«Ereindakoa jasotzeko garaia izango da 2016a»

Presaka sartu da Pablo Berastegi (Iruñea, 1968) Donostia 2016 egitasmoak Easo kalean duen egoitzara. Egunerokoan hala ibili ohi dela dirudi, lanez gainezka, batetik bestera, ia gelditu gabe. Azaldu duenez, «ilusio handiz» ekin bazion ere, azken hilabeteotan ez du euskara ikasteko tarterik aurkitu. Baina topatu du tarte hori BERRIAren galderei erantzuteko, zehatz baina lasai, denbora hartuz. Elkarrizketa amaituta, berehala ekin die berriro bere zereginei, eguneroko martxa bizian.

Hainbat polemikaren ondotik hartu zenuen proiektuaren gidaritza. Urak baretu al dira jada?

Baietz uste dut. Etorkizunean soilik pentsatzeko garaia da hau; joandako urak errotarik ez darabil, hori da proiektuari aplikatu behar zaiona. Uste dut hemendik lehenago pasatu diren guztien ekarpena oso inportantea izan dela; geruzaz geruza osatzen ari den proiektua da hau, pertsona askoren ekarpenez sedimentatuz doana. Proiektuaren izaerarekin bat dator hori, eta gustuko dut.

Joan den astean egin zuen patronatu berriak lehen bilera. Nolako giroa sumatu zenuen?

Talde berria da; zortzitik bost lehenago egon ez diren pertsonak dira, eta, beraz, egunean jartzeko bilera izan zen, eta adeitsua, aurrekoak izan diren bezala.

Eneko Goia Donostiako alkateak esan zuen bere lehentasuna «erakundeen arteko konfiantza berreraikitzea» dela. Hautsita al zegoen konfiantza hori?

Egunerokoan ez zegoen hautsita, elkarlanean ari baikinen, baina bazegoen auzi jakin bat patronatuko kideen artean desadostasuna sortu zuena, eta alkate berriaren kezketariko bat da hori.

Maiatzeko hauteskundeen ondotik aldaketak izan dira proiektuan zeresana duten bi erakundetan. Horrek eraginik izango du? Eta hala bada, nola?

Eragina izango du, pertsona bakoitzaren ekarpena desberdina delako. Garrantzitsua iruditzen zaidana da proiektua bururatzeko fasean dagoela, eta, hortaz, eraginik ez da sumatuko mamian; Europatik aldiro gogorarazi digute 2011n aurkeztutakoa dela irabazi zuen proiektua eta haren funtsari eutsi behar zaiola, egokitzapenak egin daitezkeen arren. Programazioaren zatirik handiena itxita dago jada, eta, alde horretatik, ez du eragingo.

Esan zenuen ez zenuela espero bozak pasatu arte babesle pribaturik parte hartzera animatzea. Errazago ikusten duzu orain?

Hori esateko arrazoia zen babesleek, diru pribatuak, ez dutela gogoko izaten ziurtasunik eza, eta, hortaz, datozen urteak nola planteatuko ziren jakin arte, uste dut geldialdi bat egon zela. Intuizioak esaten zidan erabakiak hartu behar zituzten pertsonak zain geratuko zirela zein jokalekutan lan egingo zen jakin arte. Baina sinetsita nago —eta lehen ere sinesten nuen— proiektua atxikimenduak lortuz joango dela herritarren artean, eta horrek ekarriko du enpresek ikustea proiektuak bideragarritasuna duela, ilusio sortzailea eta garrantzitsua izango dela, eta, alde horretatik, errazagoa izango da haiek bat egitea. Badugu handicap bat, lan egiteko denbora gutxi dugula, baina, Bruselari azaldu eta hark jaso bezala, guk jardueren programa aurrera ateratzeko behar dugun finantzatzea gutxi gorabehera bermatua dugu patronatuko kideen ekarpenekin eta gure kabuz bilatu beharreko baliabideekin. Hala ere, oso interesgarria litzateke marka edo enpresa berriak batzea, gizarte zibila nolabait, bereziki proiektuaren legatua ziurtatzeko.

Bada sinatutako kontraturik?

Begira... Kontratuak sinatzea oso prozesu luzea da, baina sinatzeko gertu daude horietako batzuk; sinatuta behar lukete, baina oraindik ez dira sinatu, eta, dena den, aurretik lotutakoak ziren.

Banku edo aurrezki entitaterik ez da batu oraindik. Zergatik uste duzu izan daitekeela?

