«Gu eroso sentitzen gara EH Bildurekin akordioak egitean»

«Eibarko sozialistatzat» dauka bere burua Eneko Anduezak (Eibar, Gipuzkoa, 1979), eta ez soilik han jaio eta bizi delako; bereziki, horrek duen esanahi sinbolikoarekin bat egiten duelako. Urrian hautatu zuten Gipuzkoako PSE-EEren idazkari nagusi, eta azken urteetan alderdian izaten ari den «belaunaldi aldaketa» azpimarratu du. Horrekin loturik, izen bat aipatu du: Maria Txibite Nafarroako sozialisten burua. «Oso harreman estua daukagu». Lotura hori Ipar Euskal Herriko sozialistekin ere landu nahi duela dio.

Markel Olano Gipuzkoako ahaldun nagusiak (EAJ) esana du zuekin duten gobernu akordioa «taktikoa» dela, agian badela garai ona gauza batzuk errebisatzeko; zehazki, «irakurketa berri bat egiteko».

Guk ez dugu akordio taktiko baten moduan ikusten. Ez dugu hauteskundeei begirako kalkuluen arabera egin. Gipuzkoan eta Euskadin egonkortasun falta nabari genuen, eta erantzukizunez jokatu genuen. Gauzak errebisatu behar direla? Dokumentu hori ez dago itxita, bizirik dago, eta ez dugu arazorik horretarako.

Eusko Jaurlaritzan PPrekin eginiko aurrekontu akordioarekin eroso zaudete PSE-EEn?

Une honetan beharrezkoa izan da akordio hori. Niri pena eman dit EH Bilduren jarrerak. Argi daukat EH Bildurekin sintonia ona eduki behar dugula eta dugula, legebiltzarrean askotan agerian geratzen ari den moduan. Gu eroso eta gustura sentitzen gara EH Bildurekin akordioak egitean.

Eta zergatik ez dituzue aurrekontuak haiekin adostu?

Interes orokorrago batzuk lehenetsi dituztelako haiek.

Haiek bakarrik?

Esan ohi da onena litzatekeela transbertsalitate osoz guztiekin egitea akordioak. Baina hori ez da posible, eta alderdi denek beren interesak zaintzen dituzte.

Esan nahi duzu zuek nahiago zenutela EH Bildurekin eta EAJk ez duela nahi izan?

Nik ez nuke inolako konplexurik izango EH Bildurekin aurrekontu batzuk adosteko, ezta gutxiago ere. Gipuzkoako Batzar Nagusietan egin genuen, eta ez zen mundua bertan behera jausi. Argi daukat Euskadin gertatu dena gaindituz gero gauza askotan bat egingo dugula.

Ahal Dugu-k egin berri duen kongresuan onartutako txostenak dio ezkerreko blokea indartu nahi duela, zuekin eta EH Bildurekin. Zintzoa iruditzen zaizu eskaintza hori?

EH Bilduren jarrera zintzoagoa iruditzen zaigu Podemosena baino. Guk nahiko genuke haiekin ere egitea akordioak, baina heldutasun puntu bat falta zaie: ez daukate argi zertarako dauden politikan eta instituzioetan.

Hauteskundeetan lehiakide zuzenak dituzuelako esaten duzu hori? Haiengandik bereizteko?

Egia da espazio elektoral berberean gaudela eta liskarrak sortzen direla horregatik. Baina Podemosen egoera oraintxe bertan ez da batere ona. Beraien diskurtsoa ez dute parlamentuetara eraman, eta aukera izan dutenean ez dute egin. Iritsi ziren gailur batera, eta gain behera doaz. Ikusi da atzean ez dutela proiektu sendorik.

EAJk dio transferentziak ez dituela negoziatuko Rajoyren aurrekontuei buruzko elkarrizketetan. Ziur zaude?

Hala izatea espero dugu. Transferentziak ez dira txalaneoa egiteko karta bat. Gernikako Estatutuan daude, eta hori bete behar da. Gainera, gaur egungo momentua oso egokia da horretarako.

Kontzertua eta kupoa berritzea ere bada legea betetzea, baina egin da EAJk iazko aurrekontuak babestuta, eta zuen oniritziarekin. Ez da kontraesana?

Ez. Gauzak eta uneak bereizi behar dira. Akordio horrekin ados ginen alderdi sozialistan, Euskadin eta Madrilen. Guk sintonia hori izan ez bagenu, akaso EAJk ez zukeen egingo.

Asteon PSNrekin egin duzuen bileran Maria Txibitek «oso ontzat» jo du Jaurlaritzan duzuen rola. Zuentzat ere ona litzateke Nafarroan Gero Bairekin gobernatzea?

