: gales.
Eremua: 20.766 km2.
Hiriburua: Cardiff (galesez, Caerdydd).
Hiri nagusiak: Swamsea, Newport, Bangor, St. David's.

Hizkuntzak: 610.000 lagun inguru mintzo dira galesez, biztanleen %20,5.
Biztanleak: 1,3 milioi. Zuri (%97,9), Asia hegoaldeko (%0,9; indiar, pakistandar, bangladeshtar), mestizo (%0,6; zuri-beltz, zuri-asiar, beste), txinatar (0,4), beltz (%0,2).
Erlijioak: kristau (%71,9), budista (%0,2), hindu (%2), judu (%1), musulman (%7), sikh (%0,1), beste (%0,2), sinesgabe (18,5), zehaztugabe (%8,1).
Jakingarriak: galesez, Cymru.
Transkripzioak: galesezko izenak arrotzak zaizkigunez, ingelesezkoak hobetsiko ditugu. Hizkuntzari buruzko artikuluetan, baina, galesezko erak ere aipatuko ditugu, parentesi artean.

ingelesez	galesez
Anglesey	Ynys Mon
Barry	Y Barry
Caernarvon	Caernarfon
Cardiff	Caerdydd
Carmarthen	Caerfyrddin
Colwyn Bay	Bae Colwyn
Conway	Conwy
Holyhead	Caergybi
Neath	Castel Nedd
Newport	Carnewydd-ar-Wisg
Pembroke	Penfro
Rhondda	Y Rhondda
Rhyl	Y Rhyl
St. David's	Ty ddewi
Swansea	Abertawe
Wrexham	Wrecsam

Galizia

Herritar izena: galiziar.
Eremua: 29.574 km2.
Hiriburua: Santiago de Compostela; laburturik, Santiago.
Hiri nagusiak: Vigo, Coruña, Pontevedra, Lugo, Ferrol, Ourense.

Hizkuntzak: galiziera edo galego, gaztelania. Galizieraz %80 inguru mintzo dira.
Biztanleak: 2,7 milioi.
Jakingarriak: galizieraz, Galiza.
Transkripzioak: galizierazko izenak erabiliko ditugu. Coruña, dena dela, artikulurik gabe idatziko dugu.

gaztelaniaz	euskaraz
Arosa	Arousa
Bayona	Baiona
Caldas de Reyes	Caldas de Reis
Carballino	Carballiño
Costa de la Muerte	Heriotzaren kosta / Costa da Morte (Coruña)
El Barco de Valdeorras	Barco de Valdeorras
El Ferrol	Ferrol
El Grove	Grove
Finisterre	Fisterra
Ginzo de Limia	Xinzo de Limia
La Cañiza	Cañiza
La Coruña	Coruña
La Estrada	Estrada
La Guardia	Guarda
La Toja	Toxa
Lage	Laxe
Lovios	Lobios
Mugia	Muxia
Noya	Noia
Orense	Ourense
Puebla de Trives	Pobra de Trives
Puente Caldelas	Ponte Caldelas
Puenteareas	Ponteareas
Puentedeume	Pontedeume
Rías Altas	Rias Altas
Rías Bajas	Rias Baixas
Río Duero	Rio Douro
San Justo	San Xusto
Sangenjo	Sanxenxo
Santiago de Compostela	Santiago de Compostela
Terra Chá	Terra Cha
Viana del Bollo	Viana do Bolo
Villagarcía de Arosa	Vilagarcia de Arousa
Villalba	Vilalba
Vivero	Viveiro

GAMBIA

Gambiako Errepublika
Herritar izena: gambiar.
Eremua: 11.300 km2.
Hiriburua: Banjul (banjuldar).
Hiri nagusiak: Serekunda (edo Serrekunda), Brikama, Mansa Konko, Janjanbureh (edo Jangjangbureh; lehen, Georgetown), Basse Santa Su (Basse esaten diote maizenik), Kerewan.
Dirua: dalasi.