Tira, arrazoiei buruz haiei galdetu beharko litzaieke. Guk pentsatu genuen egon beharko lukeela finantzen sektoreko enpresa, banku, aurrezki kutxa bat proiektuari lotuta, babesle globalaren kategorian, eta, hala, lurraldean eragin handiena dutenekin bildu gara. Haietako edozein egokia iruditzen zaigu. Hasieran, pentsatzen nuen Kutxa izan zitekeela egokiena, hasierako prozesuan egon zelako. Baina, gehiagotan ere esan izan dut, ikuspegi gehien duena eta proiektuaren alde apustu egin nahi duena izango da azkenean babesle global hori, baldin eta lortzen badugu haietakoren batek eskatzen ditugun baliabideak eskaintzea.

Garai batean %75eko finantzaketa publikoaz eta %25eko pribatuaz hitz egiten zenuten. Portzentaje horiei eusten diezue, ala aldatu dira aurreikuspenak?

Garai hori 2011 zen, krisiaren sakontasuna oraindik jakina ez zenean. Bruselari egin genion azken proposamenean %10-15 baten inguruan jardun genuen; hori, testuingururik ezkorrenean.

Patronatuak onartutako azken aurrekontua 63,3 milioi euro izan zen. Oraingoz, 48,7 milioi daude bermatuta. Kopuru hori emendatu ahal izatea aurreikusten duzu? Eta hala bada, nola?

Bermatutakoa apur bat gehiago da, eta lanean ari garen kopurua apur bat txikiagoa. Patronatuak onartutako kopurua hori da, baina horren barruan sartzen ziren baieztatu gabeko ekarpen batzuk eta baliabide propio batzuk lortzeko proiekzioa. Atzerapenek eta laneko gertaleku batzuk aldatzeak eraman gintuen, zuhurtziagatik, aurrekontua apur bat moldatzera. 50 milioi euro inguruko aurrekontuaz ari gara, eta prozesu osorako, 2012tik 2018ra, nahiz eta gastu handiena 2015-2016 urteetan pilatzen den. Nola emendatu? Bi modu daude: patronatukideek beren ekarpenak handitzea, edo, bestela, baliabide gehiago sortzeko gai izatea, sarreren salmentaren eta abarren bidez, edo babesle pribatu berriak ekartzeko gai izatea. Baztertzen ez ditugun bi jokaleku dira, baina zuhurtziak eskatzen digu uste ezkorrenetik abiatuta lan egitea.

Orain aste batzuk, beste elkarrizketa batean, eredu misto batez mintzatu zinen, zeinaren arabera hainbat jardueraren produkzioa enpresa pribatuen esku geratuko litzatekeen...

Ez dakit zein testuingurutan esan nuen... Agian, Bruselan aurkezpena egin genuenean eduki guztien produkziorako gure gaitasunaz sortu zen zalantzari lotuta... Hiriburutza eredu honek herritarren eta gizarte zibilaren ahalduntzea lortu nahi du, eta, izatez, proposamen asko kolektibo, eragile eta elkarteek eginak dira, baita haiek gidatuak ere. Hala, jarduera batzuen produkzioa eragile horiei eskatutako lanaren barruan doa. Horrek nolabaiteko bermea ematen digu dena zuzen betetzeko gai izango garela, hori posible egiten duten unitate txiki askorengan sustengatzen garelako. Halaber, proiektu askotan deialdi publikoak egin ditugu, zeintzuen kudeaketa eta garapen kontzeptuala ez ezik, produkzioa ere eskaini dugun. Modu horretan, entitate pribatuak —eta ez du zertan enpresa bat izan, elkarte bat izan daiteke—, garapen artistikoa ez ezik, produkzioa ere kudeatuko du. Gure ereduaren ezaugarrietako bat da.

Programazio osoa hartuta, zenbat lirateke horrela kudeatutako jarduerak?

Portzentaje altua da: jardueren erdiak baino gehiago bai.

Programazio osoa urrian jakinaraziko zenutela iragarri zenuten. Ez da denbora askorik falta... Erritmo onean al zabiltzate?

Bai. Batzuetan gustatuko litzaiguke azkarrago joan ahal izatea, baina gizakiak gara, eta egia da denbora ziztu bizian doala. Hala ere, ziur gaude jarri genituen epeetara iritsiko garela.

Aldaketak izan ditzakeen egitasmoetako bat, patronatuko bileraren ondotik kaleratutako informazioen arabera, Kontseilua antolatzen ari den hizkuntza gutxituen goi bilera litzateke. Zein aldaketa aurreikusten dituzu proiektu horren inguruan?

