«Nazioarteko legedia urratuta zegoen, eta eztanda egin du»

Asier Blasek (Donostia, 1977) bertatik bertara ezagutzen du Ukraina, eta arreta handiarekin jarraitu du eskualde horretako tentsioaren gorakada. Politologoa eta EHUko irakaslea da; Politika eta Administrazio Zientzia Saileko zuzendaria, egun. Beste aditu eta analista askoren antzera, gerraren zurrumurrua ez hauspotzearen aldekoa izan da, Vladimir Putin Errusiako presidenteak joan den astera arte izan zuen jarrera negoziazioa behartzeko estrategiatzat jota. Asko arduratu du, ordea, azken egunetako bilakaerak.

Errusiak Ukrainari eraso egin dio. Espero izatekoa zen?

Nik neuk ez nuen espero. Egia da astelehenean, Donetskeko eta Luhanskeko herri errepubliken independentzia aitortu zuenean, Putinek diskurtso oso bortitza eman zuela, oso haserre hitz egin zuen. Horrek aditzera eman zuen gauzak serio jartzen ari zirela. Azken asteko igoera hain handia izan da, non ez baitago jakiterik zer gertatuko den. Orain artekoa 2008ko Georgiakoaren antzeko operazio bat da: instalazio militarrei eraso egin, eta Errusiako tropak sartu hiri eta portu garrantzitsuetan, horien kontrola hartzeko asmoz.

Zerk bereizten du nagusiki egungo egoera Georgiakotik?

Aldaketa kualitatibo bat dago, oso inportantea. Orain arte Errusiak bere mugatik kanpo egin dituen esku hartze militar guztiak erreaktiboak izan dira, eta, oraingo honetan, proaktiboa izan da. Hori da diferentzia. Esan liteke aurreko erreakzio horiek ere mozorroak izan direla, nolabait, baina formek garrantzia dute, gatazketan ere bai. Esango nuke Georgiako gauza bera gertatzen ari dela, baina aldrebes.

Nola?

Ordukoa zera izan zen: Georgiak hartu zuen ia-ia Hego Osetia osoa, eta orduan etorri zen Errusiaren erantzuna. Gerra piztu zen, eta, amaitzean, Errusia erretiratu egin zen Georgian hartu zituen leku estrategikoetatik, eta Hego Osetian eta Abkhazian hartu zituen kontrolatzen zituen lurrak. Aldarrikapena gero dator. Oraingo honetan, aldarrikatu egin dute lehenengo, ez da erantzunik egon, eta erasoa proaktiboa izan da. Tira, Errusiak esaten du zazpi urte direla gerra hasi zela eta gerra hor dagoela, baina urteetan egon dira egun hauetako liskarrekin, eta ez da ezer egin.

Putinek esan du ez duela Ukraina okupatzeko asmorik.

Lehen, galdera zen ea herri errepubliken lurraldean kontrola segurtatuko zuten edo Donbassko eskualde osora zabalduko zuten. Orain, galdera da: non geldituko dira?

Mugarri bat da nazioarteko gatazketan?

Ez da erantzun bat izan: herrialde bati eraso egin diote. NATOk egiten zuen hori lehenago [Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea]. Esan daiteke orain denek egiten dutela mozorrotuta, delegaziozko gerretan-eta, baina Errusiak ez ditu erabili Donetskeko eta Luhanskeko armadak edo miliziak: berak egin du zuzenean. Nazioarteko legediaren urraketaren mugarri bat izan bazen 1999ko Jugoslaviakoa eta beste bat 2003ko Irakekoa, hau beste bat izango da: ez du NATOk bakarrik egiten, edozeinek egin dezake. Dagoeneko oso urratuta zegoen nazioarteko legedi horrek eztanda egin du, eta horrek ondorio oso handiak ditu nazioarteko harremanetan.

Zer egin lezake NATOk?

Zaila da esaten. Ukrainan ez dira sartuko, hori argi dago. Epe laburrean ez dut ikusten zigorrez haragoko erantzunik haien aldetik. Epe ertainera, ikusiko dugu. Baliteke Errusiaren interesen kontrako ekintzaren bat edo beste antolatzea lurralderen batean.

Nola itzuli bide diplomatikoetara? Batzuek Minskeko akordioak jarri dituzte berriro miran.

Pentsatzen dut negoziatu beharko dela momenturen batean; batez ere gerraren emaitza zirriborratzen hasten denean. Eta seguruenik Minsken eztabaidatutako zenbait gauza agertuko dira,NATOren zabaltzea eta hori guztia. Hala ere, zaila da pentsatzea Errusiak onartuko lukeela UkrainakDonetsk eta Luhansk berriz kontrolatzea, autonomiarekin.

Zer aldatu beharko litzateke?

Hau espekulazioa da, ez daukat daturik. Jakina, Ameriketako Estatu Batuek hor egon beharko lukete, zeren Minsken ez ziren egon. Mahai gainean egon litekeen beste gauza bat da Ukrainaren federalizazio oso bat. Orduan bai, Donetsk eta Luhansk itzuliko lirateke Kieven kontrolera, baina, trukean, Odesa, Kharkiv eta abar ere unitate federalak izanda. Horrela, Errusiak pentsa lezake etorkizunean berreraiki dezakeela benetan Ukraina.

Beste aukerarik?

Beste aukera bat da Donbass osoaren sezesio bat lortzea, Errusiaren kontrolpean gelditzea; eta akabo Ukrainarekin izango dituen harremanak. Edo agertoki hori zabaltzea Odesara arte, baina iruditzen zait oso arriskutsua izango litzatekeela Errusiarentzat, eta, gainera, esaten dutenaren arabera, ez dute egingo.

Datozen egunetan, zer?

Ukraina ez da Georgia. Handia da, eta ez da ordukoa bezain azkarra izango. Georgiakoak astebete iraun zuen, baina, benetan, bost egunean argituta zegoen dena. Ukrainakoa hain azkar egiteko... edo konfiantza handia dute beren buruarengan, edo uste dut oso erabaki arriskutsua hartuko dutela. Badakigu gauzak nola hasten diren, baina ez dute zertan planifikatuta dauden moduan amaitu.