Hizkuntzak: ingeles (ofiziala), mandinkera, fula (pulaar, fulani, fulaera eta peul ere deitzen dute, baina BERRIAk fula erabiliko du), wolofera, diolera.
Biztanleak: 1,8 milioi (NBE, 2011). Mandinka (%42), fula edo peul (%18), wolof (%16), diola (%10), soninke edo serahuli (%9), beste (%4), europar eta libanoar (%1).
Erlijioak: musulman (%90), kristau (%9), sinesmen tradizional (%1).

Gaza

Eremua: 360 km2.
Hiri nagusiak: Gaza, Deir al-Balah, Khan Yunis, Rafah.

Hizkuntzak: arabiera, hebreera, domariera, ingeles.
Biztanleak: 1,37 milioi.
Erlijioak: musulman (%99), kristau (%0,7).
Jakingarriak: lurralde okupatua da, Zisjordania, Jerusalem ekialdea eta Golan bezala. 1967an hartu zituen Israelek, Sei Eguneko Gerran. 2005ean, hustu egin zituen Gazako kokagune juduak.

GEORGIA

Georgiako Errepublika
Herritar izena: georgiar.
Eremua: 69.700 km2.
Hiriburua: Tbilisi (tbilistar).
Hiri nagusiak: Kutaisi, Rustavi, Batumi, Sokhumi, Txiatura, Gori, Poti, Tkibuli, Tskhinvali, Tskhaltubo.
Dirua: lari.

Hizkuntzak: georgiera (ofiziala, %91), errusiera (%9), armeniera (%7), azerbaijanera (%6), osetiera, abkhaziera (100.000, ofiziala Abkhazian).
Biztanleak: 4,3 milioi (NBE, 2012). Georgiar (%83,8), azeriar (%6,5), armeniar (%5,7), errusiar (%1,5), osetiar (%0,9), beste (%1,6).
Erlijioak: georgiarrak kristau ortodoxoak dira nagusiki (%83,9), musulman (%9,9), armeniar apostoliko (%3,9) katoliko (%0,8), beste (%0,8), sinesgabe (%0,7). Adjariarrak musulmanak dira (sunitak, gehienbat).
Jakingarriak: Georgian bi errepublika autonomo daude (Abkhazia eta Adjaria). Georgiak, independentzia lortu ondoren (1991), autonomia kendu zion Abkhaziari; abkhaziarrak matxinatu egin ziren, eta independentzia aldarrikatu zuten 1999an; gaur egun, 'de facto' independentea da. Hego Osetia eskualde autonomoa zen, eta hari ere autonomia kendu zion Georgiak independentzia lortu eta gero; eskualdearen kontrola guztiz argitu gabe dago, baina 'de facto' errepublika independentea da. Hego Osetiak bat egin nahi du Ipar Osetia-Alaniarekin (Errusiar Federazioa).
Transkripzioak: georgiar alfabetoan idatzitako izen bereziak idazteko, ikus zirilikotik transkribatzeko taula. Independentzia lortu ondoren, zenbait hiriren izenak aldatu egin zituzten.

lehen	orain
Gegetxkori	Martvili
Makharadze	Ozurgeti
Ordzhonikidze	Kharagauli
Tsakhaia	Senaki
Tsulukidze	Khoni

erdaraz	euskaraz
Mitskheta	Mtskheta

GHANA

Ghanako Errepublika
Herritar izena: ghanatar.
Eremua: 238.533 km2.
Hiriburua: Akkra (akkratar).
Hiri nagusiak: Kumasi, Tamale, Sunyani, Cape Coast, Koforidua, Bolgatanga, Wa, Ho, Sekondi, Asamankese, Elmina, Nsawam, Takoradi, Tarkwa, Tema.
Dirua: cedi.