Tira, bileran edo ostean adierazitakoek ez dute derrigorrean esan nahi aldaketak egongo direnik. Alkateak esan zuena eta patronatuaren espiritua da erakundeen artean zegoen desadostasunari konponbide bat bilatu nahi zitzaiola. Horrek ez luke derrigorrean aldaketa funtsezkorik ekarri behar goi bileraren gisako proiektu batean. Horixe esan zen, eta horretan ari gara lanean.

Auzia epaitegietan dago oraindik. Ez dirudi ados jartzea lortzeko bide egokiena denik...

Hitz egin zenaren espiritua esan dudanaren ildotik doa, hots, nola konpondu nahiko ezohikoa den egoera bat, eta nola egin hori edukiei eragin gabe.

Proiektuari egin izan zaion kritiketako bat komunikazio faltarena da, herritarrengana iristeari begira. Bat al zatoz kritika horrekin? Zer egin liteke?

Ez dakit hala den. Egia esan, dentsitate handiko proiektua da, hitzetara eramaten erraza ez dena, eta erredukzionismoetan erori gabe azaltzeko ahalegin handia eskatzen duena; horrek guztiak asko zailtzen du komunikazioa. Hori hobetzeko ahalegina egiten ari gara, baina argi dago jendeak ezetz uste badu zerbait ez garela zuzen egiten ariko. Ulertze maila handitzeko mezuak nola zabaldu birpentsatzen ari gara. Hiriburutza proiektu honek ohikoak ez diren kode edo parametroen gainean egiten du lan, ukiezinak diren alderdien gainean, eta horrek konplexuagoa egiten du azaltzea. Tira, hori da gure erronka, eta hori da alde ederra ere.

Eszeptiko asko dago oraindik? Iritzi aldaketarik nabaritu duzue udaberrian proiektuaren aurrerapena aurkeztu ondotik?

Bi datu. Bata, talde txikiei proiektua lasai azaltzeko aukera izan dugunean, entzuten gaituztenek diote: «Honek badu interesa, nik uste nuen baino askoz ere gehiago». Eta bigarrena: ebaluazio prozesua hasi dugu, oso garrantzitsua dena berez, baina guretzat are gehiago ukiezinak diren gauzen inguruan lanean ari garelako, eta kulturaren erronka handietako bat delako nola neurtu alde kuantitatibotik harago lortzen den eragina; eta inkestetan jasotzen ari garena da jendeak hedabideetan islatzen den baino ilusio handiagoa duela. Konfiantza horretatik ari gara lanean.

Hala ere, programa osoa ez jakinarazteak ez al du zailtzen herritarrek ilusioa izatea, inplikatzea?

Apirilean egin genuen aurrerapenak garrantzitsua den forma bat eman zion proiektuari, eta, beraz, uste dut urrian aurkezpena egitean hori areagotu egingo dela. Kasu honetan, hiriburutza guztietan bezala, etengabeko tentsio bat dago proiektuak egoki eta behar duten denborarekin lantzearen eta herritarrek zer gertatuko den jakiteko duten premiaren artean. Baina hiriburutzarekin badirudi dena berehalakoa dela. Gu Europatik aholkatzen dizkiguten epeekin ari gara lanean, eta haiek gomendatu digute ez jakinarazteko edukiak oso goiz, edo sei hilabete barru egingo diren jardueren inguruan xehetasun askorik ez emateko, indarrik gal ez dezaten. Beste hiriburutzetan azaroan egin dira aurkezpenak. Baina jakiteko premia ere hor dago, eta tentsio horrekin jokatu behar dugu.

Proiektuari egin zaion beste kritiketako bat kulturaz duen kontzeptu zabalarena da. Programa aztertuta, dena kultura al da?

Dena ez da kultura; kulturaren definizio askotarikoak daude, eta gu ez gara ari, adibidez, arte ederretako kultura bat lantzen. Kulturaren ikuspegi askoz ere antropologikoagoa daukagu; kultura da herri batengandik sortzen den edozein adierazpide, herri bati nortasuna ematen diona, eta, esan bezala, dena ez da, baina, egia da, gure ikuspegia beste hiriburutza batzuena baino zabalagoa da. Horrek zerikusia du egitasmoaren atzean dauden ideiekin, eta helburua denez gizarte justuago, solidarioago eta elkarrekiko errespetuzkoagoa egotea, oso garrantzitsua da, kulturak eskaintzen dizkigun tresna metodologikoez gain, gizarte berri horren protagonista izango garen pertsonak ongi egotea geure buruekin. Horregatik, lekua egiten diegu generoarekin, bizi dugun garaiekin, gastronomiarekin eta abarrekin zerikusia duten jarduerei eta kulturari estu lotuta ez dauden arlo eta eragileei. Baina askok translazioa izan dezakete jarduera kulturaletan, eta, adibidez, gastronomiaren gisako gai bat ikuskizun multimedia bilaka daiteke. Hala, nahiz eta gaiak ohi baino zabalagoak izan, uste dut gero formalizazioak gertuago egongo direla pertsonek kulturarekin errazago identifikatzen duten mundu horretatik, hasiera batean pentsa daitekeena baino.

