Inurritegi bat. Bakoitzak bere txikian, elkarrekin, gauza handiak ehuntzen dituen lekua. Sarea. Elkar zaintzekoa. Zaindua izatekoa. Horixe da Iñurri, minbizia ikuspegi feministarekin lantzen duen elkartea, eta gaur ospatzeko eguna izan dute, Usurbilen (Gipuzkoa): Inurri Eguna. Ehunka lagun bildu dira Tabuen kutxatik, plazara lelopean. Minbizia tabuen kutxatik atera, eta zera aldarrikatu dute: bizi egin nahi dutela. Hil arte bizi.
Minbizia izan duen edo duen bakoitzak eta haren inguruko bakoitzak badu bere istorioa eta baditu bere bizipenak; haatik, antzekoak dituzte zenbait sentsazio, ezin, sentimendu. Horiei buruz aritu dira mahaiaren bueltan Alaitz Zumalde, Eider Casanova, Elordi Garcia eta Leire Markuerkiaga, Maider Galardi ikertzaile eta kazetariak gidatuta. Hainbat arloren inguruan aritu dira ordu eta erdi inguruan, baina gai bat izan dute hizpide bereziki: zaintza.
Emakumeentzat, sarri diagnostikora iristerako hasten da bide arantzatsua. Bere sintomak kontatutakoan osasun langileek ez zutela aintzat hartzen adierazi du, esaterako, Zumaldek: «Zaindu beharrekoek ez ninduten ondo zaindu; oso gutxietsia sentitu nintzen». Diagnostikoa «liberazioa» izan zen: «Nire gaitz eta min guztien arrazoia zein zen jakin ahal izan nuen». Halatsu gertatu zitzaion Garciari ere. Azaldu du nola joan zen larrialdietara eta ez zioten «kasu handirik» egin: «Ni astun jarri nintzelako egin zidaten analitika». Leuzemia zeukan.
Behin diagnostikoaren papera eskuan, tratamendua. Eta beldurrak, ezinegonak, ziurgabetasuna. Eta emakumea izanda, beste zalantza batzuk: nork zainduko ditu seme-alabak? Nor joango da amarengana? Zaintzaile izatetik zaindua izatera pasatu beharra, horrek dakarren guztiarekin. Casanova: «Oso konplikatua da gaixotasuna nola uztartzen den alaba izatearekin, ama izatearekin, bikotekidea izatearekin... Ez da batere erraza. Zaintzarako rol garrantzitsu bat daukagu sartuta». Eta denarekin ezin dela aitortzea. Garcia: «Diagnostikoak aurrez aurre jarri zidan nire zaurgarritasuna».
«Lehen egunetik genekien heriotza batean bukatuko zen prozesu baten hasieran geundela»
LEIRE MARKUERKIAGA Iñurriko kidea
Minbizia diagnostikatzeak eragiten dio gaixoari berari, baina baita inguruari ere. Markuerkiagak bikotekidea izan zuen gaixo urtebetean, 2021eko martxotik 2022ko martxora. «Alargundu egin nintzen prozesu horren ostean». Gaitza atzeman orduko izan zuten horren berri: «Lehen egunetik genekien heriotza batean bukatuko zen prozesu baten hasieran geundela».
Ama ere bai
Zaintzari lotuta, beren-beregi landu dute gai bat: ama izatea eta ama ez izatea. Zumaldek 5 urteko bi ume zituen gaitza atzeman ziotenean; Casanovak, bi nerabe; eta Markuerkiagak, 10 eta 14 urteko bi alaba. Nerabeei nola jakinarazi minbizia zuela. Horixe izan zuen Casanovak kezka iturri diagnostikoaren berri izan zuenean. Eta, gero, errua, errua eta errua: «Pentsatzen nuen: ‘Erruduna naiz, nire seme-alabak traumatizatuko ditudalako; erruduna naiz nik zerbait gaizki egin dudalako eta, horregatik, minbizia daukadalako; erruduna naiz nire haurrak ez dituztelako harremanak ondo izan beren lagunekin, bere amak minbizia duelako’. Dena da: 'Zuk errua daukazu, zuk errua daukazu’». Baina jabetu zen ez zela hala: «Lan pertsonal bat egin ostean konturatu naiz seme-alabek ematen dizuten gauza nagusia maitasuna dela. Eta kito». «Errua» sentitzen zuen Markuerkiagak ere: «Oso galduta sentitzen zara». Adibide bat eman du: «Ez nintzen gai izan denbora batean berari mediku kontsulten barrura laguntzeko, eta hori oso txarto neraman».
