Alokairu apaleko bizitokietako bozak azaroaren 16tik abenduaren 5era iraganen dira. Bizitegi sozial publiko bat alokatzen duten biztanleek beren ordezkariak hautatuko dituzte, alokatzaile erakundeetako administrari izateko. Bi erakunde nagusi dira Ipar Euskal Herrian: EPPAB, Etxebizitza Publikoaren Pirinio Atlantikoetako Bulegoa eta Euskal Elkargoko HSA. Bien artean 13.664 bizitegi badituzte, nagusiki Lapurdin (ikus, mapa beherean eta herriz herriko banaketa taula, hemen). Bozetarako, bozkatzaileen %77 ordezkatzen dituzte. EPPABan, bederatzi ordezkari elkarte dira hautagai. HSAn, zazpi. Hautagaitza jin berria Alda mugimenduarena da.
FCL Adeic bizilagun elkartea sei bizitegi sozial erakundetan aurkeztuko da: HSA, EPPAB, XL Habitat, Domofrance, Erilia, Pau Bearn Habitat. HSA eta EPPABko administrari da aspaldian.
FLCko administrari izan da Roger Kubler, 2003tik orain arte. Alokatzaile erakundeetako bozetan aurkezteko Frantziako Estatu mailako elkarte edo sindikatu bati loturik izan behar denez, Adeic izenekoarekin aurkezten da FLC.
Bizilagunen ordezkariek erakundeko beste administrarien botere bera dutela dio Kublerrek: «Aurrekontua bozkatzen dugu, zuzendari nagusiaren hilabete saria, inbertsioak…; administrazio kontseiluko erabaki guziak».
Horrez gain, Alokatzaileekiko Hitzartze Batzordeetan ordezkariak badituzte biztanle elkarteek 2000. urteko SRU legeaz geroztik. «Batzorde horietan alokairu peko bizitegien kudeaketari lotu gai guziak aipatzen dira», erran du Kublerrek. «Biztanleen ordezkariek aipagaiak ekar ditzakete batzordera. Ez da hala administrazio kontseiluetan». Beste gauza batek inportantea egiten du elkarteentzat batzorde hori: hor dira adosten erakundeak elkarteei legez isuri behar dizkien sarien zenbatekoak. Hauteskundeetako emaitzen arabera kalkulatuak dira. FLC Adeic elkarteak, konparazione, urtean 15.000 euro altxatzen ditu. «Elkarteak sari horri esker bizi dira», dio Kublerrek.
Estatua xurgatzaile
Kublerrek uste du egungo desafioak politikoak direla biztanle elkarteentzat. «Alokatzaile erakundeek gobernuak finkatu bidetik ibili behar dute, eta gobernuak, orain, ez du gehiago inbertsiorik egiten bizitegi sozialetan». Gehiago dena, «gobernuak erakunde sozialen kutxetarik dirua xurgatzen du, 2018tik», salatu du. EPPAB bezalako erakundeari urtean 4 eta 5 milioi euro artean hartzen dizkio estatuak, Kublerren arabera.
Alokairu apaleko bizitegi berrien egiteko gastuak ere azkarki emendatu dizkie estatuak, hark dioenez; partikularki, obretako BEZan. «Izugarriko zuloa ekarri du erakundeen aurrekontuetan». Ondorio bat du beren kudeaketapean dituzten bizitegi sozialen mantentze betekizunetan. «Gauza anitz utziak dira. Ez dute isolazio termikorako lanik egiten ahal, baratze eremuak utziak dira. Garbiketa lanak ez dira gehiago publikoki kudeatuak; gero eta gehiago langileak gaizki pagatuak diren enpresa pribatuek egiten dituzte, eta gauzak ez dira ongi eginak».
Zaharkituak diren bizitegietan norbait bizi delarik zaharberritze lanak bere gain ditu, ontsalaz, erakundeak. Kublerrek dio ez dutela egiten.
FLC Adeiceko ordezkari ohiak oroitarazi du Francois Hollanden gobernuak kalte egin ziela bizitegi sozialen erakundeei, alokairua ordaintzeko laguntza ttipitu zuelarik. «Alokatzaileak behartuak izan ziren alokairuen apaltzerat, eta diru iturria ttipitu zitzaien».
Aldagai berria
Alda elkartea duela bi urte sortu zen, langile auzoetan gai sozial eta ekologikoen inguruan herritarrak antolatzeko asmoz. Turismorako alokatu bizitegiek eragin espekulazioa eta urte osorako etxebizitza beharrari ekarri kalteak salatzeko ekintzekin ezagun egin da. Alokairu apaleko bizitegi erakundeetako bozetan aurkeztea erabaki du. Frantzia mailan aurkezteko baimena duen DAL —Bizitegi Baterako Eskubidea— elkartearekin muntatu ditu zerrendak; HSA eta EPPAB erakundeetarako, bereziki.
Alda elkarteko Ainize Butronek esplikatu du Baionako Habas La Plaine eta Cam de Prats auzoetan sortu dituzten bizilagun taldeen segida gisa dela hautagaitza. «Laguntza eta aholku eske heldu zaigun jendearekin mintzatuz, ohartu gara anitz erabaki bizitegi sozialen erakundeetan hartzen direla». Bizitegi horien egunerokoari lotuak diren erabakiak aipatu ditu Butronek: «Adibidez, etxebizitza horiek berrantolatzeko». Halaber, alokairu apaleko bizitegi baten eskaera aspaldian egina duten jendeei begira: «Badira jendeak hamar urtez beha egoten direnak bizitegi sozial baten erdiesteko, alta baldintza guziak betetzen dituztelarik. Jakin nahi dugu bizitegi banaketak nola egiten dituzten». Aldak erabakigune horietan sartu nahi du.
Arazoak gertatzen dira bizitegia aldatu nahi dutenentzat ere, dutena ez delarik gehiago egokia. Carole Sermet-Bellet, Baionako Cam de Prats auzoko bizitegi sozial batean bizi da lau urte hauetan, eta Alda talde bat sortu du auzoan. Bozetarako hautagai da, HSAko administrazio kontseilurako. Sermet-Belletek aldaketa behar baten etsenplua eman du: «Bost gelako apartamentuan bakarrik bizi bazara, haurrak joanak direlako, eta ttipiagoa nahi baduzu, araberako batzordeetan erabakitzen dituzte lekualdatzeak. Ezin ulertua da erabakiak nola hartzen dituzten».
Sermet-Belletek dio bere auzoan ez dutela kasik sekula biztanle elkarte ordezkarien berririk. Duela lau urte hautagai zerrenda bat ukan zuen gutun ontzian. «Ez nuen bozkatu, ez bainekien zertarako ziren ordezkari horiek. Eta lau urtean aski bakartuak izan gara auzoan». Aldak atez ate jo zuen, auzotarren artean talde bat sortu eta kolektiboki antolatzea proposatuz. Lan horren ondorioz deliberatu du aurkeztea Sermet-Belletek. Biltzeko lokal bat eskatu zioten HSA jabeari, eta hilabete honetan ukanen dute. «Antolatu gara eta lortu dugu. Ez dugu gauza handirik eskatzen, joko eremu bat haurrentzat ez daitezen aparkalekuan egon; oinarrizko gauzak eskatzen ditugu».
Norbera erabakitzaile
Asteazkenean hasiko du kanpaina Aldak. «Laburra da kanpaina; beraz, intentsiboa izanen da», erran du Butronek. Aldaren aldizkaria banatua dute jada eraikinetan dituzten aldarrikapen eta ekintzen berri emateko. Atez ate ibiliko dira hautagaiak, eta afixak ezarriko dituzte denetan. «Aldaren estiloko ekintza bat ere eginen dugu, hain segur», salatu du Butronek. Azaroaren 21erako bizitegi larrialdiari buruzko mahai ingurua ere antolatu du Aldak, Baionako elkarteen etxean.
Bizitegien eta inguruen hobetzeaz gain, borroka politikoa ere eraman nahi luke Aldak, estatuari begira, jende xumeenaren erosahalmena beheiti doalako urtez urte. «Gastuak emendatuz doaz; energia sariak goiti joatearekin ondoko urteetako desafio bat da», adierazi du Butronek. Aldaren beste galde bat da alokairu ordaintzeko laguntzak berriz 2015eko heinerat ekartzea.
Butronen ustez, lehen lorpena auzo xumeetako herritarren antolatzea eta engaiatzea da. «Hautagaitza horiek garrantzitsuak dira, orain arte militantzia ezagutu ez duten jende anitz engaiatu baitira». Arrunt ados da Sermet-Bellet. Lehen aldia du militantzian eta boteretze baten gisa bizi du. «Ez dute gehiago bestek guretzat erabakitzen. Eragile izan gaitezen gure auzoetan». Beheretik, antolatzea funtsezkoa zaio: «Tokian toki antolatzen bagara, dena da posible. Indarra beherean da».
Bozetako emaitzak abenduaren 6an jakinen dira.
