Energia segurtasuna hainbat mehatxuren pean ikusten du IEA Nazioarteko Energia Agentziak. «Mehatxuak daude erregai desberdinetan eta teknologia askotan, eta gainera guztiak aldi berean ari dira agertzen», ohartarazi du gaur IEAko presidente Fatih Birolek.
Adibideak ere jarri ditu: AEBek petrolio erosketei ezarri nahi dizkien zigorrak, Ukrainako gerrak gas naturalaren hornikuntzan eragindako segurtasun falta, itzalaldiak argindar sistematan... «Eta ohikotzat jo daitezkeen arrisku horiei mehatxu berriak gehitzen ari zaizkie, horien artean nabarmena mineral kritikoen ekoizpenaren kontzentrazio indartsua».
Denbora darama IEAk mineral kritikoen inguruko mehatxuez ohartarazten. Aurten, Txinak haien esportazioen gainean ezarritako mugak agerian jarri du energiaren munduak eta munduko ekonomiak oro har mineral kritikoekin duen menpekotasun kezkagarria. «Zenbaki bat horren erakusgarri: gaur egun lur arraroen fintze ahalmenaren %91 dago herrialde bakarraren esku [Txina]. Hori ikusita, hainbat herrialdek jarri dituzte fintze proiektuak abian, baina horiek garaiz eta arrakastaz burututa ere, hemendik hamar urtera, oraindik ere, herri bakar horretan finduko dira lur arraroen %71».
Eskaria lekuz aldatzen
IEAk gaur aurkeztutako txostenetik bost hizpide nabarmendu ditu Birolek berak, eta lehena eskaria izan da. Energia eskariak handitzen jarraitzen du munduan, baina marrazki horretara aktore berriak gehitzen ari dira. Azken urteetan Txina izan da eskariaren igoeraren erantzule nagusia, «baina pixkanaka, hura ordezkatu egingo dute beste herrialde batzuek: Indiak, Asia hego-ekialdeak, eta Latinoamerikak».
«Argindarraren Aroa»
IEAk aurreko urteetan jada aurreikusita zuen argindarraren eskaria gora egiten ari zela eta gorantz jarraituko zuela, beste energia iturriek baino gehiago. «Bazetorrela esaten genuen, baina orain esan dezakegu iritsi dela Argindarraren Aroa. Oraindik erabiltzen dugu petrolioa, erabiltzen dugu gasa, baina argindarraren igoera espektakularra da».
Adimen artifizialaren kontsumoaz gain, aire girotuaren zabalkundea eta ibilgailu elektrikoen hedapena dira horretarako faktore indartsuenak. Eta iturriei dagokienez, argindar ekoizpenean eguzki panelen ugaltze handia ikusten du IEAk, baita nuklearren itzulera indartsua ere.
Petrolioa eta gasa
Birolen arabera, garraioaren elektrifikazioarekin gertatzen denak baldintzatuko du zer gertatzen den petrolioaren eskariarekin, izan ere gaur egun garraioak hartzen du petrolio kontsumoaren %45. Egungo politikak mantentzen badira, petrolio eskariak gora egiten jarraituko du hurrengo mende laurdenean. Aldiz, elektrifikaziorako politikak ezartzen diren agertokian petrolio eskariak 2030an joko luke goia.
Gasarekin ere aldaketa handiak aurreikusi ditu IEAk. Nahiz eta eskaria oraindik sendoa izan, merkatura GNL gas natural likidotuaren olatu erraldoia datorrela dio, AEBak, Qatar, Australia, Kanada gas asko esportatzen hasiak direlako. Ondorioz, gasaren merkatua erabat aldatuko dela uste du IEAk, eta gasak prezio txikiagoa izango duela.
Klima larrialdia
Klima larrialdiaz, Birolek bi aldagai aipatu ditu: arlo politikoan klima aldaketari garai batean emandako lehentasuna lausotzen ari da, baina, aldi berean, 2024. urtea historiako beroena izan da.
Horiek eragina dute txostenean aurreikusitako agertoki guztietan. «Egungo isuri politikekin jarraitzen badugu munduko batez besteko tenperatura hiru gradu handituko da. Hitzemandako eta oraindik bete gabeko politiken agertokian beroketa globala 2,5 gradukoa izango litzateke, eta zero isuri garbiko agertokian 1,5 gradukoa».
Energiarako sarbidea
Garapen bideko herrialdeetako herritarrek argindarrera duten sarbidea eta sukalde garbiak erabili ahal izateko duten ere aztertu ohi ditu IEAk. Erakundea kezkatuta azaldu da azken urteetako joerarekin: urtetik urtera argindarrerako sarbidea eta sukalde garbien kopuruak gora egin izan du, baina azken bizpahiru urteetan, hobekuntza hori gelditu egin da.
Esaterako, oraindik 2.000 milioi pertsonek ez dute sukalde garbirik. Sukalde garbien kopuruak gora egin du zenbait tokitan, baina Afrikan ez. Han oraindik ere bost familietatik lauk egurra, ikatza, kerosenoa eta animalia gorotza erabiltzen dituzte sukaldean, eta horrek ondorio lazgarriak ditu haien osasunean.
