«Biktimen babesa noraino irits daitekeen zehaztu behar dugu»

EAEko Auzitegi Nagusiko Administrazioarekiko Auzien Salak aztertu beharko ditu Pablo Gorostiaga Laudioko pregoilariaren izendapenaren debekuaren aurkako eta Jone Artola Bilboko Aste Nagusiko txupinerari ezarritako debekuaren aurkako helegiteak. Luis Garrido (Palentzia, Espainia, 1962) da sala horretako presidentea, baina argitu du bera ez dela epaimahaian egongo. «Bestela, ez nuke adierazpenik egingo». Artolaren kasuari buruz mintzatu da, bereziki. Gorostiagaren kasuarekin konparatuta, Artolarenak «ibilbide luzeagoa» egin dezakeela uste du, desobedientziagatik ere epaitu dezaketelako. Hala ere, argitu du horretarako Espainiako Gobernuaren ordezkariak jarri beharko lukeela salaketa. «Guk ezin dugu ofizioz jardun», azpimarratu du.

Bi kasuetan, erabakia bat edo beste izan, zein ondorio izan ditzake azken ebazpenak?

Funtsean, eta aurrera begira, helburua da Terrorismoaren Biktimak Babesteko Legea interpretatzeko irizpideak ezartzea eta zehaztea noraino irits daitekeen lege horren aplikazioa. Kasu hauetan, ez dago [Espainiako] Auzitegi Gorenera jotzeko aukerarik; EAEko Auzitegi Nagusian aztertuko dira helegiteak. Hortaz, auzitegi horretan ezarriko den irizpidea izango da behin betikoa.

Beraz, aurreikusten duzu gisa horretako kasu gehiago jasoko duzuela?

Ez dakit. Hauek izan dira lehenengo kasuak, lege horrekin lotutakoak, eta ez dakit kasu gehiago hel daitezkeen edo ez. Azpimarratu behar da, halere, jurisdikzio penalean ez bezala, administrazio auzietako epaitegiak ezin direla ofizioz jardun, eta, kasuak gehitzen badira, hori izango da administrazio publikoen ekinbidez; kasu hauetan gertatu den bezala, [Espainiako] Gobernuaren ordezkaritzaren ekinbidez.

Carlos Urkijo gobernuaren ordezkariak bide penala aukeratu izan balu, horrek behartuko luke Espainiako Auzitegi Nazionalera jotzera. Zergatik hautatu du administrazio bideaeta ez bestea?

Berak azaldu beharko du hori. Baina nik ulertzen dudanez, kasu horietan ez da egon terrorismoa goratzeko ekintzarik, eta, beraz, ez dugu delitu bat, auzi penal bat esku artean. Pregoilari edo txupinera bat hautatzea ez da delitua. Baldin eta gero pertsona horrek hitz egiten ez badu eta erakunde armatu bat edo ideia terrorista batzuk goratzen ez baditu. Orduan bai, orduan egon daiteke delitua. Baina kasu hauetan, aukera horren aurretik jokatu du gobernuaren ordezkaritzak. Udaletan hartutako erabakien aurkako helegiteak jarri ditu, eta hori administrazio auzi bat da.

Bide hori aukeratu izanaren atzean ez dago pilota Euskal Herriko auzitegietara pasatzeko asmoa?

Baliteke. Baina azaldu dudanez, kasu hauetan bide penalera jotzea zaila zen. Gobernuaren ordezkaritzak bi aukera zituen: edo egin duena egin edo ekitaldi horiek egitera itxarotea eta ondoren erabakitzea bide penalera jo edo ez. Izan ere, gerta zitekeen ekitaldi horietan deliturik ez egotea.

Eta aukera hori mahai gainean zegoela kontuan hartuta, egokia iruditzen zaizu aldez aurretik eta badaezpadako neurri gisa epaileak debekatzeko erabakia hartu izana?

Ez dakit aukera hori hoberena zen edo ez. Hori egiteko eskatu zuen gobernuaren ordezkaritzak, auzitegietan egitate horien balorazioa egin zen, eta erabaki zen debekatu egin behar zirela.

Bi kasuetan erabaki bera hartu dute bi epailek. Ez dute inertziaz jokatu?

Terrorismoaren Biktimak Babesteko Legea eskuan, Laudioko kasuak ez du ia zalantzarako tarterik uzten. Baina Bilbokoak duda gehiago sor ditzake. Nik uste dut Bilboko kasuak lan handiagoa eskatzen duela. Epailearen autoa oso landua eta oso arrazoitua dagoen arren, hainbat elementuhartu behar dira kontuan, hartu den erabakia hartu ahal izateko: Artolak legez kanporatutako talde batzuetan parte hartu zuela, bera kide den konpartsak administrazio isuna jaso zuela, preso baten senidea dela... Elementu horiek banan-banan hartuta, ez da nahikoa. Baina elementu horien batuketa egin du epaileak, eta debekua ezarri behar dela erabaki du. Erabakirik egokiena den edo ez den eztabaidatu daiteke. Baina egia da, hala ere, debekua ezartzeko erabakia hartu izan ez balitz eta, ondoren, legea urratu izan balitz, ez litzatekeela egongo helegitea jartzeko aukerarik. Eta hori ere aintzat hartu behar da.

Kontuan hartuta herritarren oinarrizko eskubideei eragiten diela erabakiak, proportzionala iruditzen zaizu debekua ezartzea?

