Irakurri hemen serie honetako artikulu guztiak
Ez dut uste inor harrituko denik artikulu hau irakurri eta ikustean esango dudan lehenengo gauza dela: familia abertzale batean jaio nintzela.
Nire ama, Pili, eta osaba Roberto gerra garaian Euskal Herritik alde egin zuten haur horien artean zeuden. Nire izeba Maritxuk, berriz, Gernikako bonbardaketa bizi izan zuen, eta izeba Begoñari ilea labur moztu eta burusoil utzi zuten. Nire aita Rafak, aldiz, etxetik urrun bizi izan zuen gerra, gertatzen ari zenaz kezkatuta eta zegoen lekuan zetorkion edozeri aurre eginez.
Horrek guztiak arrasto sakona utzi zuen nire familian, eta txikitatik barneratu nuen herrialde bat ginela, eskubideak genituela eta independenteak izan nahi genuela. Izan ere, primeran gogoratzen ditut Aberri Eguneko egunak: autoan, aitak gidatzen zuela, elkarretaratzeak egiten ziren lekuetara joaten ginenean, edo hobeto esanda, iristen saiatzen ginenean kontrol-postuak saihestuz, zenbat aldiz gelditzen gintuzten zenbatuz edo ikurrina ezkutatuta eramaten. Ezin ahaztu autoan Eusko gudariak kanta abesten, edo «Sabino no debió morir» esaten zuena.
Ondo gogoratzen ditut erbestean zegoen Eusko Jaurlaritzari buruzko azalpenak, Agirreri buruzkoak eta nola saiatu zen eraikitakoa errespetatzea bermatzen, edo gudarien balentrien ingurukoak.
Gure kultura desagerrarazi egin zuten; beste bat ezarri ziguten, gure izatearekin edo gure sustraiekin zerikusirik ez zuena. Hala ere, oso gazte hasi nintzen dantzan Segundo Olaetak eta bere seme Bittorrek sortutako Olaeta Balleten. Baina garai hartan, ez nekien egin zuten guztia. Orain, Karmele filma ikusi ondoren, Don Segundo ikusi dut eta bere dantzak eta irakaspenak ezagutu ditut, baita noizean behin akademian agertzen zen Manu izeneko jaun zaharrago hura ere.
Nire izena onartua izatea ere arazo bat izan zen. Nire aitari ez zioten baimenik eman erregistro zibilean izena emateko, eta urteetan elizan bakarrik ninduten izena emanda. Eskolan, Juana deitzen zidaten, eta erantzuten ez nuenez, orduak ematen nituen zigortuta edo pasilloan. Gogoratzen dut nola jartzen ginen ilaran klasea hasi aurretik eta Cara al Sol abesten genuen, eta Isabel eta Fernandori buruz guztiz ahaztu ez dudan zerbait. Balio nazionalistei buruzko ikasgai bat ere bagenuen.
Politikagintzan ere ez zegoen inolako eskubiderik edo askatasunik, ez alderdi politikorik, eta manifestazioak ahoz aho antolatutako bilkura txikiak besterik ez ziren, minutu eta erdi irauten zutenak, polizia iritsi baino lehen.
Albisteak edo informazioa jakin nahi bazenuen, Radio Paris entzuten zenuen.
Bat-batean, goiz batean esnatzen zinen eta larrialdi egoera deklaratu zutela jakiten zenuen —azkena 1975ean—, eta horrek atxiloketa masiboak, tratu txarrak, torturak eragin zituen, eta Txiki eta Otaegiren eta FRAPeko hiru kideen exekuzioa.
Gogoratzen ditut manifestazioak eta errepresio gogorra. Mundua exekuzioen aurka mobilizatu zen, baina ezin izan zituzten gelditu. Ekintzaile hauen abokatuei entzun nien, eta orduan erabaki nuen abokatu izan nahi nuela, jendearen eskubideen alde borrokatzeko.
Ikurrina legez kanpokoa zen, eta ezinezkoa zen euskaraz hitz egitea. Hainbat araudik debekatzen zuten euskaraz hitz egitea eta idaztea, eta, hala, Francoren erregimenak gaztelaniaren erabilera ezartzeko zuen obsesioa islatu. Murrizketak apur bat arindu eta eusko abeslariekin kontzertuak antolatu ahal izan zirenean, letrak Gobernu Zibilari aurkeztu behar zitzaizkion baimena eskatzeko, eta guztion letrak eskatzen zituzten, baita bertsolarienak ere.
Zerrenda luze honekin amaitzeko, ezin ditut ahaztu gure eskubideak, batez ere emakumeenak. Garai hartan feminismoaz hitz egitea oso zaila zen; aborturako eskubidea ez zen existitzen. Legeek «familiako aita ona» aipatzen zuten. Horregatik, gure eskubideen alde borrokatu ziren guztiak gogoratu nahi ditut, eta batez ere, Bilboko San Mames Alamedako bileretako nire lagunak.
Horrek guztiak nire kontzientzia soziala eta nazionala esnatu zituen, eta ulertu nuen gauzak aldatzeko antolatu eta lan egin behar genuela, hasieran klandestinitatean, baina geroago, alderdi politikoak existitzen hasi zirenean, gure herrialdearen interes sozial eta nazionalak hobekien konpontzen zituela uste nuenarekin bat egin nuen.
Franco hil zen, baina bere ondarea estu lotuta utzi zuen. 50 urte igaro dira, amesgaizto ikaragarria amaitu da, eta oraindik pentsatzen dut nola gobernatu zezakeen pertsonaia mediokre hark modu horretan, ustezko etsai marxista-judu-masonikoa ezabatzeko eta nazio oso bat erreprimitzeko bere tesiarekin.
Hil zenean, ondare oso polemikoa utzi zuen: trantsizio deiturikoa, ez zuena ezer konpondu ezta birbideratu ere; Espainiako Konstituziotik sortutako esparru juridikoak, gure herrialdean onartu ez zenak, ez zituen gure eskubideak aitortzen; esparru juridiko horren barruan jaio zen Autonomia Estatutua oraindik osatu gabe dago; ez dugu gure botere judizial propioa ikusgai; ebazpen judizial batzuetan euskararen aurkako erasoak oso arriskutsuak eta kezkagarriak dira, baita eskubideak aitortzen dituzten legeen aurkako helegiteak ere.
Arazo nazional eta sozial asko trantsizio deiturikoaren eta garai hartan egindako operazio politikoaren ondorio dira. Denbora ez da geldirik egoten, eta ikus dezakezuenez, argi utzi dut memoria bat dugula, eta bizi izan dugun guztiak aurrera egiten lagundu digula.
Euskal gizarteak bide luzea egin du eta aurrera egin nahi du, nahiz eta batzuetan ulertzen ez duen erretorika batekin topo egin.
Izan ere, oraingo une politikoa aprobetxatu behar dugun aukera bat da. Eta, beraz, galdera hau da: merezi al du aurrera egiteko aukera ematen digun lur komunak bilatzea? Nire ustez, erantzuna argia da: bai.
Bila dezagun adostasuna espektro politiko eta sozial zabal eta anitzen artean. Eztabaida dezagun Estatuarekin eta gure artean, herrien subiranotasun desberdinak nola artikulatu behar ditugun eta nola artikulatu ditzakegun ikusteko. Egin dezagun adostasunaren oinarrian, hau da, gehiengoak erabakitzen duena elkar onartzean, hartzen den unean erabaki hori edozein dela ere.
Lanean hasteko garaia da, ilusioz, herri honek merezi duelako.
Jone Goirizelaia Ordorikak berak (Mungia, Bizkaia, 1956) esana da Burgosko auzian erabaki zuela abokatu izatea. Deustuko Unibertsitatean ikasi zuen zuzenbidea, eta ezker independentistako abokatuen artean abarmenetako bat izanez egin zuen ibilbide profesionala. 1990etik 2005era izan zen Eusko Legebiltzarreko kide, Herri Batasuna eta Euskal Herritarrok koalizioetan. Ahotsak mugimenduaren sustatzaileetako bat izan zen, eta 2019an EH Bilduren alkategai gisa aurkeztu zen hauteskundeetara. Erretiroa hartu zuen duela bi urte.