Hiriburutzaren xedeetako bat kultura gizarte eraldaketarako tresna izatea bada, eredu hau horretarako eraginkorra izan daitekeela uste duzu?

Uste dut eztabaidagai oso interesgarria dela ea kultur hiriburutzaren esparrua egokiena den eredu hori agerian jartzeko. Hau da, kulturak eraldaketarako gaitasuna duela eztabaidaezina da, nire ustez. Beraz, uste dut bere garaian sustatzaileek hartu zuten arriskua izan zela: hauta dezagun ikusgarritasun eta zabaltasun handiko jarduera programa bat, gogoeta egiteko kulturaren esparruan dauden egiteko moduen inguruan, interesgarriak izan daitezkeenak bide berriak sustatzeko. Paradoxikotzat ere uler daiteke hori eredu oso itxi batean, hori nola egiten den oso desberdinak diren kodeekin. Eta horrek batzuetan desorekak eragiten ditu, edo jende batek esatea gai interesgarriak jorratu arren ez dela eroso aurkitzen esparru horretan. Baina uste dut hori dela bere garaian egin zen apustua eta bere aberastasuna, eta horregatik aukeratu zutela proiektua, aurrerapauso bat zekarrelako, ingelesek breakthrough esango lioketena, aurrekoekiko haustura bat.

Herritarren sektore batek, hainbat kolektibok, pentsatzen dute proiektu honek batez ere turismoari begiratzen diola, eta kulturaren merkantilizazioa sustatzen duela. Zer esango zenieke?

Uste dut esparruari buruz hitz egiten ari direla, orain esaten ari ginen bezala, eta ez dakit programa zehatz ezagutzen duten. Guretzat, hiria turistentzat erakargarria izatea ez da lehentasunezko helburu bat; guk hiri justu eta parekideagoa nahi dugu, eta badakigu horrek hiri erakargarriagoa ekarriko duela bisitarientzat, baina ez gara ari etengabeko kanpaina bat egiten turista gehiago etor daitezen. Proiektuaren xede nagusia beste bat da, eta kontua da jarduteko beste modu batzuk esploratzea esparru horretan, kolektibo horientzat eztabaidagarria izan daitekeena. Kasu honetan, Donostiak urte asko daramatza zerbitzuen arloa eta turismoa lantzen; historikoki, oporraldirako leku bat izateari zor dio bere izaeraren zati bat... Proiektua landu zutenek eta garatzen ari garenok uste dugu hori jada existitzen dela, eta zerbait gehiago ekarri nahi dugula, eta zerbait gehiago hori da lantzen ari garena.

Oso interesgarria da proiektuak eztabaida sortzea; niri aberasgarria iruditzen zait aldeko eta aurkako argudioak egotea. Gainera, hainbatetan gauzak ez ditugu zuzen egingo gizarteko ikuspegi guztien iritziz, baina hori normala da. Jardutea erabakiak hartzea da, eta bere garaian jardun zutenek erabakiak hartu zituzten eta proiektu hau egin zuten. Baina irudipena daukat ez dela nahikoa xehe ezagutzen garatzen ari garen programa.

Lantaldean aldaketarik egitea aurreikusten duzu?

Aldaketa nagusia handitu egingo dela izango da; dauzkagun behar eta egutegi horietara iritsi ahal izateko, oraindik apur bat indartu behar dugu. Beste hiriburutzen aldean lantalde txikiagoa gara, eta pertsonak gehitzeko prozesu horretan gaude. Espero dut horretara mugatuko dela, talentu, ahalegin eta lan gehiago gehituko dugula, eta ez beste ezertara.

Nola irudikatzen duzu Donostia 2016an?

Prozesuan pertsona askok bizi izan dutena baino askoz ere gogobetegarriagoa izango dela imajinatzen dut. Uste dut ereindakoa jasotzeko garaia izango dela, eta jarduera askoz gozatuko dugula. Uste dut pertsona guztientzat gustuko jarduerak egongo direla, baita kritikoenentzat ere. Eta uste dut ariketa baliogarria izango dela hiriarentzat. Zentzu horretan, gehiegi sinplifikatu gabe, ospakizun bat eta urte berezi bat izango dela, ez daukat duda izpirik.