Irakurri hemen serie honetako artikulu guztiak
Okupazioak berekin dakar kaleratzearen arriskua, eta, normalean, gune okupatu guztiek aintzat hartu beharreko mehatxua izaten da hustearena. Euskal Herriko okupazio mugimenduaren historia kaleratzeen historia ere bada: aspaldi honetan, agintariek zenbait gune okupatu hustu eta itxi dituzte, eta, zenbait eragileren ustez, horrelako guneak jopuntuan dituen oldarraldi baten ondorio dira aipatutako kaleratzeak.
Aspaldi honetako kaleratzeetatik, Bilboko Errekalde auzoko Etxarri II gaztetxearenak izan ditu ondoriorik larrienak: hainbat zauritu eta atxilotu eragin zituen gaztetxea husteko operazioak, eta Iker Arana auzokideak barrabil bat galdu zuen Ertzaintzak jaurtikitako foam bala baten ondorioz.
2014ko uztailean okupatu zuten Errekalde eta Irala auzoen artean zegoen lantegi bat, hogei urtez hutsik egondakoa. Horrela sortu zen Etxarri gaztetxea. Bertako kide Aihoa Orrantiak dioenez, denbora tarte horretan behin baino gehiagotan egon da husteko arriskupean, eta, esaterako, 2017an Bilboko Udalak gunea itxi zuen, Pablo Hasel musikariak han egindako kontzertu baten ondorioz, eta duela bost urte lekua husteko beste agindu bat egon zen, baina ez zen gauzatu.
Azkenean, apirilaren 4rako ezarri zuten gaztetxea husteko data, eta agindua hilabete lehenago iritsi zitzaien gazte asanbladakoei. «Polizia apirilaren 4a baino askoz lehenago agertu zen. Bezperan, dozenaka ertzainek hartu zituzten Etxarriko sarrera eta inguruko teilatuak, eta kontrola ezarri zuten gaztetxearen sarbidean. Iluntzean, oso gogor oldartu ziren protesta egitera hara joandako jendearen aurka, eta bost atxilotu eta dozenaka lagun zauritu zituzten».
«Ezinbestekoa da gaztetxeen alde borrokatzea eta haien defentsan elkartasuna antolatzen jarraitzea»
AIHOA ORRANTIA Etxarri II gaztetxeko kidea
Hala ere, gaztetxeko kideek zera nabarmendu nahi dute, «ehunka lagun hainbat orduz gunea defendatzen egon izana» eta kaleratzearen egunean zein aurreko egunetan jasotako elkartasun keinu ugariak: «Ezinbestekoa da gaztetxeen alde borrokatzea eta haien defentsan elkartasuna antolatzen jarraitzea».
Gaztetxea husteko operazioaren ondorioak ez dira amaitu. Orrantiak dioenez, abian da orduan atxilotutakoen aurkako auzibidea, eta batzuk hasi dira isunak jasotzen. Bestalde, Justizia Aranarentzat plataforma sortu da, larri zauritutako auzokideari elkartasuna adierazi eta «Poliziaren bortizkeria» salatzeko helburuz.
Eta badago beste ondorio bat: gaztetxeak auzoan utzitako hutsunea. «Orain langile klasea antolatzeko leku bat gutxiago dago Errekalden. Bilbon gero eta urriagoak dira gune okupatuak, eta beste bat lapurtu digute», azaldu du Orrantiak. «Matxismoa, arrazakeria, homofobia eta antzekoak gero eta indar handiagoa hartzen ari dira gazteen artean, eta ardura handia eragiten digu horrek. Gainera, oldarraldi erreakzionario horretan okupazioaren kriminalizazioa ere badago. Gaztetxeak ezinbesteko tresnak dira horri kontra egiteko, eta inoiz baino beharrezkoagoak dira orain. Guk argi dugu kaleratzea ez dela izan borrokaren amaiera».
Txirbilenea ere, itxita
Etxarri hustu baino egun batzuk lehenago, apirilaren 1ean, Sestaoko Txirbilenea zentro soziala itxi zuten (Bizkaia). Txabarri auzoan zegoen, AHV enpresarena izandako eraikin batean, eta 2012tik zegoen okupaturik. Ordutik, kontzertuak, ikastaroak, hitzaldiak, eskubide sozialei buruzko informazio bulegoa eta beste hainbat jarduera antolatu dituzte han, eta, azken hilabeteotan, zaintza lanetan aritzen diren emakume migratuen bizitegi komunitarioa ere bazegoen eraikinean.
Kaleratzeak ez zituen Txirbileneko kideak ezustean harrapatu, hango partaide Idoia Iragorrik dioenez: «Aspalditik, bagenekien politikariek bazituztela beste proiektu batzuk eraikin horretarako, haien diru gosea asetzeko. Bagenekien amaierara iristen ari ginela». Baina horrek ez du eztitzen kaleratzeak sortutako arrangura: Iragorriren arabera, oraindik «min handia» sentitzen dute eraikinaren paretik pasatzen direnean: «Mingarria da ikustea nola boteretsuek haien bortizkeria guztia erabiltzen duten ilusio handiz garatutako proiektu bat zapuzteko».
Txirbilenea itxita, kolpe handia hartu du Sestaoko eta Ezkerraldeko herri mugimenduak. «Hasieratik borroka sozial pilo bat proposatu genituen Txirbilenean», azaldu du Iragorrik. «Beste eragile batzuekin batera mahai sozial bat eratu genuen txirotasunaren eta prekaritatearen kontra borrokatzeko, eta ekinbide asko piztu ditugu. Hutsunea nabaria da. Herri mugimenduak lekua behar du borrokak pizteko eta elkartzeko, eta leku hori desagertzen denean, desaktibazioa igartzen da».
Luze joko luke urte hauetan guztietan Txirbilenean antolatutako ekitaldi guztiak zerrendatzeak. Udaberri guztietan antolatutako Langile borroka gara izeneko jardunaldiak egiten zituzten, eskualdearen iragana eta langile nortasuna ardatz hartuta: «Azken finean, eraikina ere bazen gure langile identitatearen parte, gutako askoren gurasoek eta aitona-amonek han lan egin zutelako». Iragorrik bereziki gogoan du 2015ean Lucio Urtubia anarkista ezagunak jardunaldi horietan egindako hitzaldia: «Jendea sartu ezinik egon zen, eta asko kanpoan gelditu ziren».
Baina besterik ere egon da Txirbilenean: sexualitate, arte eta feminismoari buruzko topaketak, eskolarik gabeko heziketari buruzko hitzaldiak, Intifada Marika queer taldeak antolatutako jaialdiak, Fuck Foto argazkilaritzari eta erresistentziari buruzko topaketak, eta abar.
«Okupazio mugimenduak amets eta proiektu asko ditu, eta horiek gauzatzeko indar handia; hori da gure altxorra»
IDOIA IRAGORRI Txirbilenea guneko kidea
Eta ezin da ahaztu azken hilabeteetan emakume migratuekin batera egindako elkarlana, eta emakume horiek sortutako bizitegi komunitarioa: «Askotan jendeak pentsatzen du gaztetxe bat edo eraikin okupatu bat dela norberak erabiltzeko, eta ez da horrela. Uste dut emakume migratuekin egindako elkarlanaren bidez ekarpena egin diogula okupazio mugimenduari, eta gogoeta interesgarria egin genuela mugimenduak izan behar dituen betebeharren inguruan. Okupazio mugimenduak amets eta proiektu asko ditu, eta horiek gauzatzeko indar handia. Hori da gure altxorra».
Eraikina itxi dute, baina bertan landutako guztia hor geldituko da, Iragorriren esanetan: «Egoera soziala aldatzeko grina beti egongo da. Ez dakit horrek nolako itxura hartuko duen edo noiz piztuko den, baina hamahiru urteko historia ez da hor geldituko. Txirbilenea ixtea ez da izango borrokaren amaiera».
Elkartasuna antolatzea
2022ko abenduan aurkeztu zuen bere burua Langile Kontrolpeko Espazioen Defentsa Komunitateak, «elkartasuna antolatzeko» helburuz. «Guk langile kontrolpeko espazio terminoa erabiltzen dugu iruditzen zaigulako horixe dela gure lanaren xedea hobekien definitzen duena», azaldu du talde horretako kide Xabier Martinezek. «Alde batetik, espazio horiek merkatuaren logika apurtzen dute, eta, gaur egun, horrek okupazioaren moldea hartzen du oro har; baina, beste aldetik, gure ustez, espazio horiek beste ezaugarri bat izan behar dute: inolako zapalkuntzarik ez erreproduzitzea, alegia. Gaztetxeak edo gune autogestionatuak, beti ulertu ditugun moduan, langile kontrolpeko espazioak lirateke, baina, adibidez, sexu esplotaziorako erabiltzen den gune okupatu bat, edo faxistek kudeatutako zentro sozialak, Hogar Social adibidez, ez dira kategoria horretan sartzen».
Gune horiek jasaten dituzten «zuzeneko edo zeharkako erasoei ahots bakar batez erantzutea» da Defentsa Komunitatearen egitekoa. Martinezek dioenez, tokian tokiko indarra ez da nahikoa izaten horrelako erasoei buru egiteko, eta tresna horrek modua ematen die «sarea osatzen duten espazioen gaitasuna zentralizatu eta indarrak batzeko, eta espazio horien defentsaren auziari erantzun bat emateko».
Defentsa Komunitateko kideen iritziz, «oldarraldi erreakzionarioa» da gaur egungo egoera politikoaren ezaugarri nagusietako bat: «Krisi garaian, ez dago baliabiderik bake sozialari edo klaseen arteko itun horri eusteko, eta, orduan, gizartea polarizatu egiten da. Krisiaren ondorioz familia bat etxebizitzarik gabe geratu eta okupatzera behartuta baldin badago, pentsamendu erreakzionarioak okupazioa bera jotzen du arazotzat. Pentsamendu erreakzionarioak langileriaren geruzarik apalenen irudi estigmatizatu bat sortzen du».
«Gaztetxeei zilegitasuna kentzeko ahalegin bat ere badago. Gaztetxeak existitzeko baldintzak zailtzen ari dira»
XABI MARTINEZ Defentsa Komunitateko kidea
Martinezek dioenez, badaude gaztetxeen kontrako «eraso zuzenak, kaleratze saiakerak eta abar», baina, aldi berean, «gaztetxeei zilegitasuna kentzeko ahalegin bat ere badago. Gaztetxeak existitzeko baldintzak zailtzen ari dira». Defentsa Komunitateak bi alor horietan lan egitea du helburu: «Espazio jakin batzuen kontrako erasoei erantzutea dugu xede, eta zeharkako erasoei ere bai; hau da, langile kontrolpeko espazioak existitzeko baldintzak sortu nahi ditugu, eta hori okupazioaren kontrako ofentsibari erantzunez lortzen da gaur egun».
Martinezen arabera, gaztetxeak eta gune okupatuak garrantzitsuak dira «polarizazio egoera horretan lehen erantzun politiko bat» emateko: «Espazio hauek balio dute ikuspegi kritiko bat garatzeko eta horien bozgorailua izateko, bertan parte hartzen dutenen kontzientzia politikoa pizteko».
Defentsa Komunitatean kezka dute gaztetxeen kontrako oldarraldia dela eta, baina uste dute baikor izateko arrazoiak ere badaudela: «Ikusi da gaztetxeek azken bolada honetan leku garrantzitsua hartu dutela berriro ere. Horrek erakusten du gaztetxeek badutela gaurkotasuna, eta badagoela belaunaldi berri bat erronka politiko horri eusteko borondatea duena. Aspaldi honetan ikusi dugu borrokak ongi planteatzen badira garaipenak lor daitezkeela, Zestoan eta Burlatan gertatu bezala. Horrelako adibideek bidea erakusten dute».
