Jon Lopategi Lauzirika Baltza Muxikan (Bizkaia) jaio zen, 1934ko martxoaren 4an. Filosofia ikasketak egin zituen, Tolosako Sakramentinoen apaizgaitegian (Gipuzkoa). 1958an kantatu zuen lehenengoz plazan, Gernika-Lumon (Bizkaia), eta frankismoaren azken urteetan hasi zen nabarmentzen bertsolari gisa. Jon Azpillagarekin batera, aitzindari izan zen diktadura garaian gai sozialak lantzen. Behin baino gehiagotan espetxeratu zuten, kantatu zituen bertsoengatik. Lehen bertsolari eskolatua izan zen 1936ko gerraren ondorengo bertsolarien artean.
Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusian gailendu zen, 1989an; eta txapeldunorde izan zen 1982an eta 1986an. Horrez gain, Bizkaiko lau txapelketa irabazi zituen: 1962an, 1964an, 1966an eta 1987an. Euskaltzaindiak ohorezko euskaltzain izendatu zuen.
[youtube]https://youtu.be/FINEqakf8NY[/youtube]
Lopategi bere bertso maila handiarengatik egin zen ezagun, baina bertso munduan estimatua izan da bertso eskoletan egindako lanarengatik ere. Lehen bertso eskoletan irakasle aritu zen, 1984. urtetik aurrera, Bizkaiko Ikastolen Elkarteak bertsolaritza eskoletara zabaltzeko proiektuaren barruan. Egungo Bizkaiko bertsolari asko haren ikasle izandakoak dira. Besteak beste, Haritz Lopategi semea, Unai Iturriaga, Igor Elortza, Josu Goikoetxea eta Iratxe Ibarra. Baita belaunaldi gazteagoko bertsolari asko ere.
Oholtza gainean, Markina-Xemeingo Kontsezioko bertso jaialdia izango da Lopategiren azkenetakoa. Omenaldi xume bat egin zioten, 2014ko abenduan. Bideoa: Bertsoa.eus webgunetik, CC lizentziapean hona ekarria.
Igor Elortzak "maisu handia" izan zela adierazi dio BERRIAri. Bere ikasleei "bertsoa bizitzen" irakatsi ziela nabarmendu du. "Ez dira asko izaten hainbeste eragiten dizuten pertsonak".
Elortza Lopategirekin hasi zen bertsotan ikasten, Durangoko Kurutziaga ikastolan. 11-12 urte inguru zituen, eta 18 urte ingurura arte izan zuen Lopategi maisu. "Beste garai batzuk ziren. Institutuko hiru ordu galtzen genituen harekin joateko. Asteazkenero, institututik irten eta menu bat jaten genuen berarekin. Istorio zaharrak kontatzen zizkigun, bertsoari buruz aritzen ginen hizketan, eta arratsaldean bertsotan egiten genuen".
Jon Lopategi Hodei Iruretagoienari Eskolarteko Bertsolari Txapelketako txikien mailako txapela jartzen, 2003ko ekainaren 21ean, Mungian (Bizkaia). / MONIKA DEL VALLE, FOKU.
80ko hamarkadan Bizkaian bertsolaritzak zuen "hutsune handi bat" betetzen jakin zuen, Elortzaren esanetan. "Eskualdez eskualde joan zen gaitasuna ikusten zien gazteei zekien guztia irakasten". Azaldu duenez, gustura egiten zuen hori; gustura sentitzen zen gazteen artean. "Bere ume bihurria ateratzeko lizentzia ematen genion". Gainera, Lopategi "euskaltzalea eta abertzalea" zela nabarmendu du Elortzak, eta bere jarduna ikuspuntu horretatik bizi zuela.
Lopategik 50 urte eman ditu bertsotan, eta ibilbide "luze" horretan bere bertsokera garatuz joan zela azaldu du Elortzak. "60ko hamarkadan, Xalbador, Uztapide eta abarrekin hasi zen. Neurri luzekoa ez zen bertsokera bat zen, plaza librekoa. Txapela jantzi zuenean, berriz, Egaña, Amuriza, Lizaso, Jon Sarasua eta abar zituen ondoan. Aldaketa handia zen: errima eta joskera landuagoak, neurri luzeak, gai sozialagoak...".
Ezkerretik eskuinera, Jon Azpillaga, Koxme Lizaso, Jon Lopategi, Joxe Lizaso, Manuel Odriozola 'Uztapide', Manuel Lasarte, Joxe Joakin Mitxelena, Mattin eta Xalbador, 1975eko maiatzaren 4an, Ereñotzun (Hernani, Gipuzkoa). / AUSPOA BILDUMA.
Bertsoari buruz zuen jakintza eta harekiko zaletasuna gazteei transmititzea izan zuen kezka nagusia bertso eskolen sorreratik. Ahaleginak eman du fruiturik, Elortzaren ustez. "Guk zerbait ekarri badugu, berari esker izan da".
Zihara Enbeitak ikastolan izan zuen irakasle Jon Lopategi. Enbeita ere harekin hasi zen bertsotan. Gogoan du eskolaz eskola bertsotan egiteko eramaten zuela, gainerako ikaskideekin batera. Hala ere, Kanpantxun egiten zituzten egonaldiak izango dira, Enbeitaren iritziz, Lopategiren ikasleek gehien gogoratuko dutena. "Bizkai osoko bertsolariak elkartzen ginen". Egonaldi horietan eta furgonetako bidaietan, kantu zaharrak eta "milaka" istorio ikasi zituzten Lopategiren eskutik.
Enbeitak adierazi du Lopategiren eragina ez dela mugatzen oholtza gainean dabiltzan bertsolarietara. "Bertsolaritza ez da bakarrik bertsotan egitea. Batzuk ez gara bat-batean aritu eskolartekotik harago, baina ahozkotasuna landu dugu, idatzi egiten dugu, kazetaritzan aritzen gara". Oholtzatik haragokoa da Lopategiren eragina.
Gaur, Lopategi hil dela jakin denean, esker oneko hainbat mezu zabaldu dituzte haren ikasle ohiek eta ezagun izan zutenek.
Gora Jon!
— Igor Elortza Aranoa (@ielortza) 8 de febrero de 2019
Eskerrik asko hegoak emon, hegaz egiten erakutsi eta haizetara askatzeagaitik. pic.twitter.com/mnbg8c7DST
Esku bateko hatzekin zenbatzen dira batek bizitzan izan dituen irakasle onak, bizitzan arrastoa uzten dizutenak. Horietan lehena, zalantzarik barik, #JonLopategi.
— uiturriaga (@uiturriaga) 2019(e)ko otsailaren 8(a)
Transmisioa tokian tokikoa eta belaunalditik belaunaldirakoa baino, herrialde mailan eta belaunaldiro beharrezkoa zenean, han izan zintugun zu. Horretan ere maisu. Eskerrik asko erraldoi bat, Jon.
— Jone Uria Albizuri (@joneurialbizuri) 8 de febrero de 2019
Eskerrik asko Jon eskolaz eskola egindako bidaiengatik, Kanpantxuko egonaldiengatik, kantu zaharrengatik...#jonlopategipic.twitter.com/q27SOyQKZp
— Zihara Enbeita (@ziharae) 8 de febrero de 2019
Zenbat momentu on ta zenbat irudi derrepente: furgoneta atzeko bidaiak, Kanpantxuko egunak, Kurutziagako arratsaldeak, maixu baltza lo itxuran -izarrik... #JonLopategi beti gogoan #berstolaritza
— Izaskun Ellakuriaga (@lekukom) 8 de febrero de 2019
Errimen jostuna, abertzalea eta euskalduna. Bizkaiko bertsolaritza eta euskal kulturaren berpizlea. Eskerrik asko Jon, esperientziz, pasartez, gaitasunez bete gintuzulako.
— Ibon iza (@ibon_iza) 8 de febrero de 2019
....
nire hiletatara
bazentozte laster, (bis)
errezatu Beltzari
hiru «Pater noster».#jonlopategi
Eskerrik asko Jon, irakatsi zenidan guztiagatik. #JonLopategihttps://t.co/NMTaS2NiCm
— Ander Lipus (@HutsTeatroa) 8 de febrero de 2019
âš« Jon Lopategi bertsolaria hil da. Gure doluminak famili osoari. Bertsolari handia, bertso eskolen sustatzailea, irakasle eta maixu.
— Iñigo Urkullu (@iurkullu) 2019(e)ko otsailaren 8(a)
Goian bego!
Jon Lopategi, bertsolari eta bertsolari askoren babes, ikusi arte
— Aitor Sarriegi (@asarriegi) 8 de febrero de 2019
Ohore bat izan da zurekin kantatzea, beti izan zara eredu niretzat. Ez adiorik Jon, beti kantatuko duzu gure ahotik. @bertsolaritzapic.twitter.com/PYAnwpWZWm
— Jon Maia Soria (@maia_jon) February 8, 2019
Jon Lopategi hil da. “Jantzi gabe joan zen / Fernando Eireri” eskaini zion txapela. Bertsolaritzari gauza asko eskaini zizkion, denak txapel hura baino garrantzitsuagoak. Gugan bego. #lopategi#bertsolaritza
— Xabier Euzkitze (@XabierEuzkitze) 2019(e)ko otsailaren 8(a)