Nafarroan egun dagoen ezegonkortasuna ikusita, oso argi daukat Txibite presidente izatea litzatekeela onena.

Baina, horretarako, beste alderdi batzuekin ados jarri beharko luke. Zeinekin?

Horretarako, lehenik eta behin, ezinbestekoa da hauteskundeetan ahalik eta emaitza onena lortzea. Txibitek argi dauka ez dela UPNrekin joango.

EH Bildu ere ekuazio horretatik kanpo utzi du berak. Zergatik?

Gobernua egonkorra izan behar da. Hori kontuan hartuta, ikusi beharko da zein ekilibrio politiko egin daitezkeen.

Aukera horri buruz hitz egin duzue EAJrekin?

Gaia ateratzen bada, hitz egiten dugu. Guk argi dugu gure jarrera. Duela 35 urte Nafarroako sozialistek beren bidea hartu zuten, eta guk gurea: bi federazio gara, eta errespetatu egiten ditugu haien erabakiak.

Eta zer diote jeltzaleek?

Nire ustez, EAJk argitu behar du Nafarroan zer nahi duen eta nola antolatzen den han. Geroa Bairentzat ez da erraza izaten ari egungoaren moduko gobernu Frankenstein bat gobernatzea.

Aurreko asteko prentsaurreko batean esan zenuen erabakitzeko eskubidea ez dela herritarren lehentasuna. Eta izango balitz?

Gu beti prest egongo gara hori aztertzeko eta horren inguruan eztabaidatzeko. Kontziente gara eztabaida hori gizartean dagoela.

Baina, eztabaidatik harago, noraino iristeko prest zaudete?

Guk uste dugu orain estatutua berritzea dela lehentasuna, modernizatzea, eduki sozialak bermatzea. Guretzat interesgarriagoa da ados gauden gauzak lotzea eta estatutuan sartzea. Erabakitzeko eskubidearen eztabaidan trabatzen bagara, gerta daiteke bestea ez lortzea. Une honetan autogobernu lantaldean dauzkagun adostasunak oso zabalak dira; balia dezagun hori.

Lantaldearen testua urte amaierarako aurreikusten da, eta hauteskunde giroa nabarmena izango da orduan.

Bai, baina uste dut testu adostu bat izango dugula ordurako. Urte dezente daramagu gai honekin, eta bada garaia horretarako.

Eta horrekin zer?

Akordio zabal bat baldin badago, ez luke arazorik egon behar erreferendumera eramateko.

Noiz? Madrildik pasa aurretik?

Momentu hori heltzen bada, espero dut Madrilen beste gobernu bat egotea, hori behar den moduan aztertzeko eta inork arazorik ez edukitzeko. Gobernua aldatzen bada, ziur naiz ez dela arazorik egongo. Baina, gobernu honek jarraitzen badu, oztopo asko izango ditugu.

Katalunian bozkatu zuten herritarrek, eta gero Madrilen edukiz hustu zuten; adibidez, nazio kontzeptuagatik. Euskal Herria nazio kulturala dela babesten duzue zuek. Hori estatutu berrian islatzeko prest zaudete?

[Espainiako] Konstituzioan eta egungo estatutuan nahiko onartuta dago nazio bat garela. Horretan sakondu behar bada eta testu batean sartu, arazorik ez dugu kontzeptu konkretu bat bilatzeko horretarako.

Eta kontzeptu hori garatzeko?

Espainia askotarikoa den moduan, Euskal Herria ere bada, eta errespetatu behar dira bakoitzaren berezitasunak, instituzioak eta legedia. Akordio zabala behar da. Hortik abiatuz, ez dugu elkarlana baztertzen.

Zer iruditzen zaizue presoen auzian Frantzian egiten ari diren lana eta mugimenduak?

Eredugarria da Frantziako Gobernuaren jarrera. Egia da ez dela gauza berezirik egiten ari, Espainian ere egin daitekeela, baina oinarrian erabaki politiko bat dago, egungo egoerari erantzuten diona. Tamalez, Espainian hori egingo balitz, eragina oso ezberdina izango litzateke. Hala ere, ez dut ulertzen PPren jarrera.

Baduzue harremanik Ipar Euskal Herriko sozialistekin?

Bai; bereziki, Jesus Egigurenek zabaldu zuen bidetik. Idazkari nagusi gisa neure buruari jarri diodan eginbeharretako bat da harremanak estutzea eta elkarlanean aritzeko moduak bilatzea. Hurrengo hilabeteetan lan bilera batzuk egingo ditugu horretarako. Nafarroako sozialistekin bezala, Iparraldekoekin ere izan nahi dugu harreman berezi bat.

Rafaela Romero zure alderdikideak nabarmendu du Eusko Legebiltzarreko bakegintza lantaldean lan handia egiten ari zaretela. Zertan zehazki?