Hizkuntzak: ingeles (ofiziala), akanera, more-dagbaniera, eweera, gaera eta beste zenbait.
Biztanleak: 25,5 milioi (NBE, 2012). Ghanan talde asko daude: akan (%44), moshi-dagomba (%16), ewe (%13), ga (%8), gurma (%3), joruba (%1), europar eta beste zenbait (%1,5).
Erlijioak: kristau (%63), sinesmen tradizional (%21), musulman (%16).

Gibraltar

Herritar izena: gibraltartar.
Eremua: 6,5 km2.
Dirua: libera gibraltartar.

Hizkuntzak: ingeles (ofiziala), gaztelania, italiera, portugesa.
Biztanleak: 28.750 lagun. Espainiar, italiar, ingeles, maltar, portuges, aleman, magrebtar.
Erlijioak: katoliko (%78,1), Ingalaterrako Eliza (%7), beste kristau (%3,2), musulman (%4), judu (%2,1), hindu (%1,8), sinesgabe (%2,9), beste (%0,9).
Jakingarriak: Andaluziako hegoaldeko kolonia britainiarra.

erdaraz	BERRIAn
Estrecho de Gibraltar / Strait of Gibraltar / détroit de Gibraltar	Gibraltarko itsasartea

GINEA

Gineako Errepublika
Herritar izena: ginear.
Eremua: 245.857 km2.
Hiriburua: Konakry (konakriar).
Hiri nagusiak: Boke, Kamsar, Kankan, Kindia, Labe, Nzerekore, Fria, Siguiri, Macenta.
Dirua: franko ginear.

Hizkuntzak: frantses (ofiziala), fula (peul ere esaten diote), malinkera (mandinkera ere esaten diote), susuera, kisiera eta beste zenbait.
Biztanleak: 10,5 milioi (NBE, 2012). Peul edo fula (%40), malinke (%30; mandingo eta maninka ere deitzen diete), susu (%20), eta beste zenbait (%10; gerze, toma, kisi...).
Erlijioak: musulman (%85), kristau (%8), sinesmen tradizional (%7).

GINEA BISSAU

Ginea Bissauko Errepublika
Herritar izena: ginear / gineabissautar.
Eremua: 36.120 km2.
Hiriburua: Bissau (bissautar).
Hiri nagusiak: Bafata, Quinhamel, Bolama, Cacheu, Gabu, Farim, Buba, Catio.
Dirua: CFA franko.

Hizkuntzak: portuges (ofiziala; %14), portuges kreolera (%44), balantera, fula (peul ere esaten diote), mandinkera edo malinkera, manjakera.
Biztanleak: 1,6 milioi (NBE, 2012). Afrikar %99 (balanta%30, peul edo fula %20, manjak (%14), mandinga edo malinke (%13), papel (%7) eta beste zenbait (europar eta mestizo, %1).
Erlijioak: sinesmen tradizional (%50), musulman (%45), kristau (%5).

Golan

Jakingarriak: Siriako hego-mendebaldeko ordokia da, 'Golango gainak' ere deitua. Guztira, 1.800 kilometro karratu ditu, eta Israelek hartuak ditu haietako 1.200. 1967an okupatu zituen, eta 1981ean bereganatu. Israelen menpeko zatian, 20.000 kolono daude; Siriak kontrolatzen duen aldean, berriz, 20.000 lagun bizi dira. Ikus Israel eta Siria.

GRENADA

Herritar izena: grenadar.
Eremua: 344 km2.
Hiriburua: Saint George's (saintgeorgestar).
Hiri nagusiak: Gouyave, Grenville, Hillsborough, Saint Andrew, Saint David.
Dirua: Karibe ekialdeko dolar.

Hizkuntzak: ingeles (ofiziala), patois (frantses kreolera).
Biztanleak: 105.000 lagun (NBE, 2012. Beltz (%82), mestizo (%12), indopakistandar (%3), europar (%2,9), zenbait arawak (Karibeko amerindiarrak).
Erlijioak: katoliko (%53), anglikano (%13,8), bestelako protestante (%33,2).