Esan dudan bezala, eztabaidatu dezakegu hartu den erabakia egokia izan den edo ez. Baina biktimen legea urratu dela ulertzen bada, ez dago beste aukerarik. Legea hor dago. Eztabaidatu dezakegu lege hori urratu den edo ez, baina, ondorioztatzen bada legea urratu dela, ez dago beste aukerarik.

Ondorio horretara iritsi dira Jone Artola Bilboko txupineraren kasuan. Horretarako erabili diren argudioak —gerora legez kanporatutako talde politiko jakin batzuetako kide izatea, preso baten senidea izatea, konpartsa zehatz batekoa izatea...— ez dira delitu, eta, beraz, ezin daitezke erabili oinarrizko eskubideak eteteko. Ez da, beraz, legea urratu?

Nik uste dut kasu honetan bazegoela aukera bat hartu den erabakia hartzeko, Artolaren izendapenaren atzean udala zegoelako. Udalak bere egin zuen erabakia eta administrazio erabaki bat bihurtu. Hori hala, legeak aukera eskaintzen du gisa horretako erabaki baten aurkako helegitea jartzeko. Hori bai, Artolak bihar, adibidez, hitzaldi bat eman nahi badu eta hitzaldi horretan ez badu terrorismoa goratzen edo ez badu bestelako deliturik egiten, eskubide osoa dauka horretarako, ekitaldi pribatu bat delako. Ez litzateke, beraz, administrazio ebazpenetan hartzen den aurretiazko kontrola ezarri behar.

Ez al da legez kanpokoa, Espainiako Konstituzioaren aurkakoa lege horrek oinarrizko eskubideak eteteko aukera ematea?

Epaileok ez ditugu legeak egiten. Politikariek egin eta aldatzen dituzte legeak. Guri dagokigu horiek ezartzea. Eta, noski, gure erabakiak ere eztabaida daitezke.

Zergatik diozu Laudioko kasua argiagoa zela?

Terrorismoaren Biktimen Babeserako Legearen 61. artikuluak dio administrazioek ekidin behar dituztela terroristei omenaldiak egitea edo haiei sari publikoak ematea. [Pablo] Gorostiaga kolaborazio terroristagatik dago zigortua [18/98 auzian, Egin egunkariko administrazio kontseilukokide izateagatik], eta zigorra betetzen ari da. Horretan pentsatuta egin zen legea. Eztabaidatu dezakegu legea gustukoa dugun edo ez. Baina legea idatzita dagoen moduan, oso zaila da esatea talde terrorista batekin kolaboratzegatik zigortua dagoen pertsona bat ez dela sartzen legearen artikulu horren barruan.

Elkarrizketa batean esan duzunez, ezker abertzalea tenkatu du soka. Kasu honetan, zer egin du ezker abertzaleak? Laudioko erabakia hango udal batzarrak hartu zuen, eta Bilbokoa, konpartsek...

Nik esan nahi nuena zen ezker abertzaleak beste urte batzuetan ez duela behar beste egin orain gertatu dena ekiditeko. Baina, horrekin batera, esan nahi nuen kasu hauetan gobernuaren ordezkariak zorroztasun handiarekin jokatu duela, aurretik jokatu ez duen bezala. Legea indarrean dagoenetik antzeko gauzak gertatu dira, eta ez du helegiterik jarri. Bi elementuak elkartu direla uste dut. Noraino irits zitekeen neurtzen aritu da ezker abertzalea, eta gobernuaren ordezkaritza oso adi, ohi baino zorrotzago aritu da.

Uste duzu Urkijoren ekinaldiak bultzada politikoa daukala?

Nik uste dut auzi honek osagai politiko argiak dauzkala, errekurritzen diren administrazio erabaki askok daukaten bezala: manifestazioen kasuan, euskarari buruzko auzietan... Politika arazoak konpontzeko gai ez denean, auzitegira egiten dute salto arazo horiek.

Une politikoa zein den kontuan hartuta, ez dago ezker abertzalea eta EAJ estutzeko asmorik?

Nire ustez, argi dago gobernuaren ordezkaritzak jarduera jakinbatzuk kontrolatu nahi dituela, eta horrek, nola ez, osagai politiko nabarmenak dauzka. Baina sakoneko arrazoiak zeintzuk diren, hori gobernuaren ordezkariari galdetu beharko zenioke.

Ez da Euskal Herriko epaileak politikoki presionatzeko modu bat?

Izan daiteke. Beti daude halakoak. Hemen urte batzuk daramagun epaileok jakin badakigu zenbait erabakik oihartzun publiko handiagoa daukatela: hezkuntzarekin lotutako helegiteak direla, euskararekin lotutakoak... Egiten duzuna egiten duzula, ohitu behar duzu polemikaren erdigunean egotera.

Nola eragin dezakete gisa honetako polemikek Euskal Herrian ireki den garai berrian?

ETAk jardun armatua utzi zuenetik oso eroso gaude, eta gisa honetako gauzek tentsioa sortzen dute. Hori ekiditea lortuko bagenu, hobeto egongo ginateke. Gobernuaren ordezkariaren zorroztasuna beste urteetan baino askoz ere handiagoa izan da azkenaldian, eta tentsio egoera batzuk sortu dira. Arazo hau politikoki konpontzea da egokiena; lasaiago egongo ginateke denok.