Leihoa udan ireki edo ez: berdin dio. Beroa etxeko hormetatik eta sabaitik sartu da, eta, eraikuntzako material batzuek energia xurgatzen dutenez, gero beroa irradiatzen dute barrura. Hirietako tenperaturak gora egiten du, eta, horren ondorioz, gauza bera gertatzen da eraikinen barruan. Tenperaturen etengabeko igoerari aurre egiteko, Materialen Fisikako Zentroan —CSICena eta EHUrena da— hormigoi mota berri bat garatu dute: hormigoi fotonikoa. Garatutako materiala ez da berotzen eguzkiaren eraginpean dagoenean, eta, gainera, giro tenperatura jaisteko gai da.
Hormigoi fotonikoa Europako proiektu baten bitartez garatu da: 2020 Miracle (Metakonkretu fotonikoa, energia aurrezteko erradiazio ahalmen infragorria duena) proiektuaren bidez. Jorge Sanchez Materialen Fisikako Zentroko (CFM) fisikaria eta Miguel Beruete Nafarroako Unibertsitateko katedraduna izan ditu buru. Proiektua zementuaren eta hormigoiaren oinarriko materialen funtzionalitate berriak aurkitzeko asmoz sortu zen; zehazki, hormigoi fotonikoa garatu nahi zuten ikertzaileek. Sanchez aditua da zementuan, eta Beruete material fotonikoetan. Beraz, COVID-19aren pandemian lanean hasi ziren.
Ezaugarri nagusiak
Hormigoi fotonikoa sortzeko, erradiazio bidezko hozte izeneko teknologia erabili dute. Hala azaldu du Sanchezek: «Lurrean dagoen beroa erradiazio moduan askatzen da. Arazoa da gure hozte ahalmena oso defizitarioa dela, igortzen dugun erradiazio infragorri guztia atmosferara iristen delako eta atmosferak itzuli egiten digulako». Hala ere, zementuaren adituak azaldu duenez, eremu garden bat dago eremu atmosferikoan. Lurreko emisioak eremu garden horretara bidaltzen badira, zuzenean kanpoko espaziora joaten dira: emisioak ez lirateke Lurrera itzuliko, orain gertatzen den bezala.
«Beroa askatzen duen eta orduan hoztu egiten den hormigoi bat sortzea zen helburua»
JORGE SANCHEZ CFM-ko fisikaria
«Garatu dugun hormigoi motak ahalik eta eguzki argi gehien islatzea nahi genuen, gure erradiazio infragorriak atmosferako eremu garden horretara igortzeko. Beroa askatzen duen eta orduan hoztu egiten den hormigoi bat sortzea zen helburua», adierazi du Sanchezek. Porositate handiko materiala da hormigoia: ia iragar ezin daitezkeen aire burbuila txikiak ditu, eta eguzkiaren argia iristen denean, zementua zeharkatzen du, baina airearekin ere topo egiten du. Eta airearekiko elkarrekintza horrek argia islatzea eragiten du. Beruetek elurraren portaerarekin konparatu du: «Elur malutak, azkenean, tartean airea duten ur-kristaltxoak dira, eta argiaren, uraren eta airearen arteko elkarreraginaren ondorioz, zuri ikusten dugu; ur likidoa gardena baita».
Hormigoi fotonikoaren ezaugarria da ez dela berotzen eguzkitan dagoenean ere: giro tenperaturaren azpitik egoten da beti. Ikertzaileek probak egin zituzten Tabernaseko basamortuan (Espainia), eta hormigoi normalaren eta hormigoi fotonikoaren tenperaturak alderatu zituzten. Hormigoi normalak 70 graduko tenperatura lortzen zuela ikusi zuten, eta garatu zuten materialak 30 gradutik beherako tenperatura zuen. «Hormigoi normala giro tenperaturaren oso gainetik dago. Gure hormigoia giro tenperaturaren azpitik dago beti», argitu du Beruetek.