GREZIA

Heleniar Errepublika
Herritar izena: greziar / greko.
Eremua: 131.940 km2.
Hiriburua: Atenas (atenastar).
Hiri nagusiak: Tesalonika, Patras, Heraklion, Larisa, Lamia, Komotini, Ioanina, Korfu, Mitilene, Tripoli, Ermoupoli, Kozani, Pireo, Peristeri.
Dirua: euro.

Hizkuntzak: greko/greziera (ofiziala, %99), albaniera, turkiera, aromaniera, italiera, errusiera, mazedoniera, erromani, ingeles, frantses.
Biztanleak: 11,4 milioi (NBE, 2012). Greziar (%98), beste (%2; mazedoniar, turkiar, albaniar, ijito, errusiar...).
Erlijioak: greziar ortodoxo (%98), musulman (%1,3), beste (%0,7).
Transkripzioak: izen bereziak idazteko, ikus alfabeto grekotik transkribatzeko taula.

erdaraz	euskaraz
Acaya / Achaïe / Achaea	Akaia
Aegean sea / mer Égée	Egeo itsasoa
Arcadia / Arcadie	Arkadia
Atenas / Athenes	Atenas
Athos / Estado Monástico Autónomo de la Montaña Sagrada / La République monastique de la Sainte Montagne	Atos / Mendi Santuko Errepublika Monastiko Autonomoa, -a
Atica / Attique	Atika
Atica Occidental / Attique de l'Ouest / West Attica	Mendebaldeko Atika
Atica Oriental / Attique de l'Est / East Attica	Ekialdeko Atika
Beocia / Béotie / Boeotia	Beozia
Calcídica / Chalcidique / Chalkidiki	Kaltzidika
Canea / Hania / Canée / Chania	Kanea
Cefalonia / Céphalonie / Kefalonia	Zefalonia
Citera / Kythira / Cythère	Kizera
Corfú / Corfou / Kerkira	Korfu
Corintia / Corinthie	Korintia
Corinto / Corinthe	Korinto
Creta / Crète	Kreta
Cícladas / Cyclades	Zikladeak, -ak
Delphes / Delphi	Delfos
Dodecaneso / Dodécanèse	Dodekaneso
Egeo meridional / Sud de l'Égée / South Aegean	Hego Egeo
Egeo septentrional / Nord de l'Égée / North Aegean	Ipar Egeo
El Pireo / Le Pirée / Peiraieus	Pireo
Emacia / Imathie / Émathie / Imathia	Ematia
Epire / Epirus	Epiro
Espóradas / Sporades	Esporadak, -ak
Estado Monástico Autónomo de la Montaña Sagrada / La République monastique de la Sainte Montagne	Mendi Santuko Errepublika Monastiko Autonomoa, -a
Etolia-Acarnania / Étolie-Acarnanie / Aetolia-Acarnania	Etolia-Akarnania
Eubée / Euboea	Eubea
Eurytanie / Évrytanie	Euritania
Ftiótide / Phthiotide / Phthiotis	Ftiotida
Fócida / Phocide / Phocis	Fozida
Grecia Central / Grèce central / Central Greece	Erdialdeko Grezia
Grecia occidental / Grèce de l'Ouest / West Greece	Mendebaldeko Grezia
Hebros / Evros	Hebro (eskualde historiko-politikoa)
Hèbre / Hebro / Hebrus	Evros (ibaia)
Ilia / Elis	Elide
Ioannina	Ioanina
Islas Jónicas / Îles ioniennes / Ionian Islands	Joniako uharteak, -ak
Laconia / Laconie	Lakonia
Larissa	Larisa
Lasithi	Lasiti
Leucas / Leucade / Lefkada	Leukada
Macedonia Central / Macédoine centrale / Central Macedonia	Erdialdeko Mazedonia
Macedonia occidental / Macédoine de l'Ouest / West Macedonia	Mendebaldeko Mazedonia
Macedonia oriental y Tracia / Macédoine de lst et Thrace / East Macedonia and Thrace	Ekialdeko Mazedonia eta Trazia
Messénie / Messenia	Mesenia
Mitilene / Mitilini / Mytilene	Mitilene
Naupacto / Naupacte / Naupactus / Nafpaktos	Naupaktos
Nauplia / Nauplie / Nafplion / Nafplio	Nauplio
Olimpia / Olympie / Olympia	Olinpia
Pirée / Piraeus	Pireo
Prevesa	Preveza
Quíos / Chios	Kios
Rhodope	Rodope
Rodas / Rhodes	Rodas
Rétimo / Réthymnon / Rethymno	Retimno
Serrai	Serres
Tesalónica / Thessalonique / Thessaloniki	Tesalonika
Tesprótida / Thesprotie / Thesprotia	Tesprotia
Thessalie / Thessaly	Tesalia
Xanthi	Xanti
Zante / Zacinto / Zakynthos / Zacynthe	Zante / Zazinto