«Berriro zaintzaile rola hartzea zaila da. Zaintza berriro partekatu behar da, eta kostatu zaigu atzera-buelta egitea»
ALAITZ ZUMALDE Iñurriko kidea
Zumalderen irudiko, «superizarrak» izateko hezi dituzte emakumeak, zaintzeko eta zaintzeko. Eta minbiziagatik ezina iristen denean, «asko kostatzen zaigu askatzea eta konfiantza izatea besteengan». Haren bikotekideak hartu zuen lan hori. Emakumezkoa da hura ere, eta, orain, sendatu ahala aitortu du kostatu zaiela berriro lehengora itzultzea: «Berriro zaintzaile rola hartzea zaila da. Zaintza berriro partekatu behar da, eta kostatu zaigu atzera-buelta egitea».
Markuerkiagari zaintza eta dolua batera egitea tokatu zitzaion. «Dolua ez da hasten pertsona falta den momentuan; gure kasuan, dolua hasi zen era oso dramatiko batean diagnostikoa jaso genuenean». Eta zehaztu du denborak ez duela «dolu bat sendatzen», denbora horretan egindako «lanak» baino: «Nik Iñurri bilatu dut denbora horretan, eta hau da nire terapia». Gainera, bitartean, alabak ere doluan zeuden, eta hura kudeatzen laguntzen zien. Bera egin zen alabei kontatzearen kargu, bikotekideak hala eskatuta. Gomendio bat egin du: «Nahiz eta umeak izan, dena esan behar zaie; den-dena esan behar zaie, nahiz eta gordina izan». Horregatik ere entzun behar izan zituen: «Etortzen zen jende bat, eta esaten zidan: 'Eta umeei dena kontatu diezu? Zelan egiten duzu hori, umeak dira eta?».
«Mediku batek erabaki zuen ni ez nintzela inoiz ama izango; ez zidaten esan antzu geratuko nintzela»
ELORDI GARCIA Iñurriko kidea
Bestelakoa da Garciaren bizipena. Gordin mintzo da: «Nire kasuan, mediku batek erabaki zuen ni ez nintzela inoiz ama izango; ez zidaten esan menopausia goiztiarra izango nuela ere, ezta antzu geratuko nintzela ere». Bere lehen pentsamendua ez zen bere burua izan, bikotekidea baizik: «Nire lehen erreakzioa izan zen: ‘Nola esan behar diot Aitorri?’». Hori bizi izanda, informazioa galdegiten du Garciak: «Leuzemia akutuetan, esaten dute ez dagoela denborarik obuluak izozteko. Eta nik beti esan dut: 'Nahiz eta denborarik ez izan, informazioa emateko denbora beti dago, eta informazio hori ematea, gainera, gure eskubidea da'».
Iñurri bidelagun
Laurek ala laurek nabarmendu dute laguntza jaso dutela, babesa: senideena, lagunena, ingurukoena. Baina beren egoera bertsua bizi dutenek lagundu dietela bereziki. Hain zuzen, ospitaleko gelan eta korridoreetan eta etxeratutakoan badute bidelagun sendo bat: Iñurri elkartea. Hala dio Casanovak: «Ni oso zaindua sentitu naiz urte hauetan, eta ez diot meritua kendu nahi gertuen nituen familiari, kideei eta lagunei, baina ni oso zaindua sentitu naiz, tribu baten parte naizelako; inurritegi honek eskaini didan gauzarik politena lagunak izan dira, eta gaixo dauden lagun hauek zaindu naute». Hitz gutxi behar ditu Markuerkiagak Iñurri zer den azaltzeko: «Niretzat, nire sarea Iñurri da». Zumaldek gehitu du, zaintzeaz harago, «paziente aktibo» bihurtzen dituela: «Iñurrik kristoren sarea eskaintzen du, gaixo roletik paziente aktibo izatera pasatzea». Erantsi du: «Nahi nuke gizarteak Iñurriren antz handiagoa edukitzea, zaurgarritasun horiek onartzea eta zaurgarri garen horretatik elkar maitatzea eta zaintzea».
«Inurritegi honek eskaini didan gauzarik politena lagunak izan dira, eta gaixo dauden lagun hauek zaindu naute»
EIDER CASANOVA Iñurriko kidea
Haatik, erakundeei dituzten ardurak beren gain hartzea ere galdegin die Casanovak: «Faltan sumatzen dugu zaintza sistema komunitario bat, antolatua, erakundeetatik antolatua eta diruz lagundua, eta behar duen ororentzat izatea, zaintza sistema unibertsala».
