Brasilgo presidente ohi Jair Bolsonarok errekurtso bat aurkeztu zuen urrian Auzitegi Gorenean, ezarri dioten 27 urteko kartzela zigorraren kontra, eta, bertan, lawfare-aren edo jazarpen judizialaren biktimatzat jo zuen bere burua. Horren ondorioz, berriz ere pil-pilean da politikaren judizializazioa, hau da, batzuek nola erabiltzen duten sistema judiziala botere talde jakin batzuen mesedetan.
Lawfare terminoa erabili ohi da aditzera eman nahi denean legeak tresna gisa erabili edo manipulatzen direla aurkaria gudukatzeko edo beldurrarazteko, helburu politiko edo sozial batez; hau da, jazarpen judiziala da lawfare-a, norbait isilarazteko edo sinesgarritasuna kentzeko egiten dena. Maiz asko, akusazioek ez dute batere frogarik, baina bai prentsaren babes sendoa.
Latinoamerikan, berriz piztu da eztabaida, presidente ohi batzuk espetxean sartu dituztela eta: Bolsonarori ez ezik, Lula da Silvari eta Cristina Fernandez de Kirchnerri ere ezarri izan diete kartzela zigorra, eta emanak daude Evo Morales Bolivia presidente ohia eta Rafael Correa Ekuadorko presidente ohia atxilotzeko aginduak.
Desadostasunak desadostasun, Correaren eta Fernandez de Kirchnerren egoera gogora ekarri ohi da jazarpen judizialaz hitz egiten denean, eta, Brasilen, beste hainbeste gertatzen da Lularekin, Dilma Rousseffekin —2016an kendu zuten kargutik— eta Bolsonarorekin.
Lula 2018an atxilotu zuten, Lava Jato operazioan; 580 egun igaro zituen espetxean, eta, atera eta handik hiru urtera, haren kondena baliogabetu zuen Justizia Auzitegi Nagusiak. Sergio Moro epailea arduratu zen ikerketaz, eta presidentetzara aurkezteko aukerarik gabe utzi zuen Lula, irregulartasunez beteriko prozesu batean; gero, Bolsonarok Justizia ministro izendatu zuen Moro 2018ko hauteskundeen ondoren.
«Lava Jato operazioan, argi eta garbi geratu zen Moro alderdikeriaz aritzen zela; fiskaltzarekin elkar hartuta ibiltzen zen lege argudioetan bat egiteko, eta aurrea hartzen zien defentsaren estrategiei, akusazio printzipioa urraturik», azaldu du Lenio Streck abokatuak; Brasilgo pertsona erreferentziazko batzuek Lava Jato operazioan izandako bidegabekerien kontra osatutako talde bateko kidea da Streck, Grupo Prerrogativas-ekoa. «Gainera, Morok legez kontra zabaldu zituen Lularen eta Rousseffen arteko solasaldiak, eta, 2018an presidentetzarako hauteskundeak egin baino lehentxeago, sekretua kendu zion Palocci ministro ohiaren sumarioari, hauteskundeetan eragin nahian».
«Lava Jato auzian bai, jazarpen judiziala izan zen, baina Bolsonaroren epaiketan ez»
LENIO STRECK Abokatua
Inor gutxik jartzen du zalantzan Lularen kasua jazarpen judiziala izan dela, baina polemika handiagoa dago Fernandez de Kirchnerren kasuan eta Bolsonarorenean, eta eztabaidagai da herrialde bakoitzeko sistema juridikoa. Argentinan, Auzitegi Gorena ez da botere autonomoa, eta interes alderdikoien alde jokatu ohi du; hala eta guztiz ere, ez dirudi gobernu jakin baten kontrako jazarpenaren emaitza denik presidente ohiaren kondena, baizik eta Argentinako justizia auzitegirik garrantzizkoaren komenentziaren fruitua.
Brasilgo kasua bestelakoa da, zenbait arrazoirengatik; printzipalenetako bat, hauxe: Lulak garbi izan zuen bera espetxeratzeko pertsekuzioaren bultzatzailea Moro izan zela, eta Auzitegi Gorenak, berriz, baliorik gabe utzi zuela kondena, eta demokraziaren bermatzaile aritzen dela. Alde horretatik, lehenbiziko aldiz auzitegi horrek inhabilitatu zuen Bolsonaro, hauteskunde sistema auzitan jartzeagatik, eta, gero, zigortu egin zuen estatu kolpe bat planifikatzeagatik.
Strecken iritziz, Bolsonarok gobernura iritsi eta lehenbiziko egunetik pentsatu zuen nola jo estatu kolpea: «Ahoberokeriaz betetako mintzaldiak egin zituen, esanez iruzurra izan zela botoa emateko makinetan, eta auzitan jarriz Auzitegi Gorenaren erabakiak; gainera, aitortu zuen agindua eman zuela azter zezaten nola eragotz zitekeen berak boterea uztea eta nola baliogabetu zitzakeen hauteskundeak».
Lularen zigorrari dagokionez, Cristiano Zanin abokatuak ondu zuen hark kondena ezaba ziezaioten erabilitako estrategia. Orain, Lula berriz presidente dela, Auzitegi Goreneko kidea da Zanin, eta Bolsonaro epaitzen ari direnetako bat da. Zaninen izendapenaren gainean polemika piztu zen, baina Streckek uste du presidentearen eskumena dela halako izendapenak egitea: «Egia da Zanin Lularen abokatua izana dela eta dozenaka legelarik dituztela horretarako behar diren ezaugarriak, baina Lulak haren alde egin zuen azkenean. Erabaki politikoa da, eta politikoki eztabaidatzekoa, lege aldetik ez baitzen eragozpenik izan Zanin aukeratzeko».
Bolsonaroren frogak
Auzi juridikoan, Bolsonaroren abokatuak behin eta berriz adierazi zuten jazarpen judiziala zela haren kasua. «Lava Jato auzian bai, jazarpen judiziala izan zen, baina Bolsonaroren epaiketan ez», argudiatu du Streckek. «Jazarpen judiziala izango zen sistema judizialaz baliatu izan balira hari kalte egiteko, baina kontua da Bolsonarok etengabe sortu zituela bere kontrako frogak. Mauro Cid tenienteak akordio bat egin zuen fiskaltzarekin; Mauro Cidek kontatu zuen, xehetasunak emanda, konplot kolpista bat izan zela eta Lula, Alckmin presidenteordea eta Alexandre de Moraes epailea hiltzeko asmoa zutela. Frogak ez zeuden faltsifikatuak, ez zen irregulartasunik izan prozesuan».
Bolsonaro ultraeskuindarra etxeko atxiloaldian zegoen abuztuaz geroztik, harik eta Auzitegi Gorenak hura behin-behinean atxilotzeko agindu zuen arte azaroaren 22an, argudiatuta ihes egiteko arriskua zegoela: 27 urteko kartzela zigorra ezarri zioten, eta haren defentsak apelazioa aurkeztu zuen, baina Auzitegi Gorenak berretsi egin zion zigorra urriaren hasieran —asteartean hasi zen kondena betetzen—. Irailean, Bolsonaro juzgatu zuten epaileetako batek, Luis Fux-ek, argudiatu zuen Auzitegi Gorenak ez duela horretarako eskuduntzarik, ez dagoela nahiko frogarik, eta erabakiaren kontra bozkatu zuen. Fuxen iritziz, gobernua eraitsi ezean ezin da jo estatu kolpetzat; bide horretatik, funtsik gabea iruditzen zaio De Moraesen tesia, eta esaten du gertatu zena presidente ohiaren jardun politikoa besterik ez zela izan.
Fuxen botoak bide zabaldu dio apelazioari, eta, Malu Gaspar kazetariak O Globo-n idatzi zuenez, «asmoa hazia ereitea zen; hartara, etorkizunean giro politikoa aldatzen bada, Lularen kasuan aldatu zen bezala, modua izango dute Jair Bolsonaroren kondena ere baliogabetzeko».
