Garbiñe Aranburu (Legorreta, Gipuzkoa, 1973) ez zen egon duela 30 urte euskal esparru propioaren eskaerari hasiera eman zion Bilboko manifestazio historikoan. 20 urte zituen, eta, ordurako sindikalismoaren «harra» barruan zuen arren, handik gutxira sindikatu zen. Baina manifestazioa deitu zutenekin hari buruz hitz egindakoa da: «Mugarri bat izan zen; ilusio handia sortu zuen».
Euskal lan esparru propioaren aldeko jarrera berrindartuko duzuela esan du LABek. Zergatik? Hoztuta ikusten al duzue aldarria?
Ez, ez nuke esango hoztuta dagoenik. 30 urte ez dira alferrik pasatu. Manifestazio hura mugarri bat izan zen, eta ordutik hona euskal esparru hori forma hartuz joan da. Euskal Herria langile borrokan esparru autonomo bezala egituratu ahal izan da. Espainiako eta Frantziako legedi bera izan arren, baldintza hobeak lortu ahal izan dira, bertako lan eta bizi baldintzak negoziazio kolektibo marko propiotik borrokatuta. 30 urte geroago, baina, egungo testuinguruak aukera berriak sortzen dituela ulertuta, berriro ere konpromisoa berritzearen beharra ikusi dugu.
Alderdi abertzaleak indartsu daude, Madrilen oso beharrezkoak dira. Hau al da garaia esparrua hedatu dadila eskatzeko?
Beste aukera bat ireki da. Espainiari dagokionez, Madrilgo gobernuak nazio gabeko estatuetako alderdien bozkak behar ditu, eta aritmetikak aukera berrietarako modua egiten du. Gure ikuspegitik, aukera dago lan harremanetarako eta babes sozialerako euskal esparrua hedatzeko dauden beto horiek altxatzeko.
Gaia alderdi abertzale guztien agendan dagoela iruditzen al zaizue?
Agendetan kokatzen ari dela begi bistakoa da, eta hainbat adierazpenetan jasotzen dugu. Kontua zera da, autogobernua berritu behar dela esaten denean, ea noraino iristeko gaitasuna eta determinazioa dagoen.
«Patronalak ez du interesik esparru propioan; hura erosoago dago estatu mailako markoan. Behartu egin beharko dugu».
Esan duzue «jokaleku berri bat» behar dela. Nolakoa beharko luke jokaleku horrek?
Bai, gaur egungo autogobernua mugatua delako. Guk ikusten dugu lan eta enplegu arloan ahalmen legegilea estatuarena dela. Babes sozialaren eremuan, dauden eskuduntzekin, badago bestelako esku hartze bat izateko eremurik, baina hori ere mugatua da. Gizarte Segurantzaren transferentzia oraindik ez da gertatu. Gure anbizioa harago doa: guk lan kode propio baterako eta Gizarte Segurantzaren lege baterako proposamenak eginak ditugu, eta horrek eskatzen duena da enpleguaren eta babes sozialaren inguruko gaietan ahalmen legegile osoa izatea.
Pragmatiko jarrita, gobernuen arteko negoziaziotik lortu daitezkeen eskaerak dira. Horiek guztiak eskuduntza transferentzia bat gehiago bezala lortu daitezke?
Ez luke hala izan behar. Gure ikuspegitik ez da bakarrik jokaleku politikoan jokatu beharreko partida bat; parte sozialarekin ere jokatu beharreko partida bat da, eta hori jokatzeko prestatu gara.
Zer falta da oraindik lortzeko esparru propioa izateko?
Nik bi plano bereziko nituzke. Batetik, dauden eskuduntzekin beste politika batzuk egitea; eta gero, bestetik, lortzeko dagoena. Esaterako, [EAEko] Autonomia Estatutuak eta Nafarroako Foru Hobekuntzak hasieratik izan dute hutsune bat: enplegu gaietan ez dute ahalmen legegilerik izan, kudeaketa ahalmena bakarrik izan dute. Eta horrek dakar kontratu motetan, gutxieneko soldatetan, langabezia prestazioan, pentsioetan... oro har langileen egunerokoan eta bizi baldintzetan erabakigarriak diren gaietan estatuak izatea azken hitza.
«[EAEko] Autonomia Estatutuak eta Nafarroako Foru Hobekuntzak hasieratik izan dute hutsune bat: enplegu gaietan ez dute ahalmen legegilerik izan; kudeaketa ahalmena baino ez dute».
Aurkezpenean lanbideen arteko akordio bat bultzatzeko asmoa plazaratu zenuten, gutxieneko soldata finkatzeko. Egin daiteke?
Bai, egingarria da. Guk eskuduntza guztiak dituen marko juridiko bat aldarrikatzen dugu. Baina horra iritsi bitartean trantsizio bide bat behar dugu, eta lanbide arteko akordioak erreminta interesgarriak izan daitezke trantsizio horretarako. Gutxieneko soldata horietako kasu bat da. Juridikoki aztertu dugu, gai jakin bateko akordio markoaren forma izango luke, eta ez dago inolako eragozpen legalik horrelako akordio marko bat erdiesteko gure eremuan. Izatekotan, patronalaren borondate falta izan daiteke eragozpena. Edo Jaurlaritzarena; nahiz eta Legebiltzarrak egiteko garrantzitsu bat ezarri zion, ez du izan horrelako akordio bat bultzatzeko borondaterik. Zergatik? Horrek patronala interpelatzea eragiten duelako.
Patronala aipatu duzu. Enpresariei interesa dakieke euskal lan esparrua hedatzea?
Ez. A priori patronalak ez du interes handiegirik honetan. Patronala erosoago dago estatu mailako markoan. Zergatik? Bestelako errealitate sindikal batekin aritzen delako han, zeina otzanagoa den. Patronalak bere borondatez ez du apustu egingo esparru propio baten alde; behartu egin beharko dugu.
Agenda bateratu bat eskatu duzue esparrua hedatzeko. Lortu al daiteke zerbait sindikatu abertzaleen batasunik gabe?
Sindikalismo independentistaren, ELA-LABen, elkarlanaren garapenik ezak ekartzen duena da ezin askatzea akordio horrek izango lukeen potentziala. Lan esparrua handitzeko bidea zailagoa eta mugatuagoa da elkarlanik ezean. Guri dagokigunez, elkarlanerako saiakera eta borondate hori beti egongo da mahai gainean, baina elkarlanaren zain egoteak ezin gaitu geldiarazi. Bestela, ez dugu inoiz egingo urratsik, ez askapen politikoaren ikuspegitik, ez patronalaren aurrean egin beharreko kontrabotere sindikalistaren ikuspegitik. Sindikatuen elkarlanik gabe patronala erosoago dago.
Hegoaldeko ikuspegia gailentzen da ia beti horrelako analisietan. Ipar Euskal Herrirako marko propio bat aldarrikatu duzue; posible al da?
Lurralde elkargoaren eremu administratiboak ematen ditu aukera batzuk; esaterako, langile publikoen baldintzak arautzeko akordio bat egiteko aukera legoke. Eremu pribaturako forma juridikoa ere badauka. Adibidez, lan osasunerako akordio bat nahiko bagenu, nahiz eta lan araudia oso zentralista izan, forma juridikoak badaude. Kontua da Ipar Euskal Herriko beste sindikatuen ikuspegia oso zentralista dela.