ingelesez	frantsesez	gaztelaniaz	euskaraz
i	u	u, y, i	i
k	k	c, qu, k	k
kh, ch	kh	j	kh
ou	ou	ou, u	u
ph	ph	ph, f	f
r, rh	r	r, rr	r
th	th	c, z	th
u, y	u, y	u, y	y
z	z	s	z

Groenlandia

Herritar izena: groenlandiar.
Eremua: 2,1 m km2
Hiriburua: Godthab (danieraz), Nuuk (inuit hizkuntzan).
Hiri nagusiak: Thule (Qaanaaq), Nord, Scoresbysund (Ittoqqortoormiit), Sondre Stromfjiord (Kangerlussuaq), Ammassalik (Tasiilaq), Frederikshab (Paamiut), Narsarsuaq.
Dirua: koroa danimarkar.

Hizkuntzak: inuitera, daniera (ofizialak), ingeles.
Biztanleak: 56.700 lagun (NBE, 2011). Groenlandiar (%88; groenlandiar guztiak ez dira inuitak, jatorri europarrekoak ere badaude), daniar eta beste (%12).
Erlijioak: luterano ebanjelikoak dira nagusi.
Jakingarriak: Administrazio ia independentea duen lurralde danimarkarra. Kalaallit Nunaat izena ere erabil dezakegu, ondo adierazita inuit izena dela eta Groenlandiari dagokiola. Daniera eta inuit (eskimal*) hizkuntza dira ofizialak bertan.
Transkripzioak: Inuiteraz idatziriko toponimoak guztiz arrotzak zaizkigunez, danierazkoak erabiliko ditugu.

Guadalupe

Herritar izena: guadalupear.
Eremua: 1.780 km2.
Hiriburua: Basse-Terre.
Hiri nagusiak: Pointe-a-Pitre, Le Moule, Les Abysmes, Sainte-Anne, Grande-Anse, Grand-Bourg.

Hizkuntzak: frantses (ofiziala; %99), kreolera.
Biztanleak: 465.000 lagun (NBE, 2012). Beltz edo mulato (%90), zuri (%5), beste (%5; indopakistandar, libanoar, txinatar).
Erlijioak: katoliko (%95), hindu eta afrikar pagano (%4), protestante (%1).
Jakingarriak: Karibeko kolonia frantziarra; DROM estatusa du (itsasoz haraindiko departamendu eta eskualdea).

Guam

Herritar izena: 168.564
Eremua: 549 km2
Hiriburua: Hagatna (lehen, Agana).
Hiri nagusiak: Yigo, Tamuning, Agat, Merizo.
Dirua: dolar estatubatuar.

