Duela gutxi jakin dugu Nafarroako Gobernuko Ingurumen Departamentuak handitu egin behar izan dituela nekazaritza iturrietatik datozen nitratoengatiko zona kalteberen eremuak. Zona horiek lur gaineko zein lurpeko uretan nitratoen kontzentrazioak legediak ezarritakoa gainditzen duen Nafarroako zonak dira (25 eta 37,5 mg/l, hurrenez hurren).
Kontuan izan behar da uretan nitratoak egoteak ondorio larriak ekar ditzakeela pertsonen eta animalien osasunean, odolak oxigenoa garraiatzeko gaitasun txikiagoa duelako, eta minbizi mota batzuk sortzeko arriskua dagoelako. Era berean, gehiegizko nitratoen ondorioak gainazaleko uretan antzeman daitezke, hezeguneen eutrofizazioa eragiten baitute. Horren ondorioz, uretako oxigenoa murrizten da, eta hezeguneetako berezko espezieak murriztu eta desagerrarazi. Era berean, hezegunetako berezko flora komunitateak nitrogeno premia handiagoa duten beste landare mota batzuek desplazatzen dituzte. Horrela, ekosistemak asko aldatzen dira, eta, ondorioz, jatorrizko flora eta fauna hartzeko gaitasuna izugarri zailtzen da.
Beraz, nitratoz kutsatutako eremuak handitzeko erabakia oso albiste txarra da. Ingurumen Departamentuak aurkeztutako dokumentazioaren arabera, Nafarroan nitratoz kutsatutako eremuak 2020an izendatutako lau eremu eta 99.259 hektarea izatetik hamabi eremu eta 247.854 hektarea izatera igaroko dira egungo proposamenaren arabera. Ondorioz, kaltetutako eremua 2,5 aldiz handiagoa izango da, eta hektarea horien %65,52 labore ureztatuei dagozkie.
Nafarroako Gobernuak beste porrot bat egin du ingurumenaren kudeaketan. Nitratoek kutsatutako eremua handitu baino ez da egin 2002. urtean Zona Kalteberak izendatu zirenetik. Horrek esan nahi du azken urte hauetan eta onartutako dekretuetan proposatutako neurriek ez dutela ia emaitzarik izan, kontrakoa baizik.
Eta ez dute halakorik izan, ez baita inoiz erabaki nitratoz eragindako kutsaduraren jatorrian esku hartzea. Nafarroako Gobernuak zona kalteberetarako onartu dituen jarduera programa guztiek neurri bigunak baino ez dituzte jaso, eta neurri horiek ez dute eraginik nekazaritza eta abeltzaintza industrialaren hedadura neurrigabean. Aitzitik, makrogranjak, horiei lotuta doazen planta biometanizatzaileak eta ureztatze laboreetan oinarritzen den nekazaritza intentsiboa sustatzen jarraitu dute. Orain arte, ez da aurkeztu landa eremua industrializatzen duten praktika horietarako moratoria bat barne hartzen duen programarik, zeinak nitratoz eragindako kutsaduraren azken jatorria baitira.
Are gehiago: Nafarroako ubidearen ureztatze zona Erribera osora zabaltzeko asmoa du Gobernuak, Erdialdean eta Lizarraldean egin ondoren. Hain zuzen ere, nitrato bidezko kutsadurak esponentzialki gora egin duen eremua Zidakos ibaiaren arroa izan da, Erdialdean, hain zuzen ere, lehorreko lursailak ureztatze lursailak bihurtu ziren zona, Nafarroako ubidea eraiki ondoren.
Horrela, Ureztalurren Foru Planean, jendaurreko fasea amaitu berritan, alde batera utzi eta baztertu egin dituzte ureztapena hedatzeak nitratoz eragindako kutsaduran dituen ondorio negatiboak, eta 2.856 hektarea berri eraldatzea aurreikusi dute, guztiak Erriberako Nafarroako ubidearekin lotuta. Emaitza aurreikus daiteke: gaur egun Erribera izanik nitratoek eragindako lurzoruen eta uren kutsadurari dagokionez emaitzarik txarrenak eskaintzen dituen eremua, nitratoak biderkatu egingo dira, Nafarroan industria nekazaritzak duen ureztatze hedadura handienarekin, ubidearen eraikuntzarekin. Etorkizuna ezin larriagoa da kudeaketa horrekin jarraituz gero: ia Nafarroa osoa Iruñetik behera nitratoz kutsatuta.
Nekazaritzaren helburua ekoizpen handia izatea denean, haren kalitateak behera egiten du, eta kutsaduraren ondorioek okerrera egiten dute. Nafarroan nekazaritza eta abeltzaintza industrialaren eredua esportazio eredua da, ez autosufizientziakoa. Nafarroan landa eremuan gauzatzen ari den politika gure erkidegoak behar duen horren kontrakoa da. Nekazaritza eta abeltzaintza industrialen hedapena geldiarazteko, beharrezkoa da moratoriak ezartzea nekazaritza industrial ureztatuari, makrogranjei eta biometanizazio plantei, berriki Makrogranjen Kontrako Nafarroako Plataformak eskatu duen bezala. Ez da neurri martzianoa: Gaztela-Mantxak eta Kataluniak lehenago ere agindu dituzte. Eta Nafarroako egoerak premiaz behar du.
