Duela aste batzuk PSOEren antolaketa idazkaritzaren inguruko ustezko ustelkeria kasuen berri izan zenetik, estatuko politikaren ardatza da ea koalizio gobernu aurrerakoiak legegintzaldia amaitu ahalko duen, edo ezinbestekoa den hauteskundeetara deitzea. Egoera honetan, inbestidura gehiengoa osatzen duten alderdien erabakiek eta jarrerek aurre egin behar diote dilema bati eta iritzi publikoaren azterketari, mesfidantzaz ikusten baitu gero eta susmagarriagoa den politika baten praktika.
Duela hamar urte, Rajoyren gobernuaren ustelkeria sistematikoak herritarren erreakzio politikoa eragin zuen. Sánchez Moncloara eraman zuen zentsura mozioaren garaipenak botere gehiegikeria, polizia patriotikoa, aurkari politikoen espioitza eta lawfarea antolatu zituen gobernu ustel bat amaiarazi zuen. Etika politikoaren susperraldi itxaropentsu horren ondoren, ustelkeriari aurre egiteko neurriei buruzko eztabaida beharrezkoa eta garrantzitsua egin zen, eta proposamen zehatzak egin ziren alderdi aurrerakoien hauteskunde programetan, baita PSOErenean ere. Gutxi jarri dira abian, bat bera ere abian jarri ez dela ez esatearren, koalizio gobernuaren zazpi urteetan, nahiz eta sistema demokratikoaren ahulezien inguruko diagnostikoa partekatua izan. Komeni da gogoratzea errestaurazio demokratikoa, 78ko Erregimena deiturikoa eragin zuena, frankismoak hamarkadetan zigorrik gabe garatu zituen inertzia ustel batzuekin sortu zela. Ez orduan ezta gero ere, erregimeneko bi alderdietako batek ere ez zuen mugatu nahi izan botere ekonomikoak borondate politikoak erosteko eta obra publikoetako kontratuetan aurrekontu askoren xedeari buruz erabakitzeko dituen aukerak. Horren aurka ere, suminduen mugimenduak altxatu zuen ahotsa, 2015ean, eta politika berri bat eta ustelkeriaren amaiera eskatu zituen.
Pragmatismo politikoko zazpi urte hauetan, ustelkeriaren aurkako borroka eta exijentzia etikoa egiteko dauden gaien kutxan gorde dira. Atzerapena legegintza programa betetzearen izenean justifikatu da. Programa hori ez da gutxi, baina ez da nahikoa; izan ere, hutsune horrek jarraitzen du aukerak ematen ustelkeria antolatzen dutenei —egiturazko arazoa baita—, bai, baina borondate askoren parte hartzea dakar. Orain, beraz, etika publikoaren gaia eztabaidaren muinera ekarri nahi da berriz ere, koalizio gobernuak eta haren bazkideek duten egoera konplexua baita: ezer jakin nahi ez luketen baina hor dirauen dilema aurrean dutela. Justiziaren, osotasunaren, gardentasunaren eta erantzukizunaren balio demokratikoen eta realpolitik-aren zinismoaren arteko dilema, eskuin muturreko gobernua galarazteko borondate deklaratuaren ondoren.
Gaur egungo eremu publikoaren ezaugarri bereizgarrienetako bat ahaztea da. Dena abiadura handian gertatzen da, gertaerak beti dira «historikoak», baina egun gutxi batzuen buruan garrantzia galdu egiten da. Hasieran, Cerdánen eta Ábalosen ustezko delitu jarduerei buruzko albisteek paralisia eragin zuten, ez bakarrik gobernuan, baita hari eusten dioten alderdietan ere. Hori dela eta, badirudi «gertatu da» egoerarako trantsizioa azkarra izan dela. Isiltasunek, bozeramaileen zalantzazko lehen adierazpenek bide eman dute egiaztatzeko, politikan, dilemak ia beti konpontzen direla interesen baturaren aldetik eta gutxitan printzipioen aldetik. Aitzitik, kezkatzen gaituena ustelkeria zantzu orori, herritarrekiko kontraturako traizioari, defendatzen ditugun balio demokratikoekiko irainari duintasunez eta irmotasunez aurre egitea bada, tamalgarria da bi (edo hiru) sagar usteldu baino ez direla defendatzea, gobernuaren agenda soziala garrantzitsuagoa dela argudiatuta. Kontua ez da legegintzaldia «berrasaraztea», helburua politika zaharraren praktikak amaiaraztea baitzen, praktika horiek ez onartzea.
Izan ere, hala bada, erabakia hori bada, komeniko litzateke boto emaileei, militanteei eta herritarrei argitasunez hitz egitea. Hau da, herritar arduratsuak eta epaitzeko gaitasuna dutenak direla pentsatzea eta egia esatea, edulkoratzailerik gabe, aztertzeko duten gaitasuna gutxietsi gabe. Segur aski, Pedro Sánchezek joan den asteazkenean kongresuan egindako agerraldiaren ondoren, keinu eta adierazpen euforikoek adierazi dute agian gutxienekoa ustelkeria dela; eta, aitzitik, garrantzitsuagoa dela bloke bakoitzak iritzi publikoaren aurrean bere argudioak agertzea. Konfiantza mozioaren izapiderik gabe, koalizio gobernuko alderdietako buruak publikoki pozik zeuden osoko bilkuraren emaitzarekin, eta ahaztu egiten zitzaien han zeramatena, oraindik ere, politikaren lotsa eta miseria zela. Eskerrak emango genituzke demokraziarentzat hain umiliagarria den egun honetan tonu solemne eta ez hain karrankariagatik. Egun horietan eskuin muturrekoa geldiarazteko misio historikotik desenkusatzen direnek onartu beharko lukete demokraziaren eta faxismoaren arteko funtsezko desberdintasunari egindako traizio hori kalkulatu baino garestiagoa izan daitekeela. Koalizioko gobernuaren iraupena ospatzea arrazoizkoa izan daiteke aipatu dugun pragmatismo ziniko horri dagokionez, baina demokraziaren eta haren balioen defentsa osoak, gaur egungo faxismoaren aurrean, ez luke lasterbiderik onartu beharko. Are gutxiago horiek ospatzea.