Hizkuntzak: ingeles (%38,3), txamorro (%22,2), biak dira ofizial. Tagalo edo filipinera (22,2), chuukera, koreera, japoniera, hindi.
Biztanleak: 184.000 lagun (NBE, 2012). Txamorro (%37,1), filipinar (%26,3), Ozeano Bareko beste uharteetakoak (%11,3; japoniarrak nagusiki), mestizo (%9,8), zuri (%6,9), bestelako asiar (%6,3; txinatar, korear...), beste (%2,3).
Erlijioak: katoliko (%85), beste (%15).
Jakingarriak: Guahan, txamorro hizkuntzan. Ozeano Bareko kolonia estatubatuarra da, base militar garrantzitsuenetakoa.

GUATEMALA

Guatemalako Errepublika
Herritar izena: guatemalar.
Eremua: 108.890 km2.
Hiriburua: Guatemalako Hiria (guatemalar).
Hiri nagusiak: Quetzaltenango, Escuintla, Flores, Coban, Puerto Barrios, Huehuetenango, Zacapa, Mazatenango, Champerico, Puerto San Jose, Puerto Quetzal.
Dirua: ketzal.

Hizkuntzak: gaztelania (ofiziala, %60), hainbat hizkuntza amerindiar (%40; 23 mintzairak dute Konstituzioaren ezagupena): garifuna, kitxeera, kaktxikelera, mamera, kektxiera, xinkera...
Biztanleak: 15 milioi (NBE, 2012). Mestizo (amerindiar-espainiarrak dira; jatorriz amerindiarrak dira, baina beren bizimodua eta hizkuntza albo batera utzi dituztenak; ladino deitzen diete hango gaztelaniaz), europar (%59,4), amerindiar (%40,5; kitxe, %9,1; kaktxikel, %8,4; mam, %7,9; kektxi, %6,3; bestelako maia, %8,6; bestelako amerindiar, %0,2), beste (%0,1).
Erlijioak: katoliko, protestante, maien sinesmen tradizional.

GUYANA

Guyanako Errepublika Kooperatiboa
Herritar izena: guyanar.
Eremua: 214.970 km2.
Hiriburua: Georgetown (georgetowndar).
Hiri nagusiak: Mabaruma, Bartica, New Amsterdam, Parica, Rosignol, Anna Regina, Kangaruma, Linden, Lethem.
Dirua: dolar guyanar.

Hizkuntzak: ingeles (ofiziala), zenbait hizkuntza amerindiar (akawaio, macushiera, wapishanaera, pemonera eta beste), kreolera, hindi, urdu.
Biztanleak: 758.000 lagun (NBE, 2012). Indopakistandar (%50), beltz (%36), amerindiar (%7; akawaio, arawak, karibe, makushi, pemon, wapishana), mestizo, zuri eta txinatar (%7).
Erlijioak: kristau (%50), hindu (%35), musulman (%10), beste (%5; bahaista, nagusiki).

Guyana Frantsesa

Herritar izena: guyanar.
Eremua: 91.000 km2.
Hiriburua: Cayenne.
Hiri nagusiak: Saint-Laurent du Maroni, Kourou, Degrad des Cannes, Saint-Georges de l'Oyapock, Saul.

Hizkuntzak: frantsesa (ofiziala), kreolera, hizkuntza amerindiarrak.
Biztanleak: 243.000 lagun (NBE, 2012). Beltz edo mulato (%66; hirutik bat haitiarra da), zuri (%12; frantziarrak gehienbat), indopakistandar, txinatar eta amerindiar (%12; azken horien artean, arawak, emerillon, galibi, palikur, wayampi edo oyampi, wayana etniak), beste (%10; brasildar, maroon edo bush negro, hmong, guyanar, karibetar).
Erlijioak: katolikoak dira gehienak. Sinesmen tradizionalak ere badaude zenbait taldetan.
Jakingarriak: Frantziaren Hego Amerikako kolonia; DROM estatusa du (itsasoz haraindiko departamendu eta eskualdea).

Zer den
Nola erabili

Iradokizunak