Birritan pentsatu gabe, argi esan du Sira Rego Espainiako Gazteen eta Haurren Gaietarako ministroak (Valentzia, Herrialde Katalanak, 1973), Santos Cerdanen inguruko ustelkeria auziaz galdetuta, eta «egiturazko neurriak» eskatu ditu halakorik gehiago gerta ez dadin. Bitan erantzun ditu Berriaren galderak: Bilbon antolatutako Garapen Iraunkorraren Ahotsak jardunaldietan parte hartu aurretik eta Cerdanen dimisioaren ostean. Berretsi du asmoa dutela migratzaile adingabeak udan bideratzen hasteko autonomia erkidegoetara. Ingurune digitala arautzearen garrantziaz eta boto eskubidea 16 urtera hedatzeaz ere aritu da.
Santos Cerdanen dimisioaren ostean nola geratu da Espainiako Gobernua?
Txostenaren berri izan genuenetik irmo eta argi hitz egin dugu: Cerdan jaunaren dimisioa edo kargugabetzea ziren ustelkeriaren inguruko edozein zalantza argitzeko gutxieneko urratsa. Baina, gainera, urrunago doazen neurriak eskatzen ditugu halakorik gehiago gerta ez dadin edo, behintzat, zailago izan dadin. Bada urtebete baino gehiago Ustelkeria Prebenitzeko Bulegoa sortzeko proposamena erregistratu genuela Diputatuen Kongresuan. Hau da, ustelkeriaren aurkako egiturazko neurriak nahi ditugu.
Gobernuan baldin bagaude, langile klasearen interesak defendatzeko gaude, eta horrek berarekin ekarri behar ditu lanaldia murriztea, etxebizitza merkatuan esku hartze argia egitea eta hazkuntzagatiko laguntza unibertsala, baita mozal legea indargabetzea ere. Hori egiten bada, hau da, ustelkeriaren aurkako egiturazko neurriak hartzen badira eta agenda soziala erdigunean jartzen bada, duela bi urte euren konfiantza guregan jarri zuten milioika langileren interesak ordezkatzen jarraituko du gobernuak.
Badira bi hilabete Espainiako Kongresuak atzerritarrei buruzko legearen erreforma onartu zuela, bakarrik dauden migratzaile adingabeak autonomia erkidegoen artean banatzeko. Nolakoak izan dira bi hilabete hauek?
Legea garatzen ari gara orain. Erreformak autonomia erkidegoen koordinazioa aurreikusten du, baina PP blokeatzen ari da erkidegoak koordinatzeko gunea, hau da, konferentzia sektoriala. Hala ere, balorazioa baikorra da, legea aplikatu egingo delako eta haurrak modu lotesle eta solidarioan banatuko direlako. Urrats aparta da hori, Europako eta munduko herrialde askotan giza eskubideei bizkarra ematen dieten migrazio politikak egiten ari diren garaiotan.
Zer iruditzen zaizu pertsona horiek zenbaki hutsetara murriztea?
Beldurgarria iruditzen zait. Iritzi desberdinak izateko eta gatazkarako gunea da politika, baina gizartean aurrera egiteko elementu sortzaile gisa ulertu behar da gatazka. Instrumentalizazioa beste kontu bat da. Oso albiste txarra da haur migratzaileak politika alderdikoia egiteko erabiltzea. Arrazakeriaz hitz egiten ari gara, ez baitago hori justifikatzeko beste sakoneko arrazoirik.
Behin baino gehiagotan esan duzue lekualdatzeak udan hastea dela zuen asmoa. Hori da asmoa orain ere?
Bai, hori lortzeko lanean ari gara. Uste dut aukera izango dugula araudia hilabete honetan onartzeko. Araudiaren bidez, lekualdatzeak egiteko prozedurara zehaztuko da, eta banaketaren lehentasunak ezarri, onartutako irizpideak erabilita. Irizpide horiek konferentzia sektorialean onartu behar dira. Izan ere, konferentzia sektorial horretara deituko dugu, lekualdatzeak egiten hasteko prozedurazko kontuak amaitzeko.
«Ez dute gazteek eraman eskuin muturra Espainiako Kongresura; ez dira 16 eta 18 urte bitarteko herritarrak izan eskuin muturrari botoa eman diotenak»
Zenbat pertsona hartu beharko lituzkete Euskal Autonomia Erkidegoak eta Nafarroako Foru Erkidegoak?