Sortutako materialak gainazaleko tenperatura 10 °C–12 °C jaitsi zuen hormigoi konbentzionalaren aldean, eta horrek erosotasun termikoa hobetzen du, aire girotuaren erabilera murriztu, eta hiriko beroa arindu. Hainbat proba egin zituzten materiala lortu arte, eta hormigoiaren osagaiak aldatu zituzten; eguzki kremetan dauden konposatuak erabili zituzten hasieran, adibidez. Proiektuaren azken fasean zeolitak izeneko beste konposatu batzuekin probatu zuten, eta hormigoiaren errendimendua hobea zela ikusi zuten.
Emaitza kolore argiagoko hormigoi fotonikoa da, eta, ikertzaileen arabera, hiru aplikazio zuzen ditu. Lehenengoak eraikinen eraginkortasun energetikoari eragiten dio: leku beroetan erabiltzea abantaila bat da, aire girotua ez litzatekeelako beharrezkoa, materialak eraikinen gainazala hoztuko lukeelako. Energia aurreztuko litzateke, beraz. «Ez du leku guztietan funtzionatzen. Herrialde hotzetan ziurrenik ez da horrelako gauzarik behar, berotzea baita lehentasuna», argitu du Sanchezek. Baina lanean jarraitzen dute, Berueteren arabera, hormigoia toki guztietan aplikatu ahal izateko: «Klima bakoitzerako formulazio espezifikoak egiteko beste ildo batzuk aztertzen ari gara; udan gutxiago hozteko, baina neguan bero handiagoa mantentzeko».
«Hormigoi normala giro tenperaturaren oso gainetik dago, baina gure hormigoia giro tenperaturaren azpitik dago beti»
MIGUEL BERUETE NUPeko katedraduna
Hiriak gero eta gehiago berotu egiten dira. Udan batez ere bero handiagoa egiten du, eta hiriko jarduerak berak, trafikoak eta asfaltoak beroa pilatzea eragiten dute. Horri hiriko bero uharte esaten zaio. «Zoladurak, espaloiak eta etxeak horrelako materialez estaltzea da gure proposamena; hiriak gutxiago berotzen lagunduko genuke, eta, beraz, hiri bizigarriagoak izatea lortu», gaineratu du Beruetek. Ikertzaileek egin dituzten proben arabera, bero bolada batean, materialak hiri bateko tenperatura hamar graduraino jaisteko gaitasuna du, teilatuetan jarriz gero.
Klima aldaketa
Hirugarren aplikazioa «garrantzitsuena» da, Sanchezen esanetan, klima aldaketa geldiarazteko lagungarria izan daitekeela aurreikusi baitute: «Eguzkitik energia gehiago jasotzen dugu gu kanpora ateratzeko gai garena baino, eta horren ondorioa berotze globala da. Material horiek Lur planetaren gainazalean jar daitezke, eta energia fluxuaren defizit hori konpentsatu». Oraingoz, berotze globalaren bidea gelditzea «amets bat» dela uste du Beruetek, baina ez dutela alde batera utziko aukera hori: «Planetaren gainazal jakin bat estaliz, berotegi efektuko gasen ondoriozko berotze globalaren efektua konpentsatzea ez ezik, hura indargabetzea ere lortzen da, proiekzio batzuen arabera».
Material «oso konplexuak» dira, eta «ez dira errazak» ekoizteko. Beruetek hala azaldu du: «Jende asko konbentzitu behar da proiektua aurrera joan dadin, eta interesak ez dira beti ekologikoak, ekonomikoak baizik». Oztopo horiei aurre egiteko asmoz, Photokrete enpresa sortu zuten duela urtebete. Hormigoia laborategitik ateratzea zen helburu nagusia, eta materialen fisikan, alor fotonikoan eta jasangarritasunean sakontzea. «Hormigoia irisgarria izatea eta gizarteari helaraztea nahi dugu, eraikinak egiteko erabil dezaten».
Teknologia zoladuretan, estalkietan eta fatxadetan integratzeko diseinatuta dago, baina eraikinetan ikusteko oraindik bide luzea egin behar dela azpimarratu du Sanchezek. Beroaren kontra eraginkortasun termiko handia duten eta jasangarriagoak diren eraikuntza materialak garatzea zen ikerlarien helburua; orain, sortutako materiala hirietan txertatzea da hurrengo pausoa. Uda iristean etxeetako paretak hoztea, hirietako tenperaturak jaistea, eta berotze globala, gutxi bada ere, geldotzen ahalegintzea.