Lantaldean eta lantaldetik kanpo ari gara, gure harreman pertsonaletan oinarrituta, diskrezio handiz eta zintzo. Lan hori kaleratzean herritarrek ikusiko dute egindakoaren dimentsioa. Zalantzarik ez dut oso onuragarriak izango direla emaitzak.

Espetxe politikari buruz, adibidez, zertan ari zarete?

Nik uste dut hortik bide bat aterako dela gauzak argitzeko. Akordio zabal batean oinarritutako bide bat. PPk kanpoan utzi du bere burua, baina hori ez da oztopo izango, hortik aterako den bidea oso sendoa izango delako.

Espainiako alderdi sozialistak badu horren guztiaren berri?

Bai, eta gure erabakiak errespetatuko dituen bermea daukagu.

Emaitzak noizko?

Oraindik dezente daukate egiteko, baina oinarriak oso sendoak dira. Agian, zailena eginda dago. Orain, orokorretik konkretura ari dira, baina ezin dut gehiago esan.

Espetxeen transferentziaz gain,zertan da espetxe zaintzako epaitegia Auzitegi Nazionaletik Bilbora ekartzeko eskaera?

Mahai gainean dago hori, eta ez nuke baztertuko lortzea. Ez da ikuspegi politiko batetik bakarrik egiten den eskaera, ikuspegi profesional batetik dator; Juan Luis Ibarrak [EAEko Auzitegi Nagusiko presidenteak] berak eta beste askok babesten dute.

Zer balorazio egiten duzu ETAk hildako Jose Ignacio Iruretagoiena Zarauzko PPko zinegotzia gogoratzeko ekitaldian gertatutakoaz?

Egia da akordiorik ez zela egon alderdien artean, baina garrantzitsuena ez da hori: garrantzitsuena da denak egon zirela han eta modu zintzo batean; benetakoa izan zela. Egia da ezker abertzalekoei falta zaiela oraindik pausotxo bat ematea, eta, neurri batean, ulertzen dut hori. Gu prest gaude laguntzeko.

Lagundu, nola?

Ez dakit zehazki nola edo zertan. Jarrera kontu bat izan daiteke. Denok dauzkagu herri honetan onartu beharreko kontuak, eta trantsizio horretan bakarrik ez zaudela sentitzea oso garrantzitsua da. Beraiek pentsatzen badute guk ere pauso batzuk eman behar ditugula, onartuko genuke haien laguntza.

Seinalatuta sentitzen zarete Paco Etxeberriaren lantaldeak torturari buruz eginiko txostenean esaten direnekin?

Ni pertsonalki ez, eta Euskadiko alderdi sozialistak ere arazorik ez du hori gertatu dela aitortzeko, modu batean egin genuelako aitortza hori Jaurlaritzan egon ginenean, polizia indarkerien dekretua onartu genuenean.

Espainiako alderdi sozialistak egin beharko luke torturaren inguruan adierazpen bat erantzukizunak onartuz?

Ez dakit adierazpen bat egin behar duen edo zer egin behar duen. Ondo egongo litzateke gai hau aztertzea Euskadiko perspektibatik. Adibidez, ETAren amaiera gertatu baldin bada gertatu den moduan, hori gertatu da Espainiako alderdi sozialistak aintzat hartu zuelako gure ikuspuntua, eragina izan genuelako han. Gai honetan ere ona izango litzateke gure iritzia zein den jakitea. Eta ona izango litzateke txostena Madrilen aztertzea.

Zuen erreakzioarekin haserre agertu da Etxeberria.

Niretzat Paco Etxeberria profesional izugarria da, eta asko errespetatzen dut egiten duen lana eta orain egin duena. Nik txosten hori kudeatzeko modua kritikatzen dut, ez edukia. Uste dut bakegintza lantaldera eraman behar zela lehenago, eta han konklusioak atera. Nik uste dut horren atzean erabaki politiko bat dagoela. Aurreko legegintzaldian enkargatu zen txostena, eta orduan lantaldea blokeatuta zegoen, baina orain ez, lanean ari gara.

Aurkeztu aurretik egileekin bildu zarete inoiz?

Ezetz uste dut.

Txostenean, biktimetako batzuk alderdi sozialistakoak dira, eta ikerketan parte hartu dute haietako batzuek. Ez duzu uste minduta egon daitezkeela zuen erreakzioarekin?

Niri ez zait mezurik iritsi, eta ikerketan zuzenean parte hartu dutenetako batzuk ezagutzen ditut. Norbait minduta sentitu bada, arazorik ez dut azalpenak emateko. Baina berriz diot, edukia ez dut zalantzan jartzen.