Lankidetzarako erabateko jarrera erakutsi dute hasieratik, haur horien eskubideak ardatz gisa hartuta. Bietako harrera sistemetan, leku asko dituzte prest dagoeneko. Horregatik, kopuruak nahiko apalak izango dira; ehun baino gutxiago bi erkidegoetan, lehendik pertsona ugari dauzkatelako euren harrera sistemetan.
Ministerioa lanean ari da gazteria lege berri bat ontzeko. Besteak beste, bozkatzeko adina 16 urtera jaitsi nahi duzue.
Adin horrekin, lan egin dezakete. Lan egiten badute, zergak ordainduko dituzte. Hortaz, zerga horiek nork gobernatuko dituen erabaki behar dute, esaterako. Bestalde, unibertsitatera sartzeko probak egin dituzte egunotan. Gazte asko oraindik adingabeak direla ari dira proba egiten, eta bizitza baldintzatu diezaiekeen erabaki bat hartu behar dute: unibertsitatean zer gradu egin. Normala iruditzen zaigu horrelako erabaki bat hartzeko heldutasun nahikoa izatea. Beraz, ez dago arrazoirik botorik eman ez dezaten. Eskubideak hedatzeaz ari gara.
Euskal Herrian egin diren zenbait azterlanen arabera, gazteenak urrundu egin dira diskurtso feministetatik, eta hurbilago daude, adibidez, indarkeria matxista ukatzen duten horietatik. Ez zaizu kezkagarria iruditzen boto eskubidearen adina jaisteak eskuinari mesede egitea?
Eskubideak ezin dira defendatu ondo datozkigun neurrian. Eskubidea eskubide da. Eskubideak defendatu behar ditugu, herritarren jarrera pertsonalak eta ideologikoak alde batera utzita. Beste kontu bat da ezkerraren parte batekook geure buruari begiratu beharko geniokeela, eta munduaren eta herrialdeen errealitateari buruzko diagnostiko ona egin, ikusteko ea zer gertatzen ari den muturreko diskurtsoen gorakadarekin. Gazteak ez daude gainerako gizartea baino polarizatuagoak. Ez dute gazteeek erman eskuin muturra Espainiako Kongresura; ez dira 16 eta 18 urte bitarteko herritarrak izan eskuin muturrari botoa eman diotenak.
«Mundu digitala modu antidemokratikoan kontrolatzen duen kasta horren garaipen bat da sinetsaraztea haizeari ezin zaiola aterik jarri»
Martxoan, Ministroen Kontseiluak Gorteetara bidali zuen adingabeak ingurune digitaletan babesteko lege organikoaren proiektua. Haurren eta teknologien arteko harremana arautu nahi izatea ez al da arautu ezin den zerbait arautu nahi izatea?
Mundu digitala modu antidemokratikoan kontrolatzen duen kasta horren garaipen bat da sinetsaraztea haizeari ezin zaiola aterik jarri. Ez da egia: erregulatu daiteke. Are gehiago, demokratizazioa eta kontrol publikoko prozesu bat behar da mundu digitalean.
Gazteenentzat zaila da mundu fisikoa eta digitala bereiztea. Mundu fisikoak kontrol publiko eta demokratikorako mekanismoak ditu, hobetu daitezkeenak ziur aski. Besteak, berriz, ez dauka horrelako mekanismorik, eta plaza publikoa da. Hori arazo bat da, hor ere harreman politikoak, sozialak eta ekonomikoak gertatzen direlako. Ia gizaki guztiak gauden leku batean, eragin izugarria duten eta aberatsak diren pertsona multzo batek erabakitzen du zeintzuk diren joko arauak.
Haurrek eta gazteek parte hartu dute legearen lanketan. Zeintzuk dira haien beharrak?
Ingurune digitalak aukera asko ematen ditu, baina erregulazio bat behar du, eta gazteek ere hori esaten dute. Horrez gain, gazteek alternatibak nahi dituzte. Bizitzeko alternatibak, aisialdiarako alternatibak, plaza publikoa eraikitzeko alternatibak. Gizarte helduzentrista batean bizi gara, non haurrak ez diren eskubide osoko subjektu. Besteak beste, ez dago haurrei begira egokitutako justiziarik, ezta euren beharretara eraikitako hiririk ere. Ingurune digitala arautu behar da, bai, baina alternatibak eskaini behar ditugu eta haurrentzako hiriak eraiki, garatzeko aukera izan dezaten.
«Etxebizitza, eskubidea izateari utzita, espekulaziorako eta negoziorako elementu bihurtu da; tamalgarria da hori»
Herritarrak gero eta kezkatuago daude etxebizitza dela eta. Zuk zeuk esan izan duzu etxebizitzaren espekulazioak eragotzi egiten duela gazteak independizatzea. Norena da erantzukizuna?
Erantzukizuna pilatuta dago. Burbuila espekulatibo izugarria dugu orain, eta hori ez da azken urteotan sortu. Denboran zehar hartutako erabaki politikoek eragin dute. Etxebizitza, eskubidea izateari utzita, espekulaziorako eta negoziorako elementu bihurtu da; erabat tamalgarria da hori. Maila guztietako gobernuek dute ardura: tokiko gobernuek, autonomikoek eta Espainiako Gobernuak. Erabakiak hartu behar ditugu, eta neurriak ezarri. Ausartak eta erabakigarriak izan behar dugu, eta gobernu guztien artean lan egin, koordinazio mekanismo baten bidez prezioak jaisten saiatzeko.
Gobernuak eutsiko al dio PPren eta estatuko aparatuen oldarraldiari?
Uste dut eusten ari garela eta eutsiko diogula. Hala ere, gogoeta egin beharko genuke, kezkagarria delako eskuina eta eskuin muturra sartu diren gurutzada. Kezkagarria da denak balio izatea, gizatasuna galtzea eta eztabaida politiko eraikitzailerik ez izatea. Eslogan errazak erabiltzen dituzte, eta ia guztia instrumentalizatu. Politika eta politika instituzionala arnasarik hartu ezinezko gune bihurtzen ari da.
Gobernua erorarazten saiatzeko eskuinak eta eskuin muturrak duten estrategiak gizarte autoritario batera garamatza. Gizarte eredu autoritario horretan ez da ia inor sartzen, pribilegio asko dituzten gutxi batzuk besterik ez. Guk argi daukagu: eskubideak hedatzeko eta justizia sozialeko proiektu batean gaude, eta gizartearen gehiengoaren bizimodua hobetzea dugu helburu, langileena. Funtsean, demokrazia hedatu nahi dugu. Demokraziaren hedatze horretan, pertsonen parte hartze aktiboa sustatzeko eta erabaki kolektiboak hartzeko mekanismoak indartu behar ditugu.
Sustrai palestinarrak dituzu, baita familia ere Palestinan. Nola bizi duzu gertatzen ari dena?
Oso gaizki. Min eta tristura handiz. Eta ikuspegi politikotik, berdin. Uste dut arlo pertsonala eta politikoa elementu banaezinak diren gai horietako bat dela hau. Askotan esaten dut, baina uste dut gutxieneko sentsibilitatea duen edozein gizakik min eta tristura handiz bizi duela hori guztia, eta shock egoera batetik, nazioarteko komunitatearen parte handi baten gelditasuna ikusita.
Uste duzu Espainiako Gobernuak Israelekin dituen harreman guztiak eten beharko lituzkeela?
Bai, noski. Harreman mota guztiak: diplomatikoak, komertzialak, ekonomikoak, guzti-guztiak. Gobernuaren barruan lanean ari gara, Israelgo estatu genozidarekin harreman diplomatikoak etetea exijitzeko.
2023ko urrian, Instagramen egindako argitalpen batean, nazioarteko erakundeei biziki eskatu zenien ahalegin guztiak egiteko genozidioa geldiarazteko. Nola ikusten duzu orain haien jarduna?
Geldi-geldi geratu dira. Ukrainako gerran, nazioarteko dispositiboak berehala jarri zituzten martxan presio egiteko. Mota guztietako zigorrak ezarri zituzten, eta Errusia bakartu. Israelgo estatu genozidaren kasuan, berriz, ez da halakorik gertatu, eta harrigarria iruditzen zait. Genozidio bat zuzenean kontatzen ari dira, eta nazioartea geldi-geldi geratu da, sistematikoki. Are gehiago, armak salerosteko akordioak modu normalizatuan mantendu dituzte Israelekin. Horrek bidea zabaltzen dio ikusten ari garen sarraskiari. Nazioartean akordio askoz zorrotzagoak egin behar dira, genozidioa gelditzeko presio egiteko.
Garrantzitsua da hau gogoratzea: Gaza kartzela erraldoi bat da, Gazatik ezin da ihes egin. Biztanleak alde batetik bestera lekualdatzen ari dira. Gogoan dut Israelek lehen ospitalea bonbardatu zuenekoa; goitik behera astindu gintuen. Orain, ordea, egunero entzuten dugu ospitaleak bonbardatzen dituztela, baita alde batetik bestera doazen errefuxiatuen dendak ere, su bonbekin. Elikagaien eta botiken blokeoa ikusten ari gara. Genozidioa bereziki bortitza izaten ari da Palestinako haurrekin